اقتدارگرایان همیشه پیروز نمی‌شوند! عمران خان و تحریک انصاف چگونه پیروز شدند؟

به گزارش مجله خبری نگار/اطلاعات: اکنون تسلط ژنرال‌ها بر امور جاری حکومتی تا حدودی به چالش کشیده شده است، موضوعی که در دهه‌های گذشته در پاکستان دیده نشده است. با بررسی تاریخ پاکستان کاملا مشاهده می‌شود که اقتدارگرایان در بیشتر اوقات با به کارگیری تاکتیک‌های سنگین از بحران‌ها فرار کرده اند، اما آنچه این بار رخ داد، شبیه هیچ یک از رخداد‌های سیاسی – امنیتی در پاکستان نبود و این نکته را باردیگر یادآوری کرد که سرکوب‌های آشکار در هر کشوری شامل محدودیت‌هایی خواهد بود و اینگونه نیست که فشار‌های بی حد و حصر همواره جواب بدهند.

پس از بازداشت عمران خان در ماه اوت، بازیکن مشهور کریکتی که تبدیل به یک سیاستمدار شد، تنش‌ها برای ماه‌ها در پاکستان اوج گرفت. شایان ذکر است که دقیقا چند روز پیش از آغاز رای گیری برای انتخابات، او با دو حکم دیگر، به تحمل زندان محکوم شد. با این وجود، حزب تحریک انصاف پاکستان، (PTI)، با حدود ۹۳ کرسی از ۲۶۶ کرسی پیشتاز شد و عمران خانِ در بازداشت، یا حداقل سایه‌ای از اویک سخنرانی پیروزی تدوین شده توسط هوش مصنوعی انجام داد. اکنون تعداد کرسی‌های حزب تحریک انصاف برای تشکیل اکثریت و عملا تشکیل دولت کافی نیست. اما همین تعداد کرسی‌ها خواهد توانست احزاب سیاسی پاکستان را وارد چانه زنی‌های ائتلافی گسترده کند و احتمالاً موجبات بروز و ظهور هرج و مرج‌های بیشتری را فراهم آورد؛ آشوب‌هایی که می‌تواند حتی بزرگتر از زمانی باشد که عمران خان در سال ۲۰۲۲ از سمت نخست وزیری و پس از درگیری با ژنرال‌های این کشورخلع شد.

در طول تاریخ ۷۶ ساله پاکستان، ارتش همواره مستقیماً یا در پشت صحنه حکومت را در دست داشته و دولت‌های غیرنظامی را هر طور که صلاح دانسته، تضعیف کرده است. اما به نظر می‌رسد این بار ارتش پاکستان دچار اشتباه محاسباتی شده است. در پاکستان، هیچ نخست وزیر منتخبی هرگز نتوانسته است یک دوره کامل را به پایان برساند و غیرنظامیانی که به قدرت می‌رسیدند همواره از اینکه با مقامات رده بالای این کشور یعنی ارتشی‌ها زورآزمایی کنند، می‌هراسیدند. با این وجود، پس از اینکه عمران خان توسط ارتش از قدرت خلع شد، او جسورانه ایستاد و در مقابل ژنرال‌های پرنفوذ پاکستان، سرکشی و از نیرو‌های نظامی انتقاد کرد. عمران خان در عین حال از حامیان خود خواست دست به اعتراض بزنند و شاهد بودیم که برخی اعتراضات به خشونت کشیده شد.

به دنبال این رویکردِ خان، ارتش پاکستان سران حزب تحریک انصاف را بازداشت کرد، به خانه‌های آن‌ها یورش برد و بستگان آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار داد. بسیاری از آن‌ها تحت فشار حزب تحریک انصاف را محکوم کردند و از عمران خان فاصله گرفتند. در این میان، روزنامه‌نگاران با فرمان سانسور مواجه شدند و به آن‌ها دستور داده شد حتی از نام بردن از حزب یا رهبر آن اجتناب کنند. علاوه بر این، حزب تحریک انصاف از استفاده از نماد هایش مثل چوب کریکت در برگه‌های رای منع شد و این موضوع ضربه‌ای بزرگ برای کشوری بود که بیش از یک سوم جمعیت آن بی سواد هستند. منتقدان به درستی این انتخابات را یکی از کم اعتبارترین انتخابات در تاریخ پاکستان نام نهاده اند. اما در عین حال باید اذعان کرد که این همه پرسی، یکی از رقابتی‌ترین انتخابات‌ها در تاریخ پاکستان بود.

برای اولین بار، نامزد مورد نظر ارتش، یعنی نواز شریف از حزب مسلم لیگ نتوانست کرسی زیادی را در پارلمان به دست آورد و با حدود ۷۵ کرسی در جایگاه دوم و پس از حزب تحریک انصاف قرار گرفت. باید به این نکته نیز اشاره شود که نواز شریف در سال ۲۰۱۷ و پس از از دست دادن حمایت ارتش، از پست سمت نخست وزیری کنار گذاشته شد. در ابتدا، ژنرال‌های ارتش در عمران خان روحیه خویشاوندی می‌دیدند، اما دیری نپایید که محبوبیت او در نزد افکار عمومی پاکستان افزایش یافت و خان سیاست خارجی آزادانه را در پیش گرفت.

همچنین ژنرال‌های ارتش دریافتند که احترام او به بدنه نظامی کم است و نتوانستند این موضوع را تحمل کنند.

البته عمران خان دولت بایدن را هم ناامید کرده بود. پس از تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین، آقای خان به طرز عجیبی به دیدار ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در مسکو رفت. همچنین توجه نکردن به تأثیر بی تفاوتی آمریکا نسبت به دموکراسی در پاکستان یا دست کم آنچه از آن باقی مانده بود، دشوار به نظر می‌رسد.

وزارت امور خارجه در پاسخ به سوالی در مورد حقوق بشر در پاکستان در بحبوحه سرکوب‌های پیش از انتخابات، به صورت مهربانانه‌ای خاطرنشان کرد که زمینه‌هایی برای بهبود اوضاع وجود دارد که ما از آن استقبال می‌کنیم. در روز انتخابات، شبکه‌های تلفن همراه برای مدت طولانی قطع شدند و اعلام نتایج اولیه به تعویق افتاد که این موضوع شک‌ها به دستکاری در رای‌گیری را افزایش داد. سپس وزارت امور خارجه آمریکا حمله به کارکنان رسانه‌ها و محدودیت‌های دسترسی به اینترنت و خدمات مخابراتی در پاکستان را محکوم کرد و خواستار «بررسی کامل» ادعا‌های دخالت در انتخابات شد. با این حال، اظهارات فقط همین است و دولت بایدن در روز‌ها و هفته‌های حساس کنونی باید پیام روشن و ثابتی را به رهبران نظامی پاکستان ارسال کند که هرگونه حمله به یکپارچگی روند دموکراتیک، عواقبی جدی برای روابط ایالات متحده و پاکستان در پی خواهد داشت.

هر دولت ائتلافی که به احتمال زیاد به ریاست آقای شریف و با حمایت سایر احزاب مخالف تحریک انصاف تشکیل شود، برای مشروعیت خود مبارزه خواهد کرد. برخلاف شانس زیاد رای دهندگان پاکستانی، اکنون بی اعتمادی فزاینده‌ای نسبت به ارتش و نمایندگان آن در پای صندوق‌های رای به وجود آمده است. در شرایطی که اقتصاد پاکستان در حال نابودی است و به کمک مالی اضطراری صندوق بین المللی پول وابسته است، بی ثباتی بیشتر محتمل‌ترین پیامد این بحران خواهد بود.

آمریکا اکنون این درس را آموخته است که افراد قوی در کشور‌های خارجی به شما اطمینان می‌دهند و بعضا با شما هم نظر هم خواهند بود، اما ثبات بلندمدت به ندرت از طریق مداخله نظامی در سیاست حاصل می‌شود. در مورد پاکستان نیز عدم تمایل ارتش به واگذاری قدرت به غیرنظامیان یا رای دهندگان یک سیاست از پایه شکست خورده ایجاد کرده است؛ این انتخابات یک یادآوری است.

 -نویسنده: هیات تحریریه واشنگتن پست