«کلیدر» دولت آبادی شنیدنی شد

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: چند روز قبل، پیش‌فروش نسخه صوتی کتاب «کِلیدر»، نوشته محمود دولت‌آبادی در پلتفرم فیدیبو آغاز شد. این رمان ۱۰‌جلدی در فضای سیاسی پس از جنگ جهانی دوم (سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۷) در یکی از روستا‌های نیشابور که به همین نام است، روایت می‌شود. دولت‌آبادی نوشتن کتاب کلیدر را از ۲۷ سالگی شروع کرد و در ۴۲ سالگی به پایان رساند. کلیدر را به‌جرئت می‌توان یکی از رمان‌های بلند و ماندگار ادبیات داستانی ایران به شمار آورد. در این رمان که نمونه صوتی آن با مشارکت نشر صوتی «آوا نامه» و «رادیو گوشه» تولیدشده است، بیش از صد گوینده شامل گروهی از برترین گویندگان و صداپیشگان کشور مانند آرمان سلطان زاده، فریبا متخصص، بیوک میرزایی و... حضور دارند. همچنین تدوین صوتی اثر با موسیقی آلبوم‌ها و اجرا‌های کیهان کلهر، نوازنده و آهنگ ساز مشهور ایرانی و طیف وسیعی از افکت‌ها و فضاسازی‌های صوتی همراه شده است. نویسنده این کتاب، از کلیدر به‌عنوان یک آرزوی مهم یادکرده و آن را «یک یادگاری برای مردم آینده ما» نامیده است.

برای اطلاع از جزئیات مراحل تولید این اثر ماندگار با دامون آذری، مدیر تولید کتاب صوتی کلیدر گفتگو کرده‌ایم.

پیش‌تولید دشوار و سفر به روستا‌های خراسان

بنیان‌گذار و مدیرعامل نشر صوتی «آوا نامه» می‌گوید: نشر صوتی «آوا نامه»، حدود ۱۰ سال پیش تأسیس شد و تاکنون ۹۰۰ کتاب صوتی منتشر کرده و در این مسیر با انتشارات چشمه، ققنوس، نگاه، آگاه، نشر ثالث، نیلوفر و ... همکاری داشته‌ایم.

وی درباره مراحل تولید کتاب صوتی کلیدر می‌افزاید: از یک سال و نیم پیش تصمیم گرفتیم کار ویژه‌ای برای کلیدر انجام دهیم و هرچه در توان و تجربه‌داریم برای کتاب صوتی کلید به کار بگیریم. این کتاب دارای بیش از ۱۰۰ شخصیت است و ما برای هر شخصیت، یک گوینده انتخاب کردیم. در گام بعدی، کلیدر را به‌صورت مفصل خواندیم و به‌صورت دقیق بررسی کردیم. بعد از این مرحله، ۱۰ روز در روستای کلیدر و اطراف آن ساکن شدیم و با اهالی صحبت کردیم تا خاستگاهی را که فضای این داستان در آن اتفاق افتاده، بهتر بشناسیم و لهجه مردم این دیار را نیز به‌درستی بررسی کنیم.

موسیقی فاخر کلهر و اثر ماندگار دولت‌آبادی

آذری تصریح می‌کند: هم اکنون بیشتر شرکت‌های تولید کتاب صوتی از موسیقی ساخته‌شده توسط آهنگ سازان خارجی برای پس‌زمینه کتاب‌های صوتی استفاده می‌کنند، اما ما تأکید داشتیم برای این کتاب از موسیقی ایرانی بهره ببریم. درنهایت به‌صورت حضوری با استاد کیهان کلهر وارد گفتگو شدیم و از این استاد برجسته اجازه گرفتیم تا از تمام آلبوم‌های موسیقی و ساخته‌هایشان برای موسیقی متن کتاب استفاده کنیم. کیهان کلهر هم که به استاد دولت‌آبادی و کتاب کلیدر علاقه‌مند بود، موافقت کرد. این تهیه‌کننده کتاب‌های صوتی می‌گوید: مرحله بعدی کار ما ضبط صدا‌های طبیعت در روستا‌های اطراف کلیدر بود و تمام زیر صدا‌های کتاب صوتی، صدای طبیعت این روستاست. سرپرست گویندگان این کتاب صوتی، آرمان سلطان‌زاده است که تا امروز بیش از ۲۰۰ کتاب صوتی را گویندگی کرده و تدوین صوتی این اثر را نیز سید زکریا موسوی انجام داده است.

تأکید بر اجرای دقیق لهجه مردم کلیدر

آذری درباره دقت فراوان در پیاده‌سازی لهجه مردم کلیدر در این کتاب صوتی می‌گوید: در این کتاب از لغات و اصطلاحات خراسانی زیادی استفاده‌شده است و ما برای این که تلفظ دقیق این اصطلاحات را پیاده‌سازی کنیم از جواد کلیدری، یکی از شاعران و کارشناسان ادبی استان خراسان که اصالتاً کلیدری است، کمک گرفتیم. جواد کلیدری به‌عنوان مشاور ادبی برای تمام لغت‌ها به ما مشاوره داد. سخت‌گیری این شاعر و پژوهشگر به حدی زیاد بود که لغاتی را که خودش نمی‌شناخت، از ادبای بزرگ خراسان می‌پرسید و در کنار این برای پیاده‌سازی بعضی از لغات که تلفظ آن بسیار سخت بود، از استاد دولت‌آبادی مشورت می‌گرفتیم. ناگفته نماند که محمود دولت‌آبادی در این کتاب به‌عنوان راوی در بخش‌هایی حضور دارد. به دلیل وسواس زیادی که داشتیم در تمام مراحل کار، استاد دولت‌آبادی کتاب صوتی را گوش می‌داد و هر جا کوچک‌ترین مشکلی وجود داشت اصلاح می‌شد.

تولید کتاب صوتی از ادبیات اقلیمی همه نقاط کشور

وی در پاسخ به این سؤال که آیا به‌جز کلیدر که در شاخه ادبیات اقلیمی جای می‌گیرد، در آینده قصد تولید آثاری در حوزه ادبیات اقلیمی مناطق دیگر کشور را نیز دارید، می‌گوید: با توجه به تأثیری که این شاخه از ادبیات در زنده نگه‌داشتن فرهنگ و آداب‌ورسوم مناطق مختلف کشور دارد، از مدتی پیش به سراغ این کتاب‌ها رفته‌ایم. نمونه شاخص این آثار کلیدر است. در آینده نیز به سراغ تولید کتاب صوتی داستان‌های فولکلور و اقلیمی مازندران می‌رویم و این روند در دیگر نقاط کشور نیز ادامه می‌یابد. آذری در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر این که برای فهم دقیق مخاطب از برخی لغات خراسانی و کلیدری چه اقدامی انجام‌شده است، می‌گوید: کتاب کلیدر به فارسی روان نوشته‌شده است؛ اما در این کتاب بعضی لغات وجود دارد که حاصل زبان محلی خراسان است. نکته این جاست که اضافه کردن لغت نامه در انتهای کتاب صوتی زیاد مرسوم نیست، اما شاید در آینده بتوانیم لغت‌نامه را در انتهای نسخه‌های بعدی قرار دهیم.

یک کتاب صوتی با هزینه‌های میلیاردی

مدیر تولید کتاب صوتی کلیدر درباره مشکلات موجود بر سر راه کتاب‌های صوتی خاطرنشان می‌کند: صنعت نشر صوتی و دیجیتال، صنایع نوظهوری هستند و سرمایه‌گذاری‌هایی که در این صنعت انجام‌شده نسبت به نشر کاغذی بسیار محدود است. هم اینک ناشران صوتی، سعی می‌کنند با هزینه‌های چندمیلیونی کتاب صوتی تولید کنند، اما کتاب کلیدر را می‌توان جزو اولین پروژه‌های تولید کتاب صوتی دانست که برای آن هزینه میلیاردی شده است. در برخی روز‌ها به دلیل مشکلات مالی دچار تردید می‌شدیم که بتوانیم تا انتها این کار را ادامه دهیم حتی در مدتی کوتاه کارمتوقف و دوباره از سر گرفته شد.

وزارت ارشاد و روایت تنهایی ناشران کتاب صوتی

وی بیان می‌کند: این کار به‌صورت کاملاً خصوصی تولیدشده است. یکی از مشکلات ما با وزارت ارشاد این است که افرادی که کتاب صوتی تولید می‌کنند برای شرکت در نمایشگاه کتاب تهران به‌سختی غرفه در اختیارشان قرار می‌گیرد. وزارت ارشاد هنوز آن‌طور که باید نشر صوتی را به رسمیت نشناخته است. درحالی‌که در همه نمایشگاه‌های معتبر دنیا بخش ویژه‌ای را به کتاب‌های صوتی اختصاص می‌دهند و حمایت‌های قابل‌توجهی در این حوزه وجود دارد.