نگاه سند به تحول، همانند نگاه به فیلِ تحول در تاریکی است

به گزارش مجله خبری نگار، محسن حاجی‌میرزایی در نشست ارائه و نقد الگوی اجرایی‌سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد، با بیان اینکه همه ما دغدغه مشترکی به نام تحول در آموزش و پرورش ایران داریم گفت: سندتحول یک دستاورد بسیار بزرگ نظام تعلیم و تربیت ایران است از این جهت که افراد صاحبنظری وقت گذاشتند و تلاش کردند تا این سند تدوین شد. این سند به تأیید رهبری رسیده و جزو مطالبات ایشان است.

وی افزود: سندتحول بنیادین می‌تواند زمینه‌ساز این مهم باشد که آموزش و پرورش را یک گام بزرگ رو به جلو ببرد.

وزیر سابق آموزش و پرورش با اشاره به اینکه محتوای درونی سند و نارسایی‌های حین اجرا از جمله دلایلی است که باعث شده سند تاکنون به طور شایسته اجرایی نشود گفت: سهم محتوای درونی سند در این میان بزرگتر است و شاید اگر سند امروز نوشته می‌شد به گونه‌ای دیگر نوشته می‌شد.

حاجی‌میرزایی ادامه داد: آموزش و پرورش یک «نظام» یا منظومه و به تعبیری یک سیستم است و عناصر و اجزایی دارد که تعاملات و پیوند‌هایی با یکدیگر دارند. وقتی موضوعی را به عنوان نظام مطرح می‌کنیم یعنی مجموعه‌ای مناسبات و الگویی از روابط که در یک مجموعه برقرار است و تغییر هر جزئی می‌تواند بر سایر اجزا اثر بگذارد و کارایی این منظومه را دچار خدشه و آسیب کند.

وی با بیان اینکه مشکلات شناسایی شده در آموزش و پرورش، شامل مشکلاتی است که در اجزا و عناصر این منظومه ایجاد شده است گفت:، اما مسئله اصلی، اختلالی است که در خود سیستم ایجاد شده و به عملکرد کلی مجموعه برمی‌گردد. مثلاً وقتی در حوزه نیروی انسانی، رضایتمندی شغلی کاهش می‌یابد و یا توانمندی کافی ندارد، حاکی از اختلالی در این منظومه است.

وزیر سابق آموزش و پرورش افزود: اگر قادر نباشیم در تبیین موضوع از نگرش منظومه‌ای سود ببریم دچار خطای بزرگی می‌شویم. معتقدم یک خطای بسیار رایج، تمرکز بر همین مشکلات و غفلت از الگوی روابطی است که خاستگاه اصلی این مشکلات بوده است.

حاجی‌میرزایی ادامه داد: هرگاه خواستیم یک مشکلی را از دل این منظومه بیرون بکشیم، حلش کنیم و دوباره به منظومه برگردانیم، تعادل مجموعه را به هم زده‌ایم. نگاه محدود و جزئی به مسائل باعث می‌شود در کلان مشکلی حل نشود. مثلاً می‌گویند معلم توانمند نیست و تصمیم می‌گیرند که باید معلم را آموزش داد.

وی ادامه داد: درصورتی که همین آموزش دادن معلم هم در نهایت منجر به تحول چشمگیر در نظام تعلیم و تربیت نمی‌شود و صلاحیت‌های واقعی رشد پیدا نمی‌کند. اگر روند ارتقای صلاحیت معلمی به صورت صحیحی ادامه نمی‌یابد به دلیل به هم خوردن تعادل و اختلال در کل منظومه است.

وزیر سابق آموزش و پرورش افزود: معتقدم نگرش ما به مسائل، نگرش معیوبی است و به همین خاطر نمی‌توانیم مسائل را حل کنیم. وقتی از معلم حرف می‌زنیم باید بررسی کنیم چه طور می‌توانیم انگیزه وی را برای ارتقای صلاحیت‌هایش بالا ببریم. این پیش داوری نادرستی است که تصور می‌کنیم فقدان مهارت محصول فقدان دانش، آگاهی و توانایی‌های آموزشی است. این سیستمی که باید نظام جبران خدماتش حمایت کننده از سایر عناصر باشد به طور کامل ارتباطش با نظام صلاحیت معلمی قطع است.

حاجی‌میرزایی با بیان اینکه هدف این است که نظام پرداخت از ارتقای صلاحیت‌ها حمایت کند، اما وقتی نمی‌تواند، یعنی سیستم معیوب و دچار اختلال است و این نظام پرداخت هم کمکی به ارتقای کیفیت نمی‌کند گفت: کل نظام توزیع منابع ما ارتباطی بین خزانه، حساب معلمان و نوع رابطه استخدامی‌شان است، اما نسبت به برنامه درسی، نظام ارزشیابی و صلاحیت معلمین خنثی است و حتی به رفتار‌های غیرمسئولانه پاداش می‌دهد. وقتی مجموعه‌ای بد طراحی می‌شود نمی‌توان آن را به درستی هدایت و مدیریت کرد.

وی تاکید کرد که ما در آموزش و پرورش اجتماعی از عناصر داریم و نه یک منظومه هماهنگ و پیوسته‌ای که عناصرش با همدیگر حرکت کنند. نگاه سند به تحول، به فیل تحول در تاریکی نگاه کردن است. سندتحول گزاره‌های تحولی دارد، اما این مجموعه گسیخته قادر نیست جریان تحول را سامان دهد، چون اشکال در جای دیگری است.

صدری از نگارندگان سندتحول بنیادین نیز در این نشست با بیان اینکه یکی از مشکلاتی که در روند اجرای سند ایجاد شده این بود که «استقرار» و «اجرا» را با هم در آمیختیم گفت: عبارت استقرار سند با اجرای سند یکی نیست. استقرار یعنی پیاده‌سازی سند که آموزش و پرورش را به سمت اجرا می‌برد. استقرار سند، غیر از انجام پروژه هیچ راهی ندارد. اجرا زمانی شروع می‌شود که استقرار به پایان رسیده باشد. استقرار جنبه پروژه دارد و بسیاری موارد را باید در این فرایند درنظر گرفت. توانمندسازی‌ها باید در داخل پروژه‌ها دیده شوند.

وی افزود: شاخص‌های سندتحول نیز ناظر به اجراء و اهداف عملیاتی هستند که بعد از دوران استقرار پروژه آغاز می‌شوند. اجرای پروژه را باید ساده‌سازی کنیم باید شبکه خلاقیت و نوآوری از پایین به بالا ایجاد شود. ایجاد بانک ایده نیز می‌تواند بسیار کمک کننده و کارساز باشد.