به گزارش مجله خبری نگار محیط زیست و مولفههای زیستی موجود در آن بخش جدانشدنی از زندگی بشر هستند، در واقع بقای انسان به ادامه حیات محیط زیست وابسته است، از این رو هر تغییری در محیط زیست بر کیفیت زندگی بشر تاثیر میگذارد، با این وجود انسان با زیاده خواهی نابودگر اصلی محیط زیست است به طوری که بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، بشر تاثیر ویرانگری بر خشکی، دریاها و هوا داشته و در حال حاضر یک میلیون گونه جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض قرار دارند.
بر اساس آمارهای اعلام شده طی نیم قرن گذشته، جمعیت جهان دو برابر، اقتصاد جهانی چهار برابر و تجارت جهانی بیش از ۱۰ برابر افزایش یافته است و برای تولید غذا، پوشاک و تامین انرژی این جهان رو به رشد، منابع طبیعی و حیات وحش با سرعتی سرسام آور در معرض خطر نابودی قرار گرفته اند که برای جلوگیری از این نابودی دنیا به سمت استفاده از فناوریهای نوین رفته، چون به این نتیجه رسیده که دیگر با روشهای سنتی قادر به حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی موجود نیست.
با توجه به نابودی بخش زیادی از محیط زیست در راستای توسعه اقتصادی، دولتمردان به این نتیجه رسیدند که باید همزمان با توسعه، محیط زیست را هم حفظ کرد و به توسعه پایدار رسید که بعد از بررسیها متوجه شدند که این کار به روشهای سنتی امکان پذیر نیست از این رو به فناوریهای نوین و هایتک روی آوردند، بر این اساس پیشرفتهای به دست آمده در فناوری در ۲۰ سال گذشته، ابزارها و روشهای مناسبی را برای ارزیابی نحوه عملکرد انسان در حفاظت از محیط زیست در دسترس قرار داد، مثلا فناوری سنجش از راه دور این امکان را فراهم کرد که تغییرات و دخل و تصرف در حوضههای طبیعی مثلا تالابها و جنگلها دنبال شود، همچنین ابزارهای تجزیه و تحلیل دی. ان.ای در گیاهان و حیوانات، روش مدیریت گونههای در معرض خطر را تغییر داده است، در این راستا کشورهای توسعه یافتهای مانند سوئد، دانمارک و نروژ پیشرو هستند.
در ایران نیز با توجه به پتانسیل بالا در زمینه محیط زیست، استفاده از فناوریهای نوین مورد توجه قرار گرفته است به طوری که مسوولان محیط زیست معتقدند که دیگر به روشهای سنتی امکان حفاظت از محیط زیست وجود ندارد، چندی پیش علی سلاجقه معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اهمیت استفاده از تکنولوژی و فناوریهای نوین گفته بود که اگر حوزه محیط زیست، پایش، کنترل فیزیکی، مدیریت مناطق و کارهای دیگر، با تکنولوژی نوین توأم باشد، مسلماً راندمان کار هم افزایش خواهد یافت.
وی به توصیههای رهبر معظم انقلاب درباره مقوله پژوهش و علمآموزی اشاره کرد و گفت: ایشان همواره بر مقوله پژوهش تأکید دارند و در افق ۱۴۰۴ مبنا را بر اساس علم و بهرهگیری از مطالعات پژوهشی توصیه میکنند و ما باید با رهنمودهای ایشان و استفاده از ظرفیتهای موجود کارهایمان را مبتنی بر نتایج و تحقیقات علمی پیش ببریم.
همچنین سرهنگ جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست در این زمینه تاکید کرده بود که بهره مندی از شیوههای حفاظت نوین و تغییر روشهای سنتی از برنامههای یگان است.
یکی از پیشروترین فناوریها در حوزه کمک به حفظ و نگهداری محیط زیست و منابع طبیعی، فناوری فضایی است که تحولی جدی و موثر در زمینه پایش، نظارت و جمعآوری داده از نقاط مختلف کره زمین، آلایندههای مختلف، اقلیم و آب و هوا و نیز تنوع زیستی و حیات وحش ایجاد کرده است، بر این اساس و با تلاش و پشتکار جمعی از دانشمندان ایرانی عرصه هوا و فضا، همزمان با روز گرامیداشت فناوری فضایی از ۳ سامانه زیست محیطی آتشبان برای پایش ماهوارهای آتش فعال و مدیریت آتشسوزی، کرانه برای رصد رودخانهها، تالابها و بدنههای آبی کشور و آفاق برای پایش گرد و غبار و آلودگی هوا رونمایی شد.
سامانه آتشبان میتواند از سوی همه سازمانها و نهادهای مسوول برای حفظ و نگهداری از منابع طبیعی مورد استفاده قرار گیرد که سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری و نیز سازمان مدیریت بحران میتوانند از محصولات این سامانه استفاده کنند.
سامانه آفاق نیز کاربردهای بسیار زیادی در شناسایی گرد و غبار، پایش و ردیابی مسیر گرد و غبار، شناسایی کانونهای ایجاد گرد و غبار و برآورد شدت گرد و غبار دارد که سازمان مدیریت بحران، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی و نهادهای مدیریت شهری و مراکز پژوهشی میتوانند از محصولات این سامانه استفاده کنند.
سامانه کرانه هم سامانهای است که به شناسایی بدنههای آبی به صورت منظم و مستمر برای بخشهای مختلفی مانند اقلیمشناسی، هواشناسی، کشاورزی، شیلات، محیط زیست و منابع طبیعی میپردازد و وزارتخانههای نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان مدیریت بحران از بهره برداران این سامانه هستند.
در این راستا سازمان حفاظت محیط زیست رویکرد استفاده از فناوریهای نوین را در حوزههای مختلف دریایی، حیات وحش و تنوع زیستی در پیش گرفته و در تلاش است با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در قالب شرکتهای دانش بنیان گامهای سازندهای در این زمینه بردارد که پایش تالابهای کشور با استفاده از فناوری ماهوارهای با کمک یک شرکت دانش بنیان اولین گام در این زمینه است که برداشته شده است.
به گزارش مجله خبری نگار مصطفی جعفری مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان که در زمینه پایش محیط زیست فعالیت میکند، درباره استفاده از فناوریهای نوین در حفاظت از محیط زیست گفت: امروزه دیگر حفاظت از عرصههای طبیعی به روش سنتی امکان پذیر نیست و تاکید این است که به جای سنتی حفاظت کردن از محیط زیست از فناوریهای روز و پیشرفته استفاده شود که این ظرفیت در کشور وجود دارد و زمینه استفاده از آن نیز فراهم شده است.
امروزه حفاظت از عرصههای طبیعی به روش سنتی امکان پذیر نیست، تاکید این است که از فناوریهای روز و پیشرفته استفاده شود؛ این ظرفیت در کشور وجود دارد و زمینه استفاده از آن نیز فراهم شده است.
وی با اشاره به اینکه این رویکرد در فاز اول با پایش تالابها و سواحل آغاز شده است افزود: برای حفاظت از این حوضههای آبی ابتدا باید بدانیم که سطح آب تالابها کاهش یافته یا افزایش یعنی در واقع شرایط آبی تالابها در چه وضعیت قرار دارد، دوم اینکه در حریم تالابها چه تعارضاتی صورت گرفته و ساخت و ساز تا چه اندازه بر سواحل و تالابها اثر گذاشته است، وضعیت ورود پسابهای کشاورزی و حتی خانگی و صنعتی به تالاب و اینکه حقابهها تا چه اندازه تامین شده و آیا تالابها در زمینه رسیدن آب از یک رژیم ثابت تبعیت میکنند یا خیر که با دانستن اینها میتوان دنبال راهکار برای بهبود شرایط بود.
وی اظهار داشت: امروزه دیگر دست یافتن به این حجم از اطلاعات به روش سنتی مانند حضور در محل و مشاهدات به طور مداوم امکان پذیر نیست بنابراین نیازمند ابزارهای نوین در این زمینه هستیم که استفاده از توان ماهوارهای میتواند راه حل خوبی در این زمینه باشد که البته با توجه به محدودیتهای تحریم، اما کشور در این زمینه پیشرفتهای خوبی داشته است به طوری که از طریق ماهواره توان دسترسی به تصاویر تا فاصله ۱۰ متری را داریم که میتوانیم هر ۸ روز وضعیت تالابها را پایش کنیم که آیا ساخت و سازی در حریم آن صورت گرفته و یا سطح آبی تالاب در چه شرایطی قرار دارد.
جعفری ادامه داد: موضوع بعدی این است که بخواهیم دقت را بالاتر ببریم و از ۱۰ متر به زیر یک متر برسیم که این کار دیگر با استفاده از تصاویر ماهوارهای امکان پذیر نیست و برای این منظور از هواپیما استفاده میکنیم به این صورت که هواپیماهای فوق سبک را به دوربین و انواع سنسورها تجهیز میکنیم تا بتوان با دقت بیشتری اندازه گیری کرد که اکنون با استفاده از این فناوری چندین تالاب را با دقت ۵ سانتیمتر فاصله پایش کردیم که دقت بسیار بالایی است.
مدیر عامل شرکت دانش بنیان رایان نور تدبیر گفت: نکته بعدی این است حالا که این اطلاعات را جمع آوری کردیم چگونه در اختیار دولتمردان، مسوولان ذیربط و تمام آنهایی که حق مداخله در این امور را دارند قرار گیرد، چون امروزه دیگر کتابچه و بروشور جوابگوی این نیاز نیست بر این اساس نیاز به سامانهای است تا این اطلاعات در آن بارگذاری شود و در اختیار مدیران و تصمیم گیران در عرصههای تالابی و به طور کلی محیط زیست قرار گیرد.
وی با بیان اینکه اکنون سازمان حفاظت محیط زیست از تصاویر ماهوارهای که ما در اختیارشان قرار میدهیم استفاده میکند افزود: سال گذشته تعدادی از تالابها را از ۲۰ سال گذشته تاکنون با تصاویر ماهوارهای بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که اکنون تالابها از یک رژیم ثابت برای تامین آب پیروی نمیکنند، یعنی در یک سال آب زیاد و در یک سال آب کمتری به آنها میرسد، در واقع بین آب و تالاب یک رابطه سینوسی وجود دارد نه خطی که بر این اساس تالابها همیشه در یک شرایط قرار ندارند.
جعفری اظهار داشت: با توجه به اهمیت موضوع حفاظت از تالاب ها، مقرر شد تا به صورت ماهانه این حوضههای آبی پایش شوند که بر این اساس هر ماه وضعیت تالابها را اعلام میکنیم و اطلاعات به دست آمده در سامانه مربوطه ثبت میشود که سامانه هم با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال بارگذاری اطلاعات است که به زودی رونمایی میشود و بعد از آن تمام اطلاعات در اختیار همگان قرار میگیرد؛ این کار تا پیش از این انجام نمیشد.
شمارش گونههای جانوری و پایش میش مرغ با استفاده از فناوریهای روز از دیگر برنامههای سازمان حفاظت محیط زیست است.
وی درباره اینکه آیا این روند را میتوان به بخشهای دیگر محیط زیست هم تعمیم داد گفت: بله این امکان وجود دارد، بر این اساس بعد از محیط زیست دریایی کار را در زمینه محیط زیست طبیعی در حوزه جنگلها و مناطق حفاظت شده آغاز میکنیم که تا همین هفته جزییاتی از شرح خدمات ما در این زمینه مشخص میشود که بعد از آن جنگلها و مناطق حفاظت شده را با دقت ۵ تا ۱۰ سانتیمتر پایش میکنیم.
مدیر عامل این شرکت دانش بنیان افزود: ورود در حوزه حیات وحش از دیگر برنامههای ما است که با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست انجام خواهیم داد، در این همکاری در زمینه شمارش گونههای جانوری مد نظر سازمان ورود میکنیم، همچنین ورود به موضوع میش مرغ و پایش آن هم از دیگر برنامههای مشترک ما با سازمان محیط زیست است که به زودی آغاز میشود.
جعفری تاکیدکرد: تمرکز ما بر این است که با استفاده از فناوریهای روز محیط زیست را حفظ کنیم و آنرا که به صورت امانت در دست ما است به آیندگان تحویل دهیم، خوشبختانه این ظریفت در کشور وجود دارد و باید به نحو مطلوبی از آن استفاده کنیم تا شاهد محیط زیستی سالم و با طروات باشیم.