زباله‌گردی مصداق جرم یا معضل اجتماعی است؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: یکی از معضلات اصلی شهر تهران چگونگی مدیریت، ساماندهی و جمع‌آوری زباله‌های شهری است، اما گاهی انباشت این زباله‌ها در معابر شهری باعث بروز مشکلاتی می‌شود که مهم‌ترین آنها، معضل زباله‌گردی است.

زباله‌گردی در شهر تهران به امری بسیارعادی تبدیل شده است. در بیشتر ساعات روز افرادی از تمام سنین، برای پیداکردن پلاستیک و سایر زباله‌های بازیافتی سر در سطل‌های زباله دارند و در اکثر اوقات شبانه روز در سطح شهر تهران شاهد این اتفاق هستیم، زیرا در اماکن عمومی شهر و محله‌ها مکان غیرقابل دسترسی برای زباله‌ها در نظر گرفته نشده است به طور مثال به علت دسترسی آسان به پسماند منازل در معابر شهری، بخصوص در اماکن پرتراکم مثل آپارتمان‌های مسکونی و تجاری، چنانچه در ساعتی غیر از زمان تعیین شده برای جمع‌آوری توسط شهرداری، زباله‌ها از منازل خارج شود، به سرعت کیسه‌های زباله توسط زباله‌گرد‌ها پاره و پس از تفکیک مواد بازیافتی در سطح معابر پراکنده و رها می‌شود.

این عمل، ازدیاد جانوران و جوندگان کوچک از قبیل موش و ... را در پی خواهد داشت. همچنین این موضوع باعث ایجاد اغتشاش بصری خیابان‌ها و محیط‌های شهری شده و افزایش انواع آلودگی و بیماری‌ها را نیز در پی خواهد داشت؛ بنابراین باید راه حلی اساسی برای این معضل پیدا کرد. زباله‌گردی به عنوان یک پدیده نوظهور در شهر تهران با مهاجرت درهم تنیده است.

در خیابان‌های شهر تهران زباله‌گرد‌ها و زباله بردوش‌ها در پی یافتن زباله‌هایی هستند تا با فروش آن‌ها به خریداران رسمی و غیررسمی معاش خود را تأمین کنند هر چند تعداد زباله‌گرد‌ها در تهران برآورد نشده است، اما در هر خیابان و کوچه افرادی به چشم می‌خورند که به اشکال مختلف در پی زباله هستند. جمع‌آوری پسماند در تهران تبدیل به یک شیوه درآمدزایی برای این اقشار شده و این افراد در نتیجه بروز مسائل اجتماعی مانند بیکاری، فقر، بی هویتی (برای اتباع غیر ایرانی) و مواردی از این دست به این شیوه زیست رو آورده‌اند.
پیگیری این معضل در تهران و گفتگو با زباله‌گرد‌ها نشان می‌دهد این کار یک صنعت پرسود، اما پنهان در شهر تهران است. زباله‌گردی ویترین داستان پسماند در تهران است و در شهر تهران تبدیل به نوعی شغل برای افرادی شده که نسبت به انتخاب آن حق انتخاب زیادی هم ندارند. بخش زیادی از زباله‌گرد‌ها در تهران شامل افراد بی هویت، اتباع بیگانه بدون مدرک، معتادان و افراد بی خانمان و کارتن‌خواب‌ها هستند.

در حال حاضر زباله‌گردی به یکی از واقعیت‌های زندگی شهری در تهران تبدیل شده است به طوری که هر روز شاهد حضور این افراد در سطح خیابان‌ها هستیم. همچنین این افراد فاقد هرگونه بیمه و تأمین اجتماعی هستند و مکان خواب و زندگی مناسبی نیز ندارند و ساعات کار آن‌ها بیشتر از ساعات رسمی کار است. البته این پدیده در برخی موارد موجب نارضایتی مردم نیز می‌شود، چرا که برخی زباله‌گرد‌ها با پاره کردن کیسه‌های زباله و جست‌وجو در آن موجب پخش شدن زباله‌ها در کوچه‌ها و معابر می‌شوند و از طرفی دیگر با توجه به نوع پوشش و شیوه جست‌وجو در زباله‌ها و حمل آن و کیسه‌های بزرگی که بر دوش دارند نوعی نابهنجاری و چهره‌ای نازیبا را در سطح شهر تهران و معابر به نمایش می‌گذارند.

نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می‌دهد عوامل اجتماعی ۳۹ درصد، عوامل فرهنگی ۱۳ درصد، عوامل اقتصادی ۱۳ درصد، عوامل روان شناختی ۲۸ درصد و عوامل انتظامی و امنیتی ۷ درصد در این پدیده مؤثر است و در این میان عوامل اجتماعی (ناسازگاری و آشفتگی خانواده) بیشترین تأثیر را در گرایش افراد به معضل زباله‌گردی داراست. با توجه به یافته‌های این پژوهش، اکثر زباله‌گرد‌ها مرد و در سن میانسالی و انگیزه اصلی معضل اجتماعی بوده‌است. در ضمن روش‌های مختلف این پدیده و انگیزه‌های آن با عواملی، چون روانشناسی و فرهنگی نیز ارتباط دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود که مسئولان جامعه به وظایف خود در قبال افراد مستعد عمل کرده و با رفع کمبود‌های مادی و معنوی زمینه و عوامل ارتکاب بزه را محو و نابود سازند.