قدمی نو برای در مان چاقی و کاهش عوارض دارو‌های هورمونی

به گزارش مجله خبری نگار،وبگاه سای‌تِک‌دِیلی در گزارشی آورده است:

دارو‌هایی که برای درمان چاقی تجویز می‌شوند از جمله اوزِمپیک (Ozempic) و ویگووی (Wegovy)، نتایجی چشمگیر در کاهش وزن نشان داده‌اند؛ اما با محدودیت‌های مهمی نیز همراه هستند. به محض توقف مصرف این داروها، معمولاً اثرات کاهش وزن از بین می‌روند ضمن اینکه عوارض احتمالی مانند کاهش تراکم استخوان، تحلیل توده عضلانی و حالت تهوع مداوم، نگرانی‌هایی را درباره ایمنی بلندمدت آنها ایجاد کرده است؛ به‌ویژه حالت تهوع می‌تواند ادامه روند درمان را برای بسیاری از افراد دشوار کند.

پژوهشگران در جست‌وجوی نسل جدید درمان

گروهی از پژوهشگران دانشگاه تافتس به سرپرستی کریشنا کومار (Krishna Kumar)، استاد شیمی، به‌منظور رفع این چالش‌ها نوع جدیدی از ترکیب دارویی را توسعه داده‌اند که امید می‌رود نتایجی بهتر با عوارض جانبی کمتر به همراه داشته باشد.

بیشتر دارو‌های موجود در این حوزه برای تأثیرگذاری بر یک، دو یا گاهی سه گیرنده هورمونی طراحی شده‌اند که بر سوخت‌وساز (متابولیسم) گلوکز و اشتها تأثیر می‌گذارند. با این حال، پژوهشگران دانشگاه تافتس یک گیرنده چهارم شناسایی کرده‌اند که می‌توان آن را به این ترکیب اضافه کرد و احتمالاً رویکردی قوی‌تر و متعادل‌تر برای مدیریت وزن ارائه داد.

کریشنا کومار توضیح می‌دهد: چاقی با بیش از ۱۸۰ بیماری مختلف، از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی‌عروقی، آرتروز، بیماری کبد و دیابت نوع ۲ مرتبط است و بیش از ۶۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. هدفمان این است که یک داروی واحد طراحی کنیم که هم چاقی را درمان کند و هم به طور هم‌زمان خطر ابتلا به فهرست بلندبالایی از مشکلات سلامتی که جامعه را آزار می‌دهد، کاهش دهد.

هورمون جی‌اِل‌پی وان؛ از درمان دیابت تا محبوبیت در کاهش وزن

بیشتر دارو‌های موجود در این حوزه مانند اوزِمپیک بر پایه هورمونی به نام جی‌اِل‌پی وان/ GLP-۱ عمل می‌کنند که در اصل برای درمان دیابت توسعه یافت و با تأثیر بر مرکز سیری در مغز و کُندکردن تخلیه معده، منجر به کاهش وزن نیز می‌شود.

اما اثر جی‌اِل‌پی وان تنها به اینجا ختم نمی‌شود. این هورمون به صورت مستقیم بر مغز نیز اثر می‌گذارد و پس از صرف غذا احساس سیری ایجاد می‌کند. علاوه بر این، سرعت تخلیه محتوای معده به روده را نیز کُند می‌کند که باعث می‌شود مواد مغذی و گلوکز با ضرباهنگی یکنواخت‌تر و آهسته‌تر وارد جریان خون شوند. به همین دلیل است که این دارو‌ها به‌عنوان یک درمان کاهش وزن نیز به شدت محبوب شده‌اند.

با این حال، این راهبرد دارویی برای کاهش وزن هنوز هم بی‌نقص نیست. کریشنا کومار در این زمینه توضیح می‌دهد: بزرگ‌ترین مشکل دارو‌های مبتنی بر جی‌اِل‌پی‌وان این است که باید هفته‌ای یک‌بار تزریق شوند و می‌توانند احساس تهوع بسیار شدیدی ایجاد کنند. آمار نشان می‌دهد تا ۴۰ درصد از افراد استفاده‌کننده از این داروها، پس از نخستین ماه مصرف، درمان را رها می‌کنند.

از دوگانه‌ها تا سه‌گانه‌ها؛ مسیر پیشرفت دارو

پس از جی‌اِل‌پی وان، پژوهشگران هورمون دومی به نام جی‌آی‌پی/ GIP را شناسایی کردند که آن نیز احساس سیری ایجاد می‌کند. با ادغام ساختار این دو هورمون، داروی جدیدی به نام تیرزپاتاید (با نام‌های تجاری مونجارو و زِپ‌بَوند) ساخته شد که نه تنها اثربخشی بهتری دارد، بلکه عارضه تهوع را نیز به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

اما داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود. هورمون سومی به نام گلوکاگون/ glucagon وجود دارد که به نحو تناقض‌آمیزی هم‌زمان با افزایش قند خون، باعث سوزاندن انرژی و کاهش اشتها می‌شود. پژوهشگران با اضافه‌کردن ساختار این هورمون به ترکیب قبلی، دارویی جدید به نام رتاتروتاید ساخته‌اند که اثر افزایش قندخون گلوکاگون را خنثی می‌کند و تنها اثرات مفید آن در کاهش وزن باقی می‌ماند.

این دارو که در حال حاضر در مراحل آزمایشی است، نتایجی چشمگیر نشان داده و کاهش وزن تا ۲۴ درصد را به همراه داشته است؛ این رقم در مقایسه با کاهش وزن ۶ تا ۱۵ درصدی دارو‌های نسل اول بسیار چشمگیر است.

کشف هورمون چهارم: قدمی به سوی استاندارد طلایی کاهش وزن

پژوهشگران دانشگاه تافتس هدفی بلندپروازانه را دنبال می‌کنند: رسیدن به استاندارد طلایی کاهش وزن، یعنی دستیابی به نتایجی مقایسه‌شدنی با جراحی باریاتریک (مجموعه‌ای از روش‌های جراحی برای کاهش وزن) که می‌تواند تا ۳۰ درصد از وزن بدن را به طور پایدار کاهش دهد.

برای رسیدن به این هدف، آنها در حال طراحی دارویی هستند که نه بر سه، بلکه بر چهار گیرنده هورمونی مختلف تأثیر می‌گذارد. این گروه پژوهشی، هورمون چهارمی به نام پی‌وای‌وای/ PYY را به ترکیب قبلی (شامل جی‌اِل‌پی وان، جی‌آی‌پی و گلوکاگون) اضافه کرده است. این هورمون نیز اشتها را کاهش می‌دهد؛ اما با سازوکاری مستقل و متفاوت عمل می‌کند.

دانشمندان امیدوارند که هدف‌گیری هم‌زمان این چهار مسیر، دو مشکل اصلی دارو‌های فعلی را حل کند:

۱. کاهش تفاوت‌های فردی: در بسیاری از بیماران، پاسخ به دارو‌های تک‌هدف یا دوهدف ضعیف است. با هدف‌گیری چهار مسیر، احتمال پاسخگویی مؤثر و یکنواخت در جمعیت بیشتری از بیماران به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.

۲. جلوگیری از بازگشت وزن: یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها پس از قطع دارو‌های فعلی، بازگشت سریع وزن است. پژوهشگران گمانه‌زنی می‌کنند که دارو‌های چندعملکردی جدید می‌توانند اثری پایدارتر داشته باشند و ما را به نتایج ماندگار جراحی باریاتریک نزدیک‌تر کنند.

یافته‌های این پژوهش در مجله انجمن شیمی آمریکا/ Journal of the American Chemical Society منتشر شده است.