«احتمال باران اسیدی»؛ خطر پتروشیمی‌ها برای تخت جمشید جدی است؟

به گزارش مجله خبری نگار، در روز‌های گذشته اخباری منتشر شد که ۲ محوطه مهم تاریخی ایران باستان، یعنی تخت جمشید و بیستون، هر دو بر اثر ادامه «فعالیت شرکت‌های پتروشیمی» در نزدیک آنها با «تخریب روزافزون» روبه‌رو شده‌اند.

متخصصان گلسنگ‌شناسی سال‌ها پیش به دلیل گستردگی گلسنگ‌های نیتروژن دوست در سطوح تاریخی تخت جمشید و نسبت به وجودآلاینده‌های شیمیایی نیتروژن‌دار حاصل از فعالیت شرکت پتروشیمی مرودشت در رشد سریع گلسنگ‌ها هشدار داده بودند

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس در واکنش به خبر فضای مجازی در خصوص تخریب کتیبه‌های تخت جمشید بر اثر فعالیت پتروشیمی تأکید کرد: این نظریه پشتوانه علمی ندارد. 

محمد ثابت اقلیدی در پاسخ به انتشار خبری در فضای مجازی مبنی بر تخریب کتیبه‌های دو محوطه جهانی تخت جمشید و بیستون بر اثر فعالیت شرکت‌های پتروشیمی مرودشت و کرمانشاه و تصاعد گاز‌هایی با ترکیبات نیتروژنی گفت: چنین خبری را نمی‌توان تأیید کنم.

وی افزود: این نظریات پشتوانه علمی ندارد که در این رابطه آنالیز کرده باشیم و دقیقا مشخص کنیم که آلاینده‌های پتروشیمی می‌تواند موجب بروز گلسنگ یا تخریب آثار باستانی شود و چنین ادعا‌های نیاز به مطالعه و بررسی دارد.

اما برخی باستان‌شناس اعلام کرد: شرکت پتروشیمی مرودشت تاثیر مستقیم و مخربی بر نقوش تخت‌جمشید و تخت‌رستم دارد به‌طوری که پیش از انقلاب نیز این موضوع مطرح بود که آلاینده‌های ناشی از فعالیت شرکت می‌تواند به بنا‌های تاریخی منطقه صدمه وارد کند به‌همین خاطر طرح انتقال پتروشیمی مطرح شد. 

ولی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس بیان کرد: برخی از ابراز دیدگاه‌ها مبتنی بر فعالیت‌های علمی و کارشناسی نیست و شاید یک تخمین و گمانه باشد که، چون پالایشگاه پتروشیمی در مرودشت وجود دارد، ممکن است آلایندگی آن هم وجود داشته باشد.

علی محمدی کارشناس نقوش گلسنگ گفت: گلسنگ‌ها روی آثار سنگی و نقوش تخت‌جمشید رشد کرده‌اند. هرچند که در رشد این گلسنگ‌ها رطوبت نقش به‌سزایی دارد، اما آلاینده‌های شیمیایی رها شده در هوا و رطوبت حاصل از باران‌های اسیدی بدترین آسیب را به سنگ‌نگاره‌ها وارد کرده است. 

وی ادامه داد: تعریف علمی باران‌های اسیدی، بخار‌های حاوی اسیدی هستند به طور عمده از کارخانه‌ها و دیگر منابعی که بخار تولید می‌کنند، به هوا رفته و پراکنده می‌شوند و بعد‌ها با جریان باد، گرد و خاک، باران و یا قطرات شبنم، فرود می‌آیند. تخریب باران اسیدی که در واقع نشستن رطوبت هوا بر روی سنگ‌ها است، خزنده و آرام است و در کوتاه مدت آثار آن را نمی‌بینیم بلکه آثار این تخریب زمانی مشخص می‌شود که به شکل وسیع شاهد یک آسیب جدی باشیم.

محمدی افزود: وجود خودروها، آلاینده‌های شهری، سوخت فسیلی و کارخانه‌های صنعتی همچون پتروشیمی قابل بررسی هستند و همه این عوامل بر روی تخت جمشید تاثیرگذاراست. البته هنوز منشا گلسنگ‌ها کامل مشخص نشده است، اما رطوبت عامل بسیار مهمی در به وجود آمدن آنها است؛ همچنین نوع از بین بردن این گلسنگ‌ها می‌تواند باعث پخش آنها شود. 

این کارشناس ادامه داد: بحث اسیدی بودن فقط به باران اختصاص ندارد و باید توجه داشت که درشهرستان مرودشت رطوبت هوا بسیار بالاست و این گاز‌ها با برخورد به سنگ‌ها و شبنم صبحگاهی، اسید تولید می‌کنند و نیازی به باران نیست و قطرات شبنم و رطوبت هوا هنگامی که درمنافذ سنگ‌ها نفوذ پیدا کند فرسایش تدریجی ایجاد می‌شود و سنگ‌ها خرده می‌شود.

محمدی بیان کرد: سنگ‌های تخت جمشید دارای کربنات کلیسم بسیار زیاد است و این نوع سنگ‌ها به راحتی در برابر اسید و آب آسیب پذیر است.

کارشناسان معتقد هستند که تخت‌جمشید جزء نخستین آثار جهانی ایران به‌شمار می‌رود که در سال ۱۳۵۸ در فهرست یونسکو به ثبت رسید. محوطه باستانی بیستون نیز به عنوان هفمین اثر ملی ایران در سال ۱۳۸۵ در این فهرست اضافه شد. در قوانین و ضوابط یونسکو تاکید شده، اثرات مخرب توسعه‌ای و محیطی نظیر آلودگی آلاینده‌ها ازجمله عوامل تهدیدکننده مواریث جهانی به شمار می‌روند و نباید در حریم این آثار اقدامات توسعه‌ای زیانبار صورت بگیرد. این درحالی است که متخصصان میراث‌فرهنگی از دهه‌های گذشته نسبت به میزان بالای آلاینده‌های شیمیایی و تاثیر مخرب آن بر بنا‌های تاریخی هشدار داده‌اند.