«گرمابه حضرت» یکی از کهن‌ترین بنا‌های تاریخی سمنان

به گزارش مجله خبری نگار،حمام حضرت یا حمام پهنه از بنا‌های تاریخی و جا‌های دیدنی سمنان و از موقوفات مسجد جامع سمنان است که در دوره تیموریان ساخته شده است. این بنا بعد‌ها پس از عملیات مرمت و بازسازی به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده که این موزه شامل چند غرفه است که در هر یک از این غرفه‌ها ویترین‌های شامل لوازم و اشیای تاریخی وجود دارد.

این گرمابه از بنا‌های تاریخی شهر سمنان است که با گذشت ۵۶۷ سال از تاریخ بنای اولیه آن، بین مسجد جامع و امامزاده یحیی قرار دارد.


این حمام مورد بازدید یکی از تاریخ‌نویسان دوره قاجار به نام محمد حسن خان صنیع‌الدوله قرار گرفته و متن کتیبه سر در حمام را در کتاب «مطلع الشمس» نوشته است. با توجه به این کتیبه می‌توان نتیجه گرفت که این حمام در زمان حکومت میرازا ابوالقاسم بابرخان، پادشاه دوره تیموریان و به دستور وزیرش خواجه غیاث الدین محمد بن خواجه تاج الدین بهرام سمنانی در ماه شوال سال ۸۶۵ هجری قمری ساخته شده است.


حمام پهنه تقریبا هزار متر مربع وسعت دارد که در شمال غربی تکیه پهنه ساخته شده و شامل سه قسمت رختکن یا سر بینه، گرمخانه و خزانه است و دارای دو ورودی مجزا برای خانم‌ها و آقایان است.

قسمت آقایان شامل دو ایوان است که از سه طرف کاشی‌کاری شده است. کتیبه‌ای از کاشی سفید رنگ بر زمینه لاجوردی وجود دارد. علامت شیر و خورشید با کاشی‌های زرد رنگ در دو لچک و به‌شکل یک نیم دایره در بالای این در ورودی وجود دارد. تصویر دو سرباز قاجار در دو طرف این در، کاشی‌کاری شده که روی این کاشی جمله «عمل زین العابدین سمنان ۱۳۳۰» نوشته شده است. همچنین در بالای در ورودی، اشعاری به خط نستعلیق خوانا و ماهرانه نوشته شده است.


در سال ۱۳۷۳ پس از عملیات تعمیر و بازسازی گرمابه حضرت به موزه محلی باستان‌شناسی مردم‌شناسی تغییر کاربری داده است. در ابتدای ورودی این موزه یک هشتی وجود دارد که قسمت بروشور و دیگر تولیدات فرهنگی و انتشاراتی را در بر می‌گیرد. اگر این مسیر را ادامه دهیم به یک فضای مربع شکل با ابعاد تقریبی هشت متر در هشت متر می‌رسیم که طاق‌های ضربی موزون و عریضی سقف آن را پوشانده است و یک آبنمای زیبا به‌همراه کاشی‌کاری‌های متنوع در میان است. هنگامی که نمایشگاهی موقت در محل موزه برگزار می‌شود، به‌عنوان فضای نمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از گذر از یک راهروی باریک و یک هشتی به صحن بزرگ گرمابه که سالن اصلی موزه است، می‌رسیم که دارای چند بخش مجزا است.


اسکلت ۴۰۰۰ ساله به دست آمده از تپه حصار دامغان در یکی از سالن‌های متصل به صحن اصلی در یک محفظه مکعبی شیشه‌ای قرار دارد که مهم‌ترین عنصر موزه سمنان است. این اسکلت از محل حفاری در تپه حصار به‌صورت کاملا دست نخورده به این محل منتقل شده است. در کنار این اسکلت لوازمی وجود دارد که موقع مرگ کنار متوفی قرار داده شده است. این اسکلت روش تدفین در هزاره دوم قبل از میلاد در قسمت فلات مرکزی ایران را نشان می‌دهد.

در ادامه مسیر در ویترین دیگری، وسایلی که از دوران هزاره دوم قبل از میلاد در تپه حصار از جنس سفال خاکستری برجای مانده است و شامل کاسه، آبریز و ظروف آیینی دیگر است، قرار دارد. ظروف به دست آمده از منطقه کوه سمنان از دیگر آثار سفالین موجود در موزه است که به دوران هزاره اول قبل از میلاد مربوط می‌شود. ظروف لعابدار و دیگر ظروف مربوط به تپه‌های تاریخی استان سمنان در ویترین‌های بعدی به چشم می‌خورد که به دوران اسلامی برمی‌گردد. در انتهای موزه و در یک هشتی، بخش مردم‌شناسی موزه وجود دارد که شامل اشیای مختلف مردم‌شناسی از قبیل وسایل موسیقی مثل ساز، دهل، کرنا و … است. زینت‌آلات سنتی زنان عشایر استان سمنان در غرفه دیگر قرار دارد. ابزارآلات اعتقادی و پیشگویی مانند رمل مهره‌های شانس و … در ویترین دیگر وجود دارد. ابزار آلات و استعمال دخانیات مثل چپق، کیسه توتون و سوزن‌های تمیز کردن دسته چپق در ویترین انتهایی دیده می‌شود.


با توجه به مساحت کوچک و آثار به نمایش گذاشته در این موزه، این مکان همواره مورد توجه مسافران راه‌های ارتباطی استان و ساکنان شهر بوده است. کسانی که در ادامه راسته بازار اصلی شهر به سر در موزه رسیدند، بیشتر بازدیدکنندگان موزه را تشکیل می‌دهند. همچنین دانشجویان رشته‌های مختلف در سطح استان و کشور مخاطبان اصلی موزه هستند که برای اتمام پروژه تحصیلی خود به این مکان می‌آیند.


به گزارش وب گاه گردشگری کجارو، این بنا در سال ۱۳۵۵ با شماره سند ۱۰۲۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.