ابتکار دولت مردمی سیزدهم؛ افزایش یارانه هم‌پای تورم

به گزارش مجله خبری نگار، اولین بار در سال ۱۳۸۹ در دولت دهم یارانه نقدی مستقیم پرداختی به مردم، پا به عرصه اقتصاد ایران گذاشت.

تا قبل از آن، یارانه‌ها به صورت غیرمستقیم اختصاص می‌یافت و با کاهش قیمت عرضه نهایی، تلاش می‌شد مردم از یارانه‌ها بهره‌مند شوند. اما دولت دهم با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها از سال ۱۳۸۹، اعطای یارانه مستقیم به خانوار‌ها را در دستور کار قرار داد که با استقبال گسترده مردم مواجه شد. از سوی دیگر این طرح سبب کاهش چشمگیر شکاف طبقاتی در ایران شد و شاخص ضریب جینی (توزیع درآمد) را به کمترین حد پس از انقلاب رساند که نشانه موفقیت این طرح بود.

یارانه نقدی پرداختی در دولت دهم به مردم ۴۵۵۰۰ تومان بود، اما این مبلغ تا سال ۱۳۹۸ ثابت ماند در حالی که با افزایش تورم، از قدرت خرید آن کاسته شد. در سال ۱۳۹۸ دولت دوازدهم بدون اطلاع‌رسانی قبلی، بنزین را گران کرد که با اعتراض عمومی مواجه شد و برای فروکاستن از اعتراضات هر نفر حدود ۵۰ هزار تومان به یارانه نقدی مردم اضافه کرد.

این مبلغ یارانه هم تا سال ۱۴۰۱ تغییر نکرد و سال به سال از ارزش آن نسبت به تورم کاسته شد.

دولت سیزدهم در ابتدای سال ۱۴۰۱ با حذف سیاست رانتی ارز ۴۲۰۰ تومانی یارانه مستقیم مردم را به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان افزایش داد. از سال جاری هم طرح مکمل یارانه مستقیم یعنی پرداخت اعتباری برای کالابرگ آغاز شد. بر این اساس یارانه دریافتی هر نفر ۱۲۰ هزار تومان افزایش یافت که این ۱۲۰ هزار تومان برای خرید ۱۱ نوع ماده پرمصرف غذایی است.

مرحله نخست اجرای این طرح به گونه‌ای بود که سه دهک اول درآمدی و مددجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد از امتیاز تشویقی آن بهره‌مند می‌شدند و اگر ۲۰۰ هزار تومان مبلغ یارانه خود را از میان این ۱۱ قلم (برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر که طبق نظر انستیتوی تغذیه ایران به تأیید رسیده بود در سبد غذایی این طرح با قیمت سال ۱۴۰۱ تعریف شد) خریداری می‌کردند، یارانه تشویقی به میزان ۱۲۰ هزار تومان در بستر شبکه ملی اعتبار و براساس کد ملی سرپرستان خانوار به حساب آن‌ها واریز می‌شد. به عبارتی دیگر با استفاده از این طرح، یارانه دهک‌های یک تا ۳ درآمدی به ۵۲۰ هزار تومان و یارانه دهک‌های چهارم تا هفتم درآمدی به ۴۲۰ هزار تومان افزایش یافت.
بر اساس طرح دولت، هزینه قیمت ۱۱ ماده غذایی پرمصرف برای مردمی که تمایل به خرید آن با کالابرگ دارند، باید ثابت بماند. بر این اساس از این ماه با محاسبه مجدد قیمت این ۱۱ قلم کالا در بازار مشخص شد که ۱۰۰ هزار تومان هزینه خرید آن‌ها نسبت به ابتدای سال که طرح کالابرگ شروع شد، افزایش یافته است.

بدین ترتیب دولت ۱۰۰ هزار تومان به رقم یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومانی برای خرید کالابرگی اضافه کرد و این رقم به ۲۲۰ هزار تومان رسید؛ بنابراین ۳ دهک کم‌درآمد در صورت خرید با کالابرگ یارانه دریافتی آن‌ها به ۶۲۰ هزار تومان (۴۰۰+۲۲۰) و سایر دهک‌ها به ۵۲۰ هزار تومان (۳۰۰+۲۲۰) افزایش یافت.

بدین‌ترتیب دولت سیزدهم از ۱۷ بهمن ماه به مدت سه ماه در قالب این طرح، میزان افزایش قیمت اقلام ۱۱گانه کالابرگ الکترونیک را براساس قیمت روز با شارژ حساب سرپرستان خانوار دهک‌های اول تا هفتم درآمدی جبران می‌کند. بر این اساس میزان افزایش قیمت اقلام ۱۱گانه کالابرگ الکترونیک مبنای سال ۱۴۰۱ با قیمت روز ۲۲۰ هزار تومان است که دولت با اجرای طرح فجرانه این میزان افزایش را به حساب یارانه‌بگیران مشمول پرداخت می‌کند.
در طرح جدید فجرانه دولت تمام شروط قبل را در کالابرگ الکترونیک حذف کرده است. درحالی که پیش از این خرید اقلام ۱۱گانه شرط برخورداری از مابه‌التفاوت یارانه بود، اما در طرح فجرانه یارانه نقدی ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانی به ازای هر نفر از کالابرگ الکترونیک جدا شده است و بدین‌ترتیب هر فرد مشمول با خرید اولین کالای مشمول این طرح مبلغ ۲۲۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کند.

درواقع چهارمین برش از طرح حمایتی دولت سیزدهم در قالب طرح کالابرگ الکترونیک کاملاً متفاوت با سه برش دیگر است. بدین معنا که اعتبار ۲۲۰ هزار تومان هیچ ارتباطی با یارانه نقدی ندارد و این میزان اعتبار در واقع هزینه مابه‌التفاوت قیمت روز ۱۱ قلم طرح کالابرگ الکترونیک است که به حساب یارانه‌بگیران در صورت خرید واریز می‌شود.

در این طرح یک سبد غذایی حاوی ۱۱ قلم برای تأمین حداقل کالری، پروتئین، ریزمغذی و ویتامین‌های لازم برای هر فرد منطبق با نظر انستیتو تغذیه ایران با قیمت‌های مبنای سال ۱۴۰۱ انتخاب شده است و مابه‌التفاوت قیمت سبد مبنای سال ۱۴۰۱ با قیمت روز از محل یارانه جدید که همان ۲۲۰ هزار تومان است تأمین می‌شود.

بر این اساس قیمت روز سبد ۱۱ قلم ۷۴۳ هزار و ۷۵۰ تومان بوده که خانوار دهک‌های اول تا هفتم درآمدی در صورت خرید این سبد می‌بایست قیمت سال ۱۴۰۱ را به مبلغ ۵۲۳ هزار و ۳۰۰ از جیب خود پرداخت کرده و مابه‌التفاوت آن تا قیمت روز به مبلغ ۲۲۰ هزار و ۴۵۰ تومان از محل اعتبار جدید دولت تأمین کنند.