به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: «انجمن تجارت الکترونیک تهران» روز گذشته دومین گزارش تحلیلی خود از وضعیت اختلالها، محدودیتها و سرعت اینترنت در کشور را منتشر کرد و با آمار و تحلیلهایی که مجموعه این گزارش را به ۶۵ صفحه رسانده، گفته است: «کندی و اختلال اینترنت کشور خودخواسته است، نه از سر توسعهنیافتگی و مسئولان در این زمینه باید پاسخگو باشند.»
گزارش اول انجمن تجارت الکترونیک تهران، ۶ ماه قبل منتشر شد که طی آن به ابعاد شرایط وقت در حوزه اقتصاد دیجیتال، ابزارها و موانع توسعه این اقتصاد، محدودیتهای اینترنتی، فیلترینگ و... پرداخته بود و حالا همین موضوعات را با واکاوی بیشتر پیش روی جامعه قرار داده است. البته که این انجمن، همزمان با انتشار گزارش روی سایت خود، اعلام کرد گزارش را در نامههایی رسمی به اطلاع رئیس جمهور و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارتخانههای مرتبط رسانده است.
ما در گزارش پیش رو، تلاش میکنیم، اهم بخشهای گزارش انجمن تجارت الکترونیک در خصوص حال امروز و فردای حوزه اینترنت و موضوعات مرتبط با آن را مرور کنیم که به نظر میرسد، شروع این مرور با یک هشدار و توصیف «وضعیت خطرناک» چندان بد نباشد. این گزارش میگوید: «خطرناک به این معنی که همچنان استفاده از اینترنت برای ایرانیها، بدون فیلترشکن ممکن نیست و منطق استفاده از فیلترشکن، علاوه بر تحمیل هزینه ماهانه چندهزار میلیاردی از سبد معیشتی کل خانوادههای ایرانی، موجب افزایش آسیبپذیری روی تجهیزات دیجیتال کاربرها، نفوذ و نشت اطلاعات کسبوکارها و افزایش آزارهای دیجیتال شده است.»
اما بخش مهم این گزارش، بررسی سه شاخص اختلال، محدودیت و سرعت، اینترنت ایران با ۵۰ کشور است که ادعای انجمن نیز این است که این دادهها را بر اساس «دادههای مراجع بینالمللی و تحلیل کارشناسان خبره زیرساخت اینترنت کشور» تهیه کرده است.
داده این گزارش در شاخصهایی همچون اختلال و محدودیت، رتبههای جذابی را پیش روی ما قرار نمیدهد و اشاره میکند، رتبه ایران در شاخص اختلال ۴۷ است، اما در ماههای اخیر در وضعیتی رو به بهبود داشته، ولی نتیجه همان جای گیری در رتبه ۴۷ از ۵۰ بوده است. در توصیف اختلالهای مقطعی و مستمر میخوانیم: «اختلالهای مستمر تقریباً دایمی شبکه بهخصوص در ساعت اوج مصرف (۲۰:۰۰ تا ۲۳:۰۰) را شامل میشوند.»
بررسی وب سایتها هم طبق بررسیهای انجمن تجارت الکترونیک، ما را با شرایط مساعدی مواجه نمیکند: «ایران با میانگین حدود ۴۸ درصد وبسایت دارای اختلال، پس از چین با میانگین حدود ۴۷ درصد بهعنوان اولین کشور با اختلال اینترنت در ۹ ماه اخیر است.»
وضعیت کیفیت اینترنت کشور، از منظر «محدودیت» هم قابل توجه است که در این بخش محدودیت اینترنت ایران به چهار سطح «قطع کامل/کنترلشده اینترنت»، «فیلترینگ»، «تحریم» و «مقررات داخلی» طبقهبندی شده است. این گزارش با اشاره به رتبه ۴۹ ایران در میان ۵۰ کشور ادامه میدهد: ایران، هند و پاکستان سه کشور اول از حیث بیشترین قطعی و اختلال سراسری خودخواسته اینترنت در نیمه اول سال ۲۰۲۳ قرار گرفتند. بر اساس بررسیهای وبسایت surfshark، اغلب این قطع شدنهای اینترنت ایران در روزهای جمعه و در رابطه با حوادث برخی شهرها رخ داده است. ایران با قطع (۱۴ بار)، هند (۹ بار) و پاکستان (۳ بار) بهترتیب محدودترین اینترنتهای جهان در نیمه اول سال ۲۰۲۳ بودند.
انجمن معتقد است، برخی فیلترینگها هم، چون فیلترینگ «گوگل پلی» نمیتواند منطقی باشد، چون به روزرسانی خودکار اپلیکیشنها روی میلیونها موبایل تبلت و TV هوشمند متوقف شده است و کاربران برای نصب اپلیکیشنهای خود مجبور به نصب مستقیم اپلکیشنها از وبسایتها یا شبکههای اجتماعی میشوند که خلاف فروشگاه اصلی گوگل، کنترل امنیتی ندارند.
البته وزیر ارتباطات، اخیرا درباره گوگل پلی هم اعلام کرد که ما موافق رفع فیلتر آن هستیم، اما ظاهرا آقای وزیر نتوانسته کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه را درباره رفع فیلتر گوگل پلی قانع کند.
فیلتر کردن سـایتهای داخلی بـرای کاربران خارج از کشور هم برای این گزارش عجیب به نظر آمده و نوشته است: «از بین ۱۰۰ وبسایت برتر دولتی ایران، ۵۷ وبسایت از خارج از کشور در دسترس نیستند؛ وبسایتهای مهم کشور از جمله مجلس، وزارتخانهها، سازمانهای بزرگ کشور، شاپرک و... بـرای کاربران غیرایرانی در دسترس نیست.»
ضلع دیگری از بررسی تحلیلی کیفیت اینترنت کشور، موضوع سرعت آن است که اگرچه بر اساس پایگاه داده cloudflare، ماههای اردیبهشت تا آذر ۱۴۰۲ روندی روبهبهبود، اما رشدی حداقلی داشته است. ما در این بخش از میان ۵۰ کشور بررسی شده توسط این پایگاه رتبه ۵۰ از ۵۰ کشور را دارا هستیم. نکته دیگر هم این است که «توسعه نامتوازن زیرساخت در کشور موجب ایجاد نوعی بیعدالتی سرزمینی در دسترسی به اینترنت، دستکم با یک سرعت واحد برای همه ایرانیها شده است؛ به این معنی که شهرستانهای مختلف کشور، سرعت برابری نسبت به کاربران تهرانی تجربه نمیکنند.»
ما البته، در این گزارش، مبنای تمامی دادهها را بر اساس متن گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران قرار دادیم و طبیعتا نمیتوانیم تمامی آن را تایید یا رد کنیم. در عین حال این گزارش مدعی است، از پهنای باند اینترنت کشور نسبت به سالهای اخیر کاسته شده است: «برپایه این گزارش وضعیت پهنای باند بینالملل ایران در پایان دولت دوازدهم، ۸ ترابیتبرثانیه گزارش شده، اما اکنون وزارت ارتباطات گزارش شفافی در این مورد نمیدهد. با این حال طبق تخمین کارشناسان اینترنت، این عدد در مهر ۱۴۰۱ به ۳ ترابیتبرثانیه کاهش و در حال حاضر تنها به ۶ ترابیتبرثانیه رسیده است.»