انواع دارو‌های ضد تهوع + نحوه مصرف

به گزارش مجله خبری نگار، تجویز دارو‌های ضد تهوع به عواملی مانند سن، شرایط جسمی، تاریخچه پزشکی و نوع بیماری بستگی خواهد داشت. شرایط مختلفی مانند دریازدگی، عفونت، شیمی درمانی، جراحی، بارداری و … می‌توانند باعث ایجاد حالت تهوع شوند که برای رفع آن از دارو‌ها و قرص‌های متفاوتی استفاده می‌شود. در ادامه به معرفی بهترین دارو‌ها و قرص‌های ضد تهوع و زمان مصرف آن‌ها می‌پردازیم.

انواع دارو‌های ضد تهوع 

دارو‌های ضد تهوع در انواع مختلف و با میزان اثرگذاری متفاوتی تولید و عرضه می‌شوند. قرص ضد تهوع به ترکی به صورت anti-kusma tabletleri و به انگلیسی به صورت antiemetic drugs نوشته می‌شود. دارو‌های ضد تهوع دارای طیف وسیعی هستند که هر یک از آن‌ها کاربرد متفاوتی دارند. این دارو‌ها به دو روش تجویزی یا بدون نسخه قابل خریداری هستند و به سرعت تاثیر خود را نشان خواهند داد. انواع دارو‌های ضد تهوع شامل موارد زیر هستند:

آنتاگونیست‌های دوپامین 

از انواع دارو‌های ضد تهوع می‌توان به آنتاگونیست‌های دوپامین اشاره کرد. این دارو‌ها شامل بنزامید، بنزیمیدازول، متوکلوپرامید، کلرپرومازین، پروکلرپرازین، دومپریدون، دروپریدول، هالوپریدول، فنوتیازین، بوتیروفنون و دارو‌های غیرمعمول‌تر مانند اولانزاپین هستند. این دارو‌ها گیرنده‌های دوپامین D۲ را در بخش تحریک‌کننده گیرنده‌های حاشیه‌ای و شیمیایی مجاری معده روده مسدود می‌کنند.

البته از میان آن‌ها، دومپریدون تنها قادر به مسدود کردن گیرنده‌های حاشیه‌ای D۲ خواهد بود. اگر از آنتاگونیست‌های دوپامین در دوز بالا استفاده شود بر روی سایر گیرنده‌ها نیز تاثیر می‌گذارند و ممکن است گیرنده‌های هیستامین، سروتونین، موسکارینی و آدرنرژیک را هم مسدود کنند.

آنتاگونیست‌های سرتونین 

دارو‌های ضد تهوع اندانسترون، تروپیسترون، پالونوسترون و گرانیسترون در دسته آنتاگونیست‌های سرتونین قرار می‌گیرند. نحوه عملکرد آن‌ها به این صورت است که گیرنده‌های HT۳-۵ را در مجاری معده روده مسدود خواهند کرد. از این دارو‌ها برای کاهش حالت تهوع در زمان شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده می‌شود.

آنتاگونیست‌های نوروکینین 

این گروه از دارو‌ها شامل نتوپیتانت، اپرپیتانت، فوس‌آپرپیتانت و ترکیب نتوپیتانت و پالونوسترون هستند. آنتاگونیست‌های نوروکینین، گیرنده‌های نوروکینین نوع یک را در حاشیه و مرکز دستگاه عصبی مهار می‌کنند. این دارو‌ها را اکثرا برای رفع حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی تجویز می‌کنند.

آنتی هیستامین‌ها 

پرومتازین، سیکلیزین، دوکسیلامین، فنیرامین در دسته آنتی هیستامین‌ها قرار می‌گیرند. این دارو‌ها گیرنده‌های H۱ را مسدود خواهند کرد. علاوه بر این پرومتازین قادر است که گیرنده‌های دوپامین را نیز از کار بیندازد.

آنتی کولینرژیک‌ها 

یکی از دارو‌های ضد تهوع که در دسته آنتی کولینرژیک‌ها قرار می‌گیرد، هیوسین است. عملکرد این دارو‌ها به این صورت است که گیرنده‌های موسکارینی را در مراکز تهوع و هسته دهلیزی مسدود می‌کنند و با این کار حالت تهوع را از بین می‌برند. البته هیوسین برای رفع اسهال نیز قابل استفاده خواهد بود. همچنین هیوسین تزریقی به عنوان داروی تسکینی عمل می‌کند و برای از بین بردن درد‌های مربوط به بیماری‌های روده‌ای استفاده می‌شود.

موارد استفاده از دارو‌های ضد تهوع 

اگر چه دارو‌های ضد تهوع می‌توانند اکثر بیماری‌هایی با علائم حالت تهوع و استفراغ را از بین ببرند، اما با این حال برخی از آن‌ها موارد استفاده خاص خود را دارند. در واقع برخی از شرایط، مستعد وقوع حالت تهوع هستند که هر کدام شان دارو‌ها و شرایط خاص خود را نیاز دارند. در ادامه به موارد استفاده از دارو‌های ضد تهوع می‌پردازیم.

گاستروانتریت و آنفولانزای معده 

گاستروانتریت نوعی بیماری مربوط به معده است که می‌تواند به علت عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا انگلی به وجود آید. برای درمان حالت تهوع ناشی از گاستروانتریت در بزرگسالان از آنتاگونیست‌های سرتونین مثل اندانسترون یا آنتاگونیست‌های دوپامین مثل پروکلرپرازین و متوکلوپرامید استفاده می‌شود. درمان علائم گاستروانتریت حاد در کودکان می‌تواند کمی دشوار و چالش برانگیز شود.

تا سال ۲۰۰۰ میلادی از قرص‌های متوکلوپرامید، پرومتازین و پروکلرپرازین به میزان زیادی برای کودکان استفاده می‌شد. اما پس از مدتی به دلیل عوارض جانبی زیادی که این دارو‌ها داشتند، از تجویز آن‌ها برای کودکان جلوگیری شد. امروزه از قرص ضد تهوع اندانسترون برای رفع حالت تهوع ناشی از گاستروانتریت استفاده می‌شود و میزان مصرف آن بر اساس وزن کودک تعیین خواهد شد.

بارداری 

در سه ماه اول بارداری حالت تهوع و استفراغ به میزان زیادی وجود خواهد داشت. قرص ضد تهوع بارداری شامل آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن هیدرامین و دوکسیلامین است که برای جنین خطری ندارند. متوکلوپرامید نیز یک قرص ضد تهوع بارداری خارجی است که مشکلات مادرزادی، سقط جنین و کاهش وزن را به دنبال نخواهد داشت و کاملا بی‌خطر است. بهتر است از دیگر آنتاگونیست‌های دوپامین در دوران بارداری استفاده نشود.

قرص ضد تهوع ناویدوکسین هم در زمان حاملگی پیشنهاد نمی‌شود. استفاده از اندانسترون در زمان بارداری در حال افزایش است؛ در حالیکه این دارو احتمال لب شکری شدن جنین را افزایش خواهد داد. قرص ضد تهوع بارداری b۶، دیمن هیدرینات، پروکلروپرازین و پرومتازین نیز ممکن است بر اساس نظر پزشک در دوران بارداری تجویز شوند.

بی‌ضررترین قرص ضد تهوع در بارداری، قرص‌های گیاهی هستند. این قرص‌ها همانند درمان‌های خانگی هستند و نه تنها خطری به دنبال ندارند؛ بلکه تاثیرات مثبتی نیز به همراه خواهند داشت. قرص ضد تهوع بارداری گیاهی مانند قرص ومیگان و قرص زینتوما، در کمترین زمان حالت تهوع و استفراغ ناشی از بارداری را از بین می‌برد.

ماشین گرفتگی 

ماشین گرفتی نوعی بیماری است که در زمان مسافرت یا نشستن طولانی مدت در ماشین رخ می‌دهد. در این زمان فرد علائمی مانند سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ را تجربه خواهد کرد. از انواع قرص ضد تهوع ماشین، پرواز و … می‌توان به متوکلوپرامید، دیمن هیدرینات، دمیترون، امترول و سیزاپراید اشاره کرد. این قرص‌ها بهتر است بر اساس نظر پزشک مصرف شوند و طریقه مصرف آن‌ها به این صورت است که پیش از مسافرت باید یک عدد از آن‌ها مصرف کنید.

در صورت افزایش علائم، استفاده از قرص ضد تهوع دمیترون، دیمن هیدرینات یا متوکلوپرامید تا دو عدد نیز مجاز است. از انواع قرص ضد تهوع برای پرواز و ماشین گرفتگی فقط در صورت تجویز پزشک برای کودکان استفاده کنید.

مواد مخدر 

انتخاب دارو برای از بین بردن حالت تهوع ناشی از مواد مخدر به عواملی مانند بیماری زمینه‌ای، تشخیص پزشک و عوارض جانبی مواد مخدر بستگی دارد. استفاده روزانه ۴ میلی‌گرم از دروپریدول و ۸ یا ۱۶ میلی‌گرم اندونسترون می‌تواند حالت تهوع مربوط به مواد مخدر را به میزان زیادی کاهش دهد. آنتاگونیست‌های سرتونین تاثیر زیادی بر روی این مورد ندارند و متوکلوپرامید در رابطه با حالت تهوع مواد مخدر همانند دارونما عمل خواهد کرد.

میگرن 

میگرن معمولا با حالت تهوع و استفراغ همراه است و از آنجایی که در این مدت حرکات معده روده‌ای کاهش می‌یابند، از جذب دارو کاسته می‌شود و دارو‌های تزریقی تجویز خواهند شد. آنتاگونیست‌های دوپامین از جمله کلرپرومازین و پروکلرپرازین می‌توانند حالت تهوع و استفراغ را در زمان میگرن رفع کنند. در رابطه با تاثیر آنتاگونیست‌های سرتونین بر روی کاهش علائم میگرن هنوز اطلاعاتی در دست نیست.

شیمی درمانی 

دارو‌های شیمی درمانی میزان حالت تهوع متفاوتی به دنبال دارند. برای دارو‌هایی مانند پاکلیتاکسل که توانایی تهوع‌زایی پایینی دارند از آنتاگونیست‌های سرتونین استفاده می‌شود. درحالیکه برای دارو‌هایی مانند سیس پلاتین که حالت تهوع شدیدی ایجاد می‌کنند، بهترین گزینه ترکیب آنتاگونیست‌های نوروکینین، سرتونین و دگزامتازون خواهد بود.

علاوه بر این از هالوپریدون و اولانزاپین نیز برای کاهش حالت تهوع شیمی درمانی استفاده می‌شود. آنتی هیستامین‌ها، پروکلرپرازین و متوکلوپرامید تاثیر کمتری در زمان شیمی درمانی دارند.

دارو‌های ضد تهوع برای کنترل و قطع حالت تهوع

دارو‌های ضد تهوع زیادی در بازار موجود است که هر یک از آن‌ها عملکرد متفاوتی ارائه می‌دهند؛ به همین دلیل انتخاب مناسب‌ترین دارو کمی دشوار است. ما در این مقاله به انواع دارو‌های ضد تهوع و موارد استفاده از آن‌ها پرداختیم تا شما با خیالی راحت بتوانید از این دارو‌ها استفاده کنید. دارو‌ها و قرص‌های ضد تهوع نیز مانند بسیاری دیگر از دارو‌ها ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند؛ پس بهتر است قبل از مصرف حتما با پزشک مشورت کنید و این دارو‌ها را با تجویز پزشک تهیه نمایید.

اگر بنا به دلایلی نمی‌توانید از دارو‌ها و قرص‌های ضد تهوع استفاده نمایید، روش‌های خانگی را برای از بین بردن علائم خود امتحان کنید. ترکیب روغن نعناع فلفلی و زنجبیل و همچنین لیمو و اسطوخودوس می‌تواند حالت تهوع و استفراغ را تا حد زیادی کاهش دهد. البته این مسئله از نظر علمی تایید نشده است، اما امتحان آن ضرر ندارد. 

منبع:دندان لند