نقش فرهنگ عاشورایی در پارچه و لباس ایرانی

به گزارش مجله خبری نگار، محبوبه الهی، عضو هیئت علمی دانشگاه شریعتی درمورد تجلی مناسک و شعائر مذهبی در پوشش شیعیان با تمرکز بر جایگاه مضامین عاشورایی در البسه ایرانیان بیان کرد: نمونه‌های نقاشی‌های دیواری و نقش برجسته‌هایی تحت عنوان سوگ سیاوشان و سووشون را داریم که افراد را نشان می‌دهد که گیس‌ها را پریشان کرده اند و کاه بر سر می‌ریزند و برای سیاوش عزاداری می‌کنند.

او درمورد جایگاه فرهنگ عاشورایی در لباس‌ها و پارچه‌ها از گذشته تا به امروز گفت: فرهنگ عاشورایی یک فرهنگ بسیار غنی در ایران است و جایگاه ویژه‌ای دارد و بازخورد آن از دوره آل بویه است تا جایی که از آن زمان، تمام شهر آراسته می‌شده است و مردم می‌توانستند به طور آزاد به عزاداری بپردازند. به همین دلیل، روایتی نداریم که به طور مستند به نوع لباس اشاره کند و فقط ذکر شده است که در آن زمان، برای عزاداری لباس‌های سیاه بر تن می‌کردند. چون سیاه رنگی بوده که نه تنها در ایران بلکه در مراسم‌های عزاداری همه جهان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

این مدرس دانشگاه درمورد علت انتخاب رنگ سیاه برای مراسم عزاداری از گذشته مطرح کرد: شاید ریشه آن به چیزی بر می‌گشته است که ما در حکمت ایرانی داریم چراکه سیاه را رنگ خلوص می‌دانسته اند و جدا از هر رنگی است و به همین دلیل، رنگ سیاه را انتخاب می‌کرده اند.

او ادامه داد: در منابع تاریخی به آن چیزی که امروز به عنوان لباس خاص، طراحی ویژه‌ای داشته باشد اشاره نشده است و به همین خاطر، آن چه که امروز وجود دارد مربوط به دوره معاصر است. زیرا امروز، تنوعی در نگاه افراد وجود دارد و آن‌ها دوست دارند آن چه که در درونشان هست را در ظاهر خود نیز، به نمایش بگذارند. البته در پارچه نوشته‌ها نمونه‌های زیادی داریم؛ پرچم‌ها و پرچم نوشته‌ها و کتیبه‌ها و آن چیز‌هایی که در فضای شهری به عنوان عزاداری مورد استفاده قرار می‌گرفته است. یعنی پارچه نوشته‌ای با نام امام حسین (ع) و یکی از نماد‌های وابسته به عاشورا مثل پنجه، سرو، ذوالجناح و... روی پارچه وجود داشته است تا جایی که در گذشته، به صورت سوزن دوزی بوده اند و افراد نذر کرده و به صورت نقاشی یا گلدوزی و قلمکار ارائه می‌کردند.

الهی یادآور شد: از دوران صفویه داریم که حتی آثاری به صورت نقاشی روی پارچه بوده اند و فضای عاشورایی را به تصویر می‌کشیده اند. به همین دلیل، اگر بخواهیم به طور اختصاصی درمورد لباس صحبت کنیم باید بگوییم تقریباً پدیده‌ای جدید است، اما در ارتباط با حوزه پارچه و لباس، نمونه‌های زیادی وجود دارند که ریشه آن‌ها را می‌توانیم در فرهنگ ایرانی قبل از اسلام نیز، جست و جو کنیم تا جایی که وقتی موارد را ریشه یابی می‌کنیم می‌بینیم این‌ها مربوط به مراسم‌های آئینی بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفته اند.

این مدرس دانشگاه افزود: حتی روی پرچم‌ها برای نشان دادن هویت یک قوم مورد استفاده قرار می‌گرفته اند و این‌ها امروزه، در فضای عاشورایی ما به عنوان ابزار عاشورایی در محیط‌های شهری قابل دیدن هستند که به عنوان نماد‌ها و نشانه‌های یادآور عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایشان مورد استفاده قرار می‌گیرند. زیرا مردم هم، با این هنر عاشورایی عجین هستند و علتش این است که از درون مردم نشأت گرفته است و روی پارچه‌ها و امروزه روی لباس‌ها نیز، به کار رفته و جای خود را باز کرده و در معرض دید دیگران قرار گرفته اند.