آن سوی اوهام الهام

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان که این روز‌ها دلگرم به پیروزی‌های خود در قره‌باغ به واسطه حمایت ترکیه و اسرائیل و البته عصبانی و ناکام برای تغییر مرز‌های شمالی از طریق قطع مرز ایران و ارمنستان است، بر میزان رفتار‌های ضد ایرانی خود افزوده است. علی اف، در مراسمی که به مناسبت روز پیروزی در شوشا برگزار شده بود، بدون اشاره به روابط رو به رشد کشورش با رژیم صهیونیستی خط و نشان کشید: «ما این جا قدرت اصلی را داریم... اگر لازم باشد دوباره نشان می‌دهیم، به خواسته خود می‌رسیم، همه این را می‌دانند و کسانی که در مرز ما برای حمایت از ارمنستان رزمایش نظامی برگزار می‌کنند نیز باید این را بدانند. هیچ کس نمی‌تواند ما را بترساند.»

او همچنین با اشاره تلویحی به سفر اخیر پاشینیان به تهران با لحنی تند گفت: «کشوری که مساجد را تخریب می‌کند، نمی‌تواند با کشور‌های مسلمان دوست باشد. آیا رهبران کشور‌های مسلمان می‌توانند آغوش خود را برای پذیرفتن تخریب کنندگان مساجد باز کنند؟ آیا می‌توانند آن‌ها را در آغوش بگیرند و ببوسند؟ ... این خیانت است. نام دیگری ندارد.

علی اف پیشتر هم اظهارات مقامات ایرانی درباره حضور عناصر خارجی در مرز‌های شمال غرب کشورمان را با لحن تمسخرآمیزی، بهانه‌های ساختگی خوانده و البته در اقدامی معنادار با پهپاد‌های اسرائیلی عکس یادگاری گرفته بود! همه این‌ها در حالی است که وزارت اطلاعات در اطلاعیه اخیر خود ضمن برشمردن ابعاد جدیدی از جنایت مشارکت‌کنندگان در اقدام تروریستی و خونین شاهچراغ شیراز، به صراحت اعلام کرد که عنصر اصلی هدایت و هماهنگ‌کننده این عملیات به صورت مستقیم از باکو راهی تهران شده است.

موضوعی که البته می‌تواند باعث تجدید نظر در تعامل با میزبانان این تروریست‌ها شود. در جنگ سال گذشته آذربایجان و ارمنستان نیز برخی گزارش‌ها از حضور نیرو‌های تکفیری در حمایت از جمهوری آذربایجان خبر داده بودند. این موضوع و حضور تروریست‌های تکفیری در مرز‌های شمال غربی ایران که در این سال‌ها به خاطر قره‌باغ، حساسیت‌ها روی آن بیشتر شده این نگرانی را به وجود می‌آورد که مناطقی از جمهوری آذربایجان به محلی برای پرورش تکفیری‌هایی بدل شود که مدتی است مواضع خود را در سوریه و عراق از دست داده‌اند. علی‌اف در مقطع فعلی نیز با خطای محاسباتی و برآورد اشتباه گمان می‌کرد، می‌تواند از نفوذ ایران در قفقاز بکاهد و تهران هم گزینه چندانی در اختیار ندارد، اما به نظر می‌رسد هشدار کشور‌های منطقه برای مقابله با هر گونه تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی، مقامات جمهوری آذربایجان را به طور نسبی به عقب‌نشینی واداشت تا از مسیر دیپلماتیک راه‌حلی برای پایان اختلافات بیابند. این راز عصبانیت الهام علی اف است. پس از برگزاری رزمایش «اقتدار ولایت» توسط نیرو‌های زمینی سپاه پاسداران در منطقه ارس و همزمان افتتاح اولین کنسولگری ایران در استان سینویک در خاک ارمنستان، مقامات باکو به این ارزیابی رسیدند که تهران در مواضع خود که «با هر گونه تغییر مرز‌ها در قفقاز جنوبی به شدت برخورد خواهد کرد»، جدی است، اما حالا رصد تحرکات نظامی و سفر‌های پیاپی مقامات سیاسی منطقه به آذربایجان مانند سفر بنی گانتز وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به باکو در اواسط مهر و سفر اواخر مهر اردوغان نشان می‌دهد طرف مقابل، عمدی یا سهوی در حال استفاده از ناآرامی‌های داخلی برای شروع کار در قفقاز است.

البته رویکرد در باکو- آنکارا و تل‌آویو نیز این بوده و هست که پیشروی دفعی برای ایجاد دالان زنگزور صورت نگرفته و هر بار با ایجاد اصطکاک و به بهانه‌های مختلف پیشروی‌هایی صورت گرفته تا با یک حمله برق‌آسا از آذربایجان یا حتی نخجوان، مناطق مد نظر در خاک ارمنستان قیچی شوند. این گونه نیز واکنش‌های ایران نرمالیزاسیون می‌شود. نقش مهم‌تر را نیز افرادی بر عهده دارند که چنین غائله‌ای را به «درگیری مرزی برای امتیازگیری و اختلاف در عبور کامیون‌ها از یک جاده» تقلیل می‌دهند. این که در روز‌های اخیر برخی مسئولان امنیتی و نظامی بیش از آن که درباره اغتشاشات اخیر اظهار نظر کنند به تهدید واکنش در صورت تغییر مرز‌ها می‌پردازند، ریشه در همین موضوع دارد.

در این شرایط ایران در کنار تلاش برای مذاکرات با روسیه، ارمنستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه، نباید از هر گونه هشدار و حتی اقدام سخت‌افزاری اعم از رزمایش نظامی یا ورود محدود و موقت نیز ابایی داشته باشد؛ چرا که اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان از خاک ارمنستان افزون بر خدشه‌دار کردن منافع اقتصادی و موقعیت ژئوپلیتیک ایران، حضور ناتو در مرز‌های شمالی و دریای خزر در کنار نفوذ رژیم صهیونیستی در باکو را به دنبال خواهد داشت.