دال‌پلان؛ بازی با ابزار دفاعی گذشتگان

بازی‌ «دال‌پلان» یکی از سرگرمی‌های مناطق روستایی - عشایری است که برخی قدمت آن را به زمانی نسبت می‌دهند که سنگ به عنوان یک ابزار دفاعی برای برخی از افراد به شمار می‌رفت.

به گزارش مجله خبری نگار، بازی‌های بومی و محلی در ایران ریشه در سبک زندگی گذشتگان دارد زندگی که بخشی از آن مربوط به تامین مواد غذایی و بخش دیگری آن تنازع برای بقاع بود، تنازعی که دفاع را به وجود آورد و در نهایت ابزار این دفاع در گذر زمان به وسیله‌ای برای سرگرمی تبدیل شد. سرگرمی هایی که تا یک سده پیش در جامعه رواج داشتند اما اکنون در سایه مدرنیته در حال کمرنگ شدن هستند. کمرنگی که می رود تا بازی‌های بومی و محلی به عنوان یکی از نمودهای فرهنگی کشور را به دست فراموشی بسپارد.

یکی از این بازی‌ها که در اکثر مناطق کشور برگزار می‌شود «دال‌پلان» است بازی‌ که روش برگزاری، هدف‌گیری، برنده شدن و کار تیمی آن بیشتر به یک رقابت سخت شباهت دارد که ابزار آن سنگ است. این بازی بیشتر در مناطقی رواج دارد که دامنه کوه و سبک زندگی عشایری است. گذشتگانی که با این سبک زندگی در مناطق خاص حضور داشتند در مواقع مختلف برای دفاع از خود برابر احشام از سنگ به عنوان یک ابزار پرتابی استفاده می کردند البته این بازی اکنون دیگر یک مهارت دفاعی یا تهاجمی نیست بلکه سرگرمی است که افراد مختلف مناطق روستایی و عشایری در اوقات فراغت آن را انجام می دهند.

این بازی نیاز به قدرت بدنی و تبحر در تیراندازی به سوی هدف ثابت دارد و دال پلان را می‌توان به عنوان ورزشی پایه در پرتاب‌های رشته دوومیدانی به ویژه پرتاب وزنه برشمرد که پرتاب کننده پلان به مهارت و دقت در نشانه زنی دست می‌یابد. یکی از سرشناس‌ترین ورزشکارهای حرفه‌ای که این بازی را در مناطق عشایری روستایی انجام داده است «علیرضا بیرانوند» دروازه‌بان اول تیم ملی فوتبال ایران است. او در برخی از مواقع پرتاب‌های بلند توپ خود را ناشی از حضور در این بازی می داند.

برگزاری مسابقه دال پلان نیاز به ابزار پیچیده ندارد بلکه می شود آن را به صورت تفریحی در فضای باز و با حضور بیش از چهار نفر انجام داد. تیم‌ها می‌توانند ۲ نفره باشند و هر تیم سه سنگ را به عنوان دال انتخاب می کند و طرف مقال با سنگ‌هایی که به آن «په‌ل» گفته می‌شود سنگ طرف مقابل را هدف قرار می دهند. «په‌ل» در برخی از گویش‌های کُردی، لکی و لری به پاره سنگ اطلاق می‌شود.

اما اگر مسابقه به صورت رسمی و طبق مقررات فدراسیون برگزار شود باید هر تیم چهار بازیکن اصلی و سه بازیکن ذخیره داشته باشند و لباس تیم متحد الشکل باشد. زمان در تمامی بازی‌های بومی و محلی به صورت قراردادی بوده که باتوجه به زمان و مکان برگزاری مسابقات قابل تغییر است و زمان بازی دو  نیمه ۱۲ دقیقه‌ای است و زمان استراحت بین دو نیمه یک دقیقه. تیم شروع کننده مسابقه با قرعه مشخص خواهد شد.

 در بازی دال پلان برنده قرعه که به عنوان تیم مهاجم در منطقه پرتاب قرار می گیرد باید پرتاب را انجام دهد. هر بازیکن مجاز به زدن یک ضربه  به دال ها است که در صورت عدم اصابت با دال، نوبت به نفر بعدی از تیم مهاجم می‌رسد و اگر سه بازیکن تیم مهاجم نتوانستند دالی را بیندازند، جابجایی صورت پذیرفته و تیم مقابل شروع به پرتاب خواهد کرد. هر بازیکنی که یک دال را بیندازد یک امتیاز کسب می‌کند و مجاز به زدن یک ضربه دیگر به عنوان جایزه است و در صورتی که ۳ دال خود را انداخته و هنوز حق پرتاب دارند نفرات آن تیم به سمت مقابل رفته دال های تیم حریف را نشانه می گیرند تا زمانی که همه دال‌های روی زمین مورد اصابت قرار گیرند.

در این مسابقه تماس پای بازیکن زننده ضربه با خط شروع خطا محسوب می شود و بازیکن از زدن ضربه مجدد محروم خواهد شد و پرتاب آن صحیح نیست.

منبع: ایرنا