آشنایی با ورزش بزکشی؛ ورزش سنتی و گروهی افغانستان

بزکشی چیست؟

در مسابقه‌ی بزکشی وزن بزغاله حداکثر ۵۰ کیلو گرم است

مجله خبری-سبک زندگی نگار: بزکشی نوعی بازی سنتی و گروهی است که به کشیدن بز معروف است. این بازی، در کشور افغانستان به عنوان یک ورزش فرهنگی رواج دارد.

شرکت کنندگان بزکشی، اسب سواران مجربی هستند که در راستای جا به جا کردن لاشه یک گوساله یا بز ذبح شده رقابت می‌کنند.

برجسته‌ترین و مشهور‌ترین پهلوان بزکشی در تاریخ افغانستان، تاش پهلوان در معنی پهلوان سنگی نام دارد. این پهلوان از قد دو متری و وزن ۱۹۰ کیلوگرمی برخوردار بوده است که در سال ۱۳۶۰ در طی یک مسابقه به وسیله دشمنان جان خود را از دست داده است.

شرکت کنندگان در بازی بزکشی، چاپ انداز نام دارند. چاپ انداز ها، مردان قوی جثه‌ای هستند که به وسیله شوربای گوشت تغذیه می‌شوند.

چاپ انداز‌ها ملزم هستند لاشه حیوان را در حین سوار بر اسب، در دست بگیرند. زمانی که بازی شروع می‌شود شرکت کنندگان، می‌بایست لاشه را از روی زمین بردارند و از رقبا پیشی بگیرند.

سپس در یک مقر مشخص به شکل دایره، جسم بز یا گاو را قرار دهند.

در طول مسابقه، زمانی که چاپ انداز در حال بلند کردن لاشه بز از روی زمین است و در مسیر انتقال بز به دایره در حرکت است، دشمنان او حق شلاق زدن بزکش را دارند. در واقع با شلاق زدن، خواهان بر هم ریختن تعادل بزکش هستند.

احتمال می‌رود چاپ انداز در طی اصابت شلاق‌های متعدد دچار شکستگی در دست و پا شود. در مواردی نیز جان خود را از دست بدهد.

در راستای جلوگیری از تداخل آسیب به جسم چاپ انداز، شرکت کننده قادر است از زانو بند، ساق بند و کلاه محافظ استفاده کند.

بزکشی؛ از گذشته تا کنون

قدمت تاریخی بازی بزکشی در افغانستان به دوره سکا‌ها باز می‌گردد. در دوره فرمانروایی طالبان در افغانستان، اجرای بازی بزکشی ممنوع تلقی شده بود. طالبان بر این باور بودند که بزکشی به موجب بازی با جسم بی جان یک حیوان حلال گوشت امری غیر اخلاقی است.

طبق نگارش‌های جامع‌ترین پروژه ایران شناختی به نام دانشنامه‌ی ایرانیکا، بزکشی در کشور افغانستان مورد حمایت دولت‌های متعدد قرار دارد. در دوره‌ی پادشاهی محمد ظاهر شاه از سال ۱۹۳۳ الی ۱۹۷۳ میلادی مسابقه بزکشی در جشن تولد شاهنشاهی برگزار می‌شده است.

شایان توجه است با تغییر رژیم، تاریخ مسابقه بزکشی به سال روز ملل متحد مبدل شد.

تا قبل از تجاوز اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان، در بخش شمالی این کشور زمینه برای رقابت صد‌ها سوار کار مهیا بود. بزکشی در این بازه زمانی که در زبان دری به توده برآئی شناخته می‌شود در جشن‌های ختنه کنان و عروسی برگزار می‌شده است.

روس‌ها مسابقه بزکشی را در کشور‌های آسیای میانه به عنوان یک بازی خشن می‌شناسند که شرکت در آن ممنوع تلقی می‌شود.

با این حال، بزکشی به مثابه‌ی جشن‌های گاو بازی در اسپانیا، دیواری هند و جنگ بادمجان رومی در راستای جهانی شدن گام برداشته است. این مسابقه در سال‌های اخیر در کشور‌هایی نظیر قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان رواج یافته است.

اصول بازی بزکشی

قدمت تاریخی بازی بزکشی در افغانستان به دوره سکا‌ها باز می‌گردد

در بخش شمالی افغانستان، خان‌های بزرگی هستند که از چند هزار گاو، گوسفند و بز بهره مند می‌باشند. خان‌های بزرگ جوانان قوی را در رده سنی ۱۴ الی ۱۸ سال تحت تمرین چاپ اندازی قرار می‌دهند. در راستای آموزش بهترین اسب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و در خصوص نگهداری از اسب‌ها به صورت مناسب، افرادی استخدام می‌شوند که مهتر نام دارند.

علاوه بر این، به منظور آمادگی جوانان برای چاپ اندازی در طی سال‌های متمادی، جوانان در خط دوم تمرین قرار می‌گیرند.

در بازی بزکشی، لاشه جانوران گیاه خواری اعم از بز و گاو به صورت تازه ذبح می‌گردد. زین پس با قطع نمودن دست و پای حیوان، آن را به مدت ۲۴ ساعت در آب سرد قرار می‌دهند تا سفت گردد.

در برخی از بازی‌های بزکشی برای افزایش وزن حیوان، درون شکم آن را از سنگ پر می‌کنند. در مسابقه بزکشی، تیم‌هایی به تعداد ۱۰ تن تشکیل می‌شود. مدت زمان اجرای مسابقه حدود یک ساعت و ۴۵ دقیقه است که ۱۵ دقیقه آن به استراحت چاپ انداز‌ها اختصاص دارد.

هر نیمه بازی در ۴۵ دقیقه صورت می‌گیرد و تنها پنج تن از هر تیم قادر به بازی در یک نیمه هستند. محدوده‌ای که برای بزکشی در نظر گرفته می‌شود، از عرض ۳۰۰ متری و طول ۴۰۰ متری بهره‌مند است.

علاوه بر این، مولفه‌هایی نظیر طول شلاق، زین اسب و وزن لباس چاپ انداز بر اساس معیار‌های فدراسیون بزکشی معین می‌گردد.

فدراسیون پزشکی افغانستان به موجب اعتراض‌های حامیان حقوق حیوانات، در سال ۱۳۹۵ قوانینی را طراحی کرد. یکی از قوانین مهم اجرایی، استفاده از جسم بی جان به جای لاشه بز است.

در بزکشی هر نیمه بازی در ۴۵ دقیقه صورت می‌گیرد

در ادامه مقررات مهم بزکشی در افغانستان را عنوان می‌کنیم:

• وزن بزغاله حداکثر ۵۰ کیلو گرم است

• مسابقه بزکشی به وسیله داور اداره می‌گردد

• آسیب عمدی به ورزشکار جرم تلقی می‌شود

• شلاق زنی به پهلوان چاپ انداز برخلاف قانون است

• داور قادر است زمان بازی چاپ انداز‌ها را با کم، زیاد و تمدید دستخوش تغییر قرار دهد

به تصویر کشیدن بزکشی در قالب سینما

کابل اسکپرس یکی از فیلم‌هایی است که بزکشی را به تصویر کشیده است

برای نخستین بار در سال ۱۹۷۰ میلادی، یک فیلم بر اساس داستانی از ژوزف کسل درباره بزکشی با عنوان سوارکاران به تولید رسید. در راستای تولید این فیلم بازیگران برجسته‌ای نظیر عمر شریف، جک پالاس و آنتونی کویین به ایفای نقش پرداختند.

یکی دیگر از فیلم‌هایی که مسابقه بزکشی را به تصویر کشیده است، کابل اسکپرس نام دارد. این فیلم محصول سال ۲۰۰۶ می‌باشد. علاوه بر این، در فیلم سینمایی هالیوودی به نام Buzkashi Boys صحنه‌هایی از بزکشی به چشم می‌خورد.

از دیگر فیلم‌های سینمایی که به نمایش بزکشی می‌پردازند، می‌توان به فیلم هندی خداگواه و رامبو ۳ اشاره کرد.