اولین بازگشت اسرای جنگی به کشور چگونه صورت گرفت؟

نخستین تبادل بزرگ اسرای جنگ ایران و عراق در روز ۲۶ مرداد ماه سال ۱۳۶۹ انجام شد. در طول این جنگ طولانی، حدود چهل هزار نفر از ایرانیان به اسارت دولت وقت عراق درآمده بودند که نهایتا در تابستان سال ۱۳۶۹ به کشور بازگشتند.

به گزارش مجله خبری نگار،| در سال ۱۳۶۹ دو سال پس از پایان جنگ، هجری شمسی صدام حسین به ایران اعلام کرد به قرارداد الجزایر بازخواهد گشت و روند آزادسازی اسرای جنگی دو کشور آغاز شد. بنابر اعلام بیانیه رسمی حزب بعث روزانه ۱۰۰۰ نفر از اسرای ایرانی آزاد می‌شدند.

آزادسازی اسرا به طور رسمی در ۲۴ مرداد همان سال از رادیو اعلام شد و خانواده‌هایی که عزیزانشان در جنگ مفقود شده بودند برای خبر گرفتن و استقبال به مرز‌ها شتافتند. نخستین گروه اسرا در ۲۶ مرداد ماه ۱۳۶۹ با حضور نمایندگان صلیب سرخ و سازمان ملل تحویل مقامات ایرانی شدند و با استقبال کم‌نظیر ایرانیان به وطن بازگشتند.

هاشمی رفسنجانی رییس جمهور وقت خطاب به صدام حسین اینگونه واکنش نشان داد: «اعلام پذیرش مجدد معاهده ۱۹۷۵ از سوی شما راه اجرای قطعنامه و حل اختلاف در چارچوب قطعنامه ۵۹۸ و تبدیل آتش‌بس موجود به صلح دائم و پایدار را هموار ساخت. شروع عقب‌نشینی نیرو‌های شما از اراضی اشغالی ایران را دلیل صداقت و جدی بودن شما در راه صلح با جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آوریم و خوشبختانه در موعد مقرر آزادی اسرا هم آغاز شد که امیدواریم عقب‌نشینی نظامیان شما طبق زمان‌بندی اعلام شده و آزادی اسرای دو طرف با آهنگ و سرعت هر چه بیشتر ادامه یافته و تکمیل شود.»

طبق آمار حدود ۴۳هزار نفر از ایرانی‌ها در دوران جنگ تحمیلی در زندان‌های رژیم بعث به اسارت گرفته شدند که مطابق گزارش‌ها، ۵۰۰ نفر از آنها در همان دوران به شهادت رسیدند. بر اساس آمار‌های رسمی که موسسه فرهنگی پیام آزادگان منتشر کرده است، متوسط سن رسمی اسرای نظامی ایرانی در عراق ۲۲ سال بود. کم‌سن‌ترین آزاده ۹ سال داشت و کمترین سن در زمان اسارت ۵ سال بوده است.

بازگشت اسرای جنگ به کشور

همچنین مسن‌ترین اسیر ایرانی در دست بعثی‌ها در زمان اسارت ۹۷ سال داشت که بعد از ۸۰۴ روز اسارت، آزاد شد. نام حدود هزار آزاده کشورمان هم توسط صلیب‌سرخ ثبت نشده بود که همین موضوع سبب شد ۱۰ سال اطلاعی از این گروه از اسرای کشورمان وجود نداشته باشد. شهید حسین لشگری نمونه قابل افتخار یکی از اسرایی است که ۱۸ سال اسیر زندان‌های رژیم بعث بود. در میان سیل عظیم آزادگان ۶۰ زن نیز حضور داشتند که پس از مذاکرات دو کشور به خاک میهن بازگشتند.

پس از آزادسازی اسرا مجموعا ۳۹ هزار نفر از ایرانیان به کشور بازگشتند، ولی بیش از ۲۰ هزار نفر مفقود شدند. خانواده این گروه بزرگ مفقود شدگان پس از بازگشت اسرا با تصویری از عزیزانشان به جستجوی آنها می‌رفتند و از همرزمانشان خبر می‌گرفتند تا بلکه نشانی از آنها پیدا کنند. بسیاری از بساری، اما هنوز هم خبری نیست.