سناریو‌های پساانتخابات! ۹ تیر در انتظار چه باشیم؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان-مجاور: صبح روز شنبه ۹ تیرماه نهمین رئیس جمهور کشورمان شاید مشخص شود. شاید هم انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری به دور دوم برود؛ چرا که یک روز مانده به انتخابات و در حالی که اصلاح‌طلبان با یک کاندیدا در صحنه هستند، اصولگرایان با چند کاندیدا رای‌ها را بین خود تقسیم کرده اند. حالا با توجه به این که میزان مشارکت تکانه خاصی نخورده و در سبد آرا نیز تغییر محسوسی ایجاد نشده والبته تا لحظه تنظیم گزارش اجماعی نیز در کار نیست، انتخابات دو مرحله‌ای خواهد بود. دیشب سعید جلیلی در ورزشگاه تختی مشهد گفت: ما هستیم؛ تا آخر می‌مانیم و با قدرت ادامه می‌دهیم.

 علیرضا زاکانی در جمع هوادارانش در میدان امام حسین (ع) تهران گفت: آن‌دفعه شهید رئیسی بود که کنار رفتم؛ اگر گیر آوردید به ما نشان دهید! محمدباقر قالیباف هم پیشتر و در طول مسیر تبریز به اهواز به برخی خبر‌ها پیرامون کناره‌گیری‌اش از انتخابات پاسخ داد و با تاکید بر این که این حرف‌ها طبیعتا شایعه است، گفت: معمولا این بحث‌ها همیشه بوده است. حتما در حال دنبال کردن ادامه راه هستم. یک وظیفه ملی است و در میدان آمده‌ام. اگر جدی نبودم، در مجلس حضور داشتم و رئیس یک قوه بودم. در این میان، تقابل نظرسنجی‌ها نیز بر این صحنه متکثر افزوده است. هواداران ۲ کاندیدای دارای اقبال بالاتر در اردوگاه اصولگرایی، هر کدام به بیشتر بودن رای کاندیدای متبوع خود اشاره و این برتری نسبی را دلیلی بر لزوم کناره‌گیری دیگری قلمداد می‌کنند. این در حالی است که آن‎چه درباره نظرسنجی‌های انتخاباتی یک هفته اخیر می‌توان گفت، این است که هر دو کاندیدای پیشتاز اصولگرا (قالیباف و جلیلی) و بنا بر برخی نظرسنجی‌های دیگر، هر ۳ کاندیدای اول انتخابات (قالیباف، جلیلی و پزشکیان) آرای نزدیکی به هم دارند؛ به طوری که می‌توان در حال حاضر گفت اختلاف درصد آرای کاندیدا‌های اصولگرا در نظرسنجی‌های مختلف، اختلاف معناداری نبوده و جایگاه آنان در نظرسنجی‌ها با اختلاف حدود ۳ درصد است که معمولا این درصد، حاشیه خطای پیمایش‌هاست. پس تا این جای کار می‌توانیم بگوییم آرای کاندیدا‌ها تقریبا برابر است و اگر تغییری در حضور کاندیدا‌ها رخ ندهد، انتخابات حتما به مرحله دوم خواهد رفت. اما کدام کاندیدا‌ها به مرحله دوم خواهند رفت؟

دوگانه‌های مرحله دوم

بر اساس بررسی نظرسنجی‌های مراکز مختلف افکارسنجی می‌توان گفت نزدیک بودن آرا به یکدیگر امکان پیش‌بینی را سخت کرده و هرگونه پیش‌بینی در این زمینه غیردقیق است. پس احتمال این که هر کدام از این دوگانه‌ها به مرحله دوم انتخابات بروند، وجود دارد:

قالیباف – پزشکیان

جلیلی – پزشکیان

قالیباف – جلیلی

نکته دیگری که از تمام نظرسنجی‌های انجام‌شده استخراج می‌شد، این بود که در صورتی که اردوگاه اصولگرایی با یک کاندیدا در دور اول حاضر می‌شد، احتمال پیروزی آن با توجه به جذب احتمالی بخشی از آرای خاکستری و مرددین بسیار بیشتر از دور دوم بود، اما اختلافی که وجود دارد، این بود که کدام کاندیدا در صحنه بماند، احتمال پیروزی بیشتر است؟
در پاسخ به این سوال می‌توان گفت با توجه به این که اختلاف آرای ۲ کاندیدای پیشتاز اصولگرایی، اختلاف معناداری نیست و با توجه به این که مطابق نظرسنجی‌های مختلف به اندازه رای بالقوه هر کدام، آرای تصمیم نگرفته بسیاری وجود داشت، روشی که در جلسات کارشناسی برای تعیین کاندیدای با شانس بالاتر برای اجماع اتخاذ می‌شود، این است که سبد رای هر کدام از کاندیدا‌ها را در صورت انصراف بررسی کنند و کاندیدایی انصراف دهد که کمترین انتقال رای را به سبد کاندیدای رقیب داشته باشد. مطابق بررسی‌های دقیق انجام‌شده در نظرسنجی‌های مختلف میان آقایان سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی در صورت انصراف کمترین میزان انتقال رای به سبد پزشکیان را دارد و در صورت انصراف قالیباف، ۴ برابر میزان انتقال رای جلیلی، رای به سبد پزشکیان اضافه می‌شود که حتی در شرایطی ممکن است به پیروزی پزشکیان در دور اول منتهی شود!

جدیدترین افکارسنجی مرکز پژوهش‌ها نیز بر این تحلیل مهر تایید می‌زند. در این نظرسنجی که روز گذشته منتشر شد، از میان پاسخگویانی که قطعاً یا احتمالاً در انتخابات پیش‌رو شرکت خواهند کرد: در صورت انصراف محمدباقر قالیباف ۲۷.۱ درصد از آرای او به سبد رأی «سعید جلیلی»، ۲۱.۵ درصد به سبد رأی «مسعود پزشکیان»، ۱۲.۱ درصد «سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی»، ۸.۴ درصد «علیرضا زاکانی» و ۳.۷ درصد به «مصطفی پورمحمدی» منتقل خواهد شد. در صورت انصراف سعید جلیلی، ۵۱ درصد از آرای وی به سبد رأی «محمدباقر قالیباف»، ۱۳ درصد به سبد رأی «علیرضا زاکانی»، ۱۲ درصد به سبد رأی «سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی» و ۸ درصد به «مسعود پزشکیان» منتقل خواهد شد. در صورتی که انتخابات به دور دوم کشیده شود، در صورت رقابت میان «محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی»، ۴۴.۹ درصد گفته‌اند به «محمدباقر قالیباف» و ۴۰.۳ درصد به «سعید جلیلی» رای خواهند داد. درصورتی که انتخابات میان «مسعود پزشکیان و سعید جلیلی» به دور دوم برود، ۴۹ درصد به «مسعود پزشکیان» و ۴۴.۱ درصد به «سعید جلیلی» رأی خواهند داد. در صورت رقابت بین «محمدباقر قالیباف و مسعود پزشکیان»، ۴۷ درصد به «محمدباقر قالیباف» و ۴۴.۸ درصد به «مسعود پزشکیان» رای خواهند داد.

بر همین اساس بسیاری از چهره‌های سیاسی فعال اصولگرایی براین باورند که انصراف آقای جلیلی کم‌ریسک‌ترین و نزدیک‌ترین حالت به پیروزی را رقم می‌زند. در همین راستا علی قلهکی نوشته است: «۱. اگر اجماع روی سعید جلیلی رخ دهد، رقابت تنگاتنگ ولی شانس پیروزی مسعود پزشکیان محتمل‌تر است.۲. اگر اجماع روی محمدباقر قالیباف رخ دهد، احتمالا قالیباف پیروز می‌شود. ۳. بدون اجماع و انصرافِ ۶ نامزد، پزشکیان حتما یک پای دور دوم است و احتمالا جلیلی نفر دوم خواهد بود. البته احتمال راهیابی قالیباف به جای جلیلی نیز منتفی نیست ولی کمتر است. ۴. در دور دوم جلیلی احتمال زیاد شکست می‌خورد و قالیباف احتمالا شکست می‌خورد ولی قطعی نیست.۵. فعلا مسیری برای راهیابی توأمان جلیلی و قالیباف به دور دوم متصور نیستم و احتمالش را بسیار کم ارزیابی می‌کنم.»

جلیل محبی نیز نوشت: «مطابق نظرسنجی‌های اخیر بدنه جریان اصولگرایی تا حدودی متوجه شده است که دور دومی شدن جلیلی و پزشکیان به معنای پیروزی پزشکیان است. این موجب جابه جایی رای در همین دو روز شده و شیب آن ادامه دارد. کنار رفتن آقایان جلیلی، زاکانی و قاضی زاده کار را در دور اول یکسره می‌کند. باقی ماندن آن‌ها با توجه به نزدیکی آرای جلیلی و قالیباف در حاشیه خطای نظرسنجی پیش‌بینی را سخت می‌کند. همچنین درصد مرددین در حال کم شدن و ریزش در سبد قالیباف و پزشکیان و قاضی زاده است.» در همین راستا مهدی قاسم زاده تحلیلگر نیز اظهار کرد: «اجماع تنها درصورتی ضروری است و می‌تواند موثر واقع شود که هم احتمال پایان یافتن کار در همین دور اول وجود داشته باشد و هم بتوان با آن موج سازی کرد و بر آرای مردد با ایجاد انگاره پیروزی تاثیر گذاشت؛ البته در هر حالتی در دور دوم نیز احتمال پیروزی پزشکیان و شکست جلیلی محتمل‌تر به نظر می‌رسد!»

خلاصه با توجه به این که در انتخابات دو مرحله‎ای امکان افزایش مشارکت به نفع آقای پزشکیان بیشتر است اگر جریان اصولگرایی بخواهد پیروز میدان انتخابات باشد، باید بر تعیین تکلیف انتخابات در دور اول متمرکز شود که از مسیر اجماع بر روی گزینه‌ای که ریسک کمتری در رقابت با آقای پزشکیان دارد می‌گذرد. البته که سرنوشت انتخابات هنوز هم به میزان زیادی به مردد‌ها وابسته است. همان حدود ۱۲ تا ۱۵ درصدی که می‌توانند مشخص کنند چه کسی را به دور دوم بفرستند.

پرویز امینی، استاد دانشگاه نوشت: با اتمام ظرفیت‌های اصلی تبلیغات انتخابات علی‌الخصوص مناظره‌ها، نظرسنجی‌های متفاوت از این حکایت دارد که بین یک‌پنجم تا یک‌چهارم رأی‌دهندگان قطعی و احتمالی انتخابات هنوز نتوانسته‌اند به نامزد مورد نظر خود برسند و بین نامزد‌های موجود مرددند که با احتساب یک مشارکت حدود ۵۰ درصدی، رقم این افراد بین ۶ تا ۷ میلیون برآورد می‌شود که رقم بالایی است. معنای این حرف آن است که این عده که عدد بزرگی در مجموع رأی‌دهندگان و تقریباً معادل رأی هر یک از سه نامزد اول انتخابات هستند، هنوز ترجیحی برای انتخاب نامزد مطلوب خود پیدا نکرده‌اند؛ بنابراین در ساعات پایانی تبلیغات انتخاباتی هر یک از نامزد‌ها بتواند به فراخور امکان‌های خود و ترجیح مؤثر این افراد تناسبی برقرار کند، می‌تواند وضعیت خود را بهبود ببخشد.