سهم خرمشهر قهرمان در سینمای مستند؛ قصه قهرمانی پایان ندارد

به گزارش مجله خبری نگار، سوم خرداد سال ۱۳۶۱ خرمشهر که پس از ۳۵ روز مقاومت در تاریخ ۴ آبان ۱۳۵۹ توسط دشمن بعثی اشغال شده بود پس از ۵۷۵ روز به طور کامل از اشغال رژیم بعث عراق خارج شد. عملیات آزادسازی خرمشهر طی چهار مرحله با مقاومت و رزمندگی نیرو‌های مسلح، ارتش، سپاه، بسیج، نیرو‌های ژاندارمری، کمیته انقلاب اسلامی، شهربانی و جهاد سازندگی اجرا شد.

فتح خرمشهر یادآور رشادت، ایثار و از خودگذشتگی‌های رزمندگانی است که با کمترین امکانات در برابر دشمنان مردانه ایستادند و اجازه ندادند خاک این سرزمین در دست بیگانه باشد.
امروز که سال‌ها از فتح خرمشهر می‌گذرد؛ از روزی که خونین شهر، شهر خون و قیام آزاد شد و نیرو‌های متجاوزی که آمده بودند تا بمانند، مجبور به فرار شدند و خرمشهر به قیمت خون چندین هزار جوان غیرتمند این سرزمین آزاد شد، روزی که دیگر خیلی‌ها نبودند تا این آزادی را ببینند.

در ادامه این مطلب به بررسی اجمالی تعدادی از مستند‌هایی می‌پردازیم که به موضوع دفاع مقدس و فتح خرمشهر پرداخته‌اند.

حقیقت به روایت شهید آوینی

سیدمرتضی آوینی با شروع جنگ به جبهه رفت، به همراه گروهش در روز‌های محاصره خرمشهر وارد این شهر شد و مجموعه یازده قسمتی «حقیقت» را تهیه کرد. اسامی این مجموعه یازده گانه عبارتند از «برادررضا دشتی»، «آنان غریبانه جنگیدند و شهید شدند»، «پای صحبت بهروز»، «ای شهید زمان»، «دست‌ها و دل ها»، «بچه‌های هویزه»، «عملیات امام مهدی»، «مادر»، «دزفول»، «اردوگاه فعال" و «فتح الفتوح».

فتح خونین و رشادت رزمندگان در عملیات فتح

«فتح خونین" (کارگروهی) در سال ۱۳۶۱، توسط گروه تلویزیونی سپاه تهیه شده است. این فیلم از جریان مبارزات رزمندگان در عملیات فتح خرمشهر حکایت می‌کند.

قصه‌ای متفاوت از یک بسیم‌چی

مهدی مدنی در فیلم مستند «محمود نورایی، اپراتور بی سیم چی» (۱۳۶۰) مقاومت رزمندگان در محله کوت شیخ خرمشهر و گفتگو با رزمندگان را تهیه و کارگردانی کرده است. همچنین در این فیلم نورایی از کارش در جبهه، و خانواده و خاطراتش سخن می‌گوید.

نبرد حق: خرمشهر، شهر خون، شهر عشق

در سال ۱۳۶۰ «نبرد حق: خرمشهر، شهر خون، شهر عشق» (کارگروهی) ساخته شده است.

این فیلم می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند از نزدیک با زندگی رزمندگان در جبهه در سال‌های آغازین جنگ آشنا شوند، مفید باشد. فعالیت‌های جنگی، عبادت سربازان و پاسداران را در جبهه خرمشهر در سال ۱۳۶۰ نمایش می‌دهد. همچنین یکی از شهدای جنگ شهید ابوالفضل اسماعیلی پیش از شهادت در این فیلم صحبت می‌کند و مصاحبه‌ای نیز با خانواده این شهید به عمل آمده است.

پل آزادی؛ پلی برای رهایی خرمشهر

«پل آزادی» (۱۳۶۱) به کارگردانی مهدی مدنی و فیلم برداری فرهاد صبا، ساخته شده است. با به اشغال درآمدن خرمشهر توسط نیرو‌های عراقی فرماندهان شیوه‌های گوناگون را برای آزاد سازی آن می‌اندیشند. یکی از آن‌ها ایجاد پلی به نام پل آزادی بر روی کارون بوده است. به همین جهت فیلم «پل آزادی» نام گرفته و درصدد معرفی این تلاش رزمندگان است.

شرحی از مصائب شهر در نامه‌ای از خرمشهر

«نامه‌ای از خرمشهر» (۱۳۶۲) توسط نصرالله نصر ساخته شده است. بعد از آزادسازی خرمشهر، عده‌ای از ساکنین خرمشهر برای دیدن شهر به خرمشهر می‌روند، پسر بچه‌ای از اهالی خرمشهر در شهر به گردش می‌پردازد و در مدرسه‌ای که قبلاً آنجا درس خوانده است، چگونگی وضعیت شهرش را طی نامه‌ای برای برادرش که در تهران زندگی می‌کند، شرح می‌دهد. این فیلم مستند توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه شده است.

مأموریت برای زندگی

مجموعه مستند ۲۰ قسمتی «مأموریت برای زندگی» به کارگردانی عرفان نوایی و تهیه شده در مؤسسه بهداری رزمی دفاع مقدس به بازآفرینی خاطرات ۲۰ تن از امدادگران دفاع مقدس پرداخته است.

غبار جنگ و پرداختن به ماجرای سقوط خرمشهر

مستند «غبار جنگ» به کارگردانی محمد عبدی‌زاده و از تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی درباره مقاومت ۳۴ روزه و سقوط خرمشهر است. در این مستند از نگاه ناخدا صمدی، سرهنگ علی قمری و تیمسار امیر آرام که حضور مستمری از ابتدا تا سقوط داشتند، بهره برده شده تا به این مساله پرداخته شود که چطور مشکلات سیاسی که در آن زمان حاکم بوده باعث می‌شود تا ارتش که نیروی قدرتمند خاورمیانه بوده است، مغلوب صدام و عراق شود.

«سرگرد» و نقش شهید صیادشیرازی در فتح خرمشهر

مستند سه قسمتی «سرگرد» به تهیه‌کنندگی سید مجتبی موسوی با محوریت فرماندهی شهید سپهبد علی صیاد شیرازی است و در این مستند با نگاهی روایی و استفاده از تصاویر و فیلم‌های کمتر دیده شده آرشیوی، شش ماه از عملیات بیت‌المقدس که بعد‌ها به نام فتح خرمشهر معروف شد و نقش فرماندهی شهید سپهبد صیاد شیرازی در این عملیاتِ پیروزمندانه بازخوانی شده است.

داستان شهری که روزی عروس خوزستان بود از زبان عبدالصاحب

مستند «فرزند خرمشهر» (مردی در شهر خون) به کارگردانی علی خسروی از تولیدات مرکز گسترش در سال ۱۳۹۱ است که به موضوع دفاع مقدس می‌پردازد. در این مستند عبدالصاحب عبودزاده یکی از جانبازان اهل خرمشهر به بازگویی حمله صدام می‌پردازد و آنچه دیده بر زبان می‌آورد. او ضمن گشت و گذار در شهر روحیه بالای مردم خرمشهر را به نمایش می‌گذارد و دفاع از خرمشهر را از نگاه اهالی آنجا بررسی می‌کند.

خرمشهر پیش از آغاز جنگ تحمیلی یکی از قطب‌های اقتصادی مهم کشور به شمار می‌رفت و بسیاری از مردم به این شهر، لقب عروس خوزستان داده بودند؛ شهری که علاوه بر دارا بودن منظره‌های طبیعی و بکر فراوان، فعالیت‌های اقتصادی بسیاری برای ترانزیت کالا با لنج داشت و همچنین ظرفیت بالا و مناسبی برای ماهیگیران خوزستانی ایجاد می‌کرد. با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال ۱۳۵۹، آسیب‌های فراوانی به برخی از شهر‌ها از جمله شهر‌های استان خوزستان وارد شد و در این میان، خرمشهر بیشترین آسیب را از تجاوز بعثی‌ها دید؛ پس از پایان جنگ نیز بسیاری از مهاجرین خرمشهری دیگر حاضر نشدند به این شهر بازگشته و مجددا شهر را احیا کنند.

عروس خفته، خرمشهر به روایت جانبازان جنگ

در مستند «عروس خفته» به تهیه‌کنندگی حسام اسلامی و کارگردانی محمد پورفر، تحولات خرمشهر از قبل از آغاز جنگ تحمیلی تاکنون، از زبان جانبازان ساکن این شهر روایت شده است.

«تو از یاد نرفته‌ای» و ماجرای یک عکس دسته جمعی

مستند «تو از یاد نرفته‌ای» به کارگردانی مجتبی عباسی داستانی است از یک عکس رزمندگان جنگ در جبهه که در سال ۵۹ در آبادان گرفته شده است و بعد از چندین سال دورهم جمع شده‌اند. «تو از یاد نرفته‌ای» محصول مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است که در سال ۱۳۹۴ تولید شده است.

روایتی از لحظات آغاز حمله هوایی عراق در «عکاسی زیر آتش»

دیگر مستندی که می‌توان از آن نام برد؛ مستند «عکاسی زیر آتش» است که روایت عکاسان از لحظات آغاز حمله هوایی رژیم بعث عراق به خرمشهر و مقاومت مردم این شهر در ۸ سال دفاع مقدس است. تهیه کنندگی این مستند را سلیم غفوری و کارگردانی آن را سعید فرجی برعهده داشته است.