۱۴۰۲؛ سال داغ وقایع و رویداد‌های ادبی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: سال دارد نو می‌شود و به پشت سر و به سالی که در حال پایان است، نگاه می‌کنیم و خوشی‌ها و ناخوشی‌ها، موفقیت‌ها و شکست‌ها، تلخی‌ها و شیرینی‌ها را از نظر می‌گذرانیم. با این همه، امید داریم به آینده‌ای که پیش روی ماست و روز‌هایی که انتظارمان را می‌کشند.

ادبیات ایران هم در سالی که گذشت، سرشار بود از روز‌هایی که همراه با غرور و افتخار به فرهنگ و ادبیات فارسی بود و روز‌هایی که طعم تلخ حسرت و دریغ از رفتن بزرگان و نام‌آوران را داشتند؛ بزرگانی مانند استاد سمیعی گیلانی که در دومین روز بهار ۱۴۰۲ از این دنیا رفت و امیربانو کریمی، استاد باسابقه ادبیات دانشگاه تهران که در یکی از روز‌های دی ماه عالم خاکی را وداع گفت. در سال ۱۴۰۲ مثنوی مولانا در فهرست حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید؛ پیکر استاد محمدعلی ندوشن پس از حدود ۱۸ ماه به وطن بازگشت و در خاک نیشابور آرام گرفت و رویداد‌های دیگری که در ادامه آن‌ها را مرور خواهیم کرد.

ثبت جهانی مجموعه آثار مولانا به نام ایران

از خبر‌های خوش بهار امسال، ثبت سه اثر از جمله مجموعه آثار مولانا به نام ایران در فهرست حافظه جهانی یونسکو بود. ۲۹ اردیبهشت ماه، نمایندگی ایران در یونسکو _ پاریس، اعلام کرد: «سه اثر پیشنهادی ایران، برای ثبت در «فهرست حافظه جهانی» از تصویب شورای اجرایی سازمان یونسکو گذشت».

این آثار بنابر آنچه نمایندگی ایران در یونسکو اعلام کرده است، شامل «مجموعه آثار مولانا (مثنوی، دیوان کبیر، مجالس سبعه، مکتوبات و فیه مافیه)»، «اسناد روابط خارجی ایران در دورۀ قاجار» و «اسناد بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی» است. پیش از این، ۱۰ اثر در فهرست حافظه جهانی یونسکو به نام ایران ثبت شده بود که شاهنامه بایسنقری فردوسی، وقف‌نامه ربع رشیدی، مجموعه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، التفهیم ابوریحان بیرونی، پنج گنج نظامی، مجموعه برگزیده نقشه‌های دوره قاجار، ذخیره خوارزمشاهی اسماعیل جرجانی، مسالک‌الممالک اصطخری، کلیات سعدی و جوامع التواریخ از آن جمله بوده است.

تلخیِ رفتنِ چهره‌های ماندگار ادبیات

دومین روز بهار ۱۴۰۲ با خبر درگذشت استاد احمد سمیعی گیلانی، پدر ویراستاری نوین ایران آغاز شد. این استاد برجسته عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود و از جمله آثار شاخص او «آیین نگارش» است. ۲۰ و ۲۱ تیرماه ۱۴۰۲ خبر درگذشت احمدرضا احمدی، شاعر نوگرای معاصر و ر. اعتمادی، نویسنده رمان‌های عامه‌پسند کام اهالی ادبیات را تلخ کرد. ۲۰ مرداد روز رفتن کوروش صفوی، زبان‌شناس و مترجم نامی ایرانی بود که از جمله آثار او می‌توان به کتاب «درآمدی بر زبان‌شناسی» اشاره کرد. ۱۹ مهر ماه اهالی ادب خراسان از شنیدن خبر درگذشت استاد محمدرضا راشد محصل شوکه شدند. این استاد بزرگ ادبیات فارسی سال‌ها در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی به تدریس ادبیات عرفانی پرداخت. بتول فیروزان، مترجم جوان کشورمان، شهلا لاهیجی، نویسنده و ناشر، کاوه گوهرین و شمس آقاجانی، نویسنده و منتقد ادبی نیز از چهره‌هایی بودند که در سال ۱۴۰۱ دار فانی را وداع گفتند.

جشن تولدی با حضور دو هزار نفر

شب یکصدسالگی محمدعلی موحد، نویسنده، مترجم، حقوق‌دان، مصحح و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور افرادی همچون مصطفی محقق داماد، ژاله آموزگار، محمدرضا شفیعی کدکنی، شهرام ناظری و حضور پرشمار مردم، سه‌شنبه، دوم خردادماه در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. به گفته برگزارکنندگان، حدود دوهزار نفر در این مراسم شرکت کردند. حسن انوری، فرهنگ‌نویس و استاد زبان فارسی نیز در این مراسم در سخنانی گفت: «قبل از این‌که در مراسم حاضر شوم، فضای مجازی را رصد می‌کردم تا ببینم درباره موحد چه نوشته‌اند. یک جا نوشته بود «درخشش ابدی یک ذهن زیبا در عصر ما» و در جای دیگر نوشته «اکسیر نایابی از جمع خرد و دانش و فروتنی»، جز این نمی‌توانم درباره موحد بگویم». استاد حسن انوری، خودش هم ۱۰ اسفند ماه امسال ۹۰ ساله شد و فرهنگستان زبان و ادب فارسی این روز را جشن گرفت.

بقچه‌پیچ شدن آثار هوشنگ مرادی کرمانی

داستان‌های هوشنگ مرادی کرمانی در تیرماه امسال «بقچه» شدند. در این «بقچه» دو جلدی که داستان‌های کوتاه و داستان‌های بلند را دربرگرفته، از «خمره» و «مهمان مامان» و «پلوخورش» تا «ته خیار» و «قاشق چایخوری» و... را می‌توانید بخوانید. پیش از این، شاعران بودند که همه اشعارشان را در یک کتاب چاپ می‌کردند و حالا یک نویسنده دست به چنین کاری زده‌است. شهریور ماه امسال هم کتاب تک‌نگاری‌های جلال خالقی مطلق، شاهنامه‌پژوه برجسته ایرانی با نام «نظامی گنجه‌ای» منتشر شد. این کتاب در ۹ بخش شامل «زندگینامه»، «آثار»، «معلومات و تجربیات»، «اخلاق و بینش»، «ویژگی‌های زبان»، «شیوه بیان»، «نظامی و سرایندگان پیش از او»، «تأثیر نظامی بر آثار پس از خود» و «دست‌نویس‌ها، چاپ‌ها، تفسیرها، پژوهش‌ها و ترجمه‌ها» تالیف شده است.

بازگشت پیکر محمدعلی اسلامی ندوشن به وطن

استاد محمدعلی ندوشن، شاعر، نویسنده و پژوهشگر نام‌آور ایرانی در ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ در کانادا درگذشت و پیکر او بعد از حدود ۱۸ ماه به وطن بازگشت و آذر ماه امسال طبق وصیت استاد در خاک شهر نیشابور آرام گرفت. ندوشن در وصیت‌نامه‌اش امتیاز چاپ و تجدید چاپ کتاب‌هایش را به نهاد آرامگاه فردوسی واگذار کرده و خواسته است عواید حاصل از آن‌ها به عنوان حق‌التألیف، صرف گل‌کاری و زیباسازی محوطه آرامگاه و جاده مشهد به توس شود. همچنین این بیت حافظ را برای درج روی سنگ مزارش انتخاب کرده است: «اگر از پرده برون شد دل من عیب مکن/ شکر ایزد که نه در پرده پندار بماند»

حاشیه‌های «نامه‌ای به آسمان» شفیعی‌کدکنی

آذر ماه امسال خبری از قول مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتاب‌خوانی وزارت ارشاد منتشر شد مبنی بر این‌که کتاب شعر تازه استاد شفیعی کدکنی منتظر صدور مجوز است. محمدعلی مرادیان، در این‌باره به ایسنا گفت: «نکته‌ای راجع به کتاب نداریم؛ منتهی کتاب دارد خوانده می‌شود. به چند نفر از اهالی شعر نیز کتاب را داده‌ایم تا بخوانند و نظرشان را بگویند. ان‌شاءا... درباره کتاب تصمیم‌گیری شود.

به صورت کلی کتاب در فرایند صدور مجوز است». همین جملات کافی بود تا اهالی ادبیات حسابی به آن انتقاد کنند. بعد از انتقاد‌های گسترده، مجموعه شعر شفیعی‌کدکنی به نام «نامه‌ای به آسمان» در ۱۸ دی ماه مجوز انتشار گرفت. «زمزمه‌ها»، «شبخوانی»، «از زبان برگ»، «در کوچه‌باغ‌های نشابور»، «بوی جوی مولیان»، «از بودن و سرودن»، «مثل درخت در شب باران»، «هزاره دوم آهوی کوهی» و «طفلی به نام شادی» دیگر مجموعه شعر‌های شفیعی‌کدکنی هستند.