سوراخ ازون بالای جنوبگان در حال عمیق شدن!

به گزارش مجله خبری نگار،مطالعه‌ی بحث‌برانگیزی جدید درباره‌ی روند بهبود سوراخ لایه ازون برفراز جنوبگان، نگرانی‌ها را برانگیخته است. یافته‌های این تحقیق می‌گوید سوراخ ازون بالای جنوبگان با سرعتی که انتظار می‌رفت بهبود نمی‌یابد و حتی ممکن است بزرگ‌تر از قبل شود. بااین حال، بسیاری از دانشمندان علوم جوی این ادعا را رد کرده و کیفیت مطالعه و صحت داده‌هایش را زیر سؤال برده‌اند.

لایه ازون نواری از جو زمین است که در ارتفاع بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتری از سطح سیاره قرار دارد. در این محدوده، غلظت بالایی از ازون یا شکلی متفاوت از مولکول اکسیژن وجود دارد که به جای دو اتم، دارای سه اتم است. لایه ازون سطوح مضر پرتو فرابنفش (UV) خورشید را که تهدیدی برای بقای اشکال مختلف حیات از جمله زندگی انسان است، مسدود می‌کند.

در اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰، دانشمندان متوجه شدند که درنتیجه‌ی به‌کارگیریگسترده‌ی کلروفلوئوروکربن‌ها، سوراخ‌های بزرگی در لایه‌ی ازون بالای قطب شمال و قطب جنوب ظاهر شده است. کلروفلوئوروکربن‌ها در جو تجزیه می‌شوند و با اوزن واکنش می‌دهند؛ درنتیجه مولکول‌ها را می‌شکافند و سطح اوزن را کاهش می‌دهند. در سال ۱۹۸۷، دولت‌های جهانی برای امضای پیمان مونترال متحد شدند و در نتیجه، استفاده از کلروفلوئوروکربن‌ها در جوامع بین‌المللی ممنوع شد.

مطالعه‌ی جدید بدون درنظرگرفتن رویداد‌های نادر اخیر، ادعا می‌کند که غلظت ازون درحال کاهش است

سوراخ‌های ازون، به‌ویژه بالای جنوبگان، به‌دلیل ماندگاری طولانی‌مدت سطوح کلروفلوئوروکربن و شرایط اقلیمی نامنظم‌تر، بر سر جای خود باقی مانده‌اند. بااین حال، اکنون اندازه‌ی این سوراخ‌ها کوچک‌تر از گذشته است و دانشمندان برای مدت‌ها انتظار داشتند که این سوراخ‌ها در نهایت به‌طور کامل ترمیم شوند. در ماه ژانویه، گزارش سازمان ملل در مورد تخریب لایه ازون نشان داد که سطح ازون در مسیر بازگشت به حالت پیش‌از سال ۱۹۸۰ قرار گرفته است؛ لایه ازون تا سال ۲۰۴۵ در شمالگان و تا سال ۲۰۶۶ در جنوبگان کاملاً بازیابی می‌شود.

بااین حال، مطالعه‌ی موردبحث که ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳ در نشریه نیچر منتشر شد، ادعا می‌کند که غلظت ازون در سوراخ ازون بالای جنوبگان همچنان در حال کاهش است. این مقاله‌ی جدید باعث برانگیختن موجی از مقالات بحث‌برانگیز در رسانه‌های خبری بزرگ شد که ادعا می‌کردند «سوراخ ازون ممکن است هرگز بهبود نیابد» و حتی ممکن است در حال رشد روزافزون باشد. اگرچه، بسیاری از متخصصان استدلال کرده‌اند که یافته‌های مطالعه مشکوک و پوشش نتایج حاصل از آن گمراه‌کننده است.

اگر استفاده از کلروفلوئوروکربن‌ها در جوامع بین‌المللی ممنوع نمی‌شد، ازون تا سال ۲۰۵۰ تقریباً ناپدید می‌شد.

مطالعه‌ی منتشرشده غلظت ازون در مرکز سوراخ ازون بالای جنوبگان را در مدت زمان بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۲ مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده و مدعی شده است که در این مدت، غلظت ازون در قلب سوراخ ازون جنوبگان به‌طور میانگین ۲۶ درصد کاهش یافته است. بااین حال، نتایج مطالعه و روش‌های استفاده‌شده در تجزیه‌وتحلیل، به نتوانسته سایر متخصصان ازون را قانع کند.

سوزان سولومون، دانشمند علوم جوی و عضو گروهی که در سال ۱۹۸۶ برای اولین‌بار ارتباط سوراخ‌های ازون با کلروفلوئوروکربن‌ها را کشف کرد، به لایوساینس گفت که بخش‌هایی از این مقاله «بسیار نامفهوم» و «به‌شدت براساس حدس‌وگمان» است و علی‌رغم ادعای محققان، «هیچ نکته‌ی تازه‌ای برای ارائه ندارد». سولومون افزود بزرگ‌ترین مشکل مقاله‌ی جدید این است که دلایل کاهش غلظت ازون در سال‌های اخیر را به‌درستی توضیح نمی‌دهد.

از سال ۲۰۲۰، اندازه‌ی سوراخ ازون سال‌به‌سال افزایش یافته و بیشترین شکاف در این سال‌ها رخ داده است. حفره‌های بزرگ غیرمعمول نتیجه‌ی مجموعه‌ای از عوامل شناخته‌شده است، ازجمله رویداد لانینا در سه سال پیاپی از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، که باعث ایجاد هوای سردتر در جنوبگان شد و تشکیل مجدد لایه ازون را سخت‌تر کرد. در سال ۲۰۲۰ نیز آتش‌سوزی‌های فجیع در استرالیا ذرات ازون را تخریب کرد. سوراخ بسیار بزرگ امسال نیز به تزریق بخار آب ناشی‌از فوران آتشفشان زیرآبی تونگا در ژانویه ۲۰۲۲ به جو فوقانی نسبت داده شده است.