برنامه هفتم و اهمال محیط زیستی!

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: چطور می‌شود تصور کرد، لایحه ۱۵۰ صفحه‌ای برنامه هفتم توسعه کشور با ۲۴ فصل و ۱۱۷ ماده، فصلی مجزا و درخور برای «محیط زیست» نداشته باشد؟

همه می‌دانیم اگر کشور قرار است بر مبنای سند فرادستی قانون اساسی مسیر خود را طی کند، این قانون در اصل ۵۰ این‌طور تصریح کرده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط‌زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.» حال با وجود این مهم و با توجه به شرایط نه چندان مطلوب محیط زیست کنونی کشور، برنامه هفتم توسعه که مبنای حرکت کشور است، طبق گفته سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، خالی از موضوعات دارای اولویت محیط زیست است. رفیعی با انتقاد جدی از توجه نشدن به این حوزه در برنامه هفتم این طور گفته است: در حالی که انتظار می‌رفت اهمیت به موضوع محیط زیست در برنامه هفتم توسعه بیش از سایر برنامه‌های توسعه‌ای کشور باشد، این مهم محقق نشده است.

وی با اشاره به سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی رهبر معظم انقلاب، اظهار کرد: فراکسیون محیط زیست در راستای سیاست‌های پانزده‌گانه ابلاغی تلاش می‌کند موضوع محیط زیست در برنامه هفتم توسعه را به جایگاه اصلی خود بازگرداند. رفیعی تاکید کرد: مدیریت جامع، هماهنگ و نظام‌مند منابع حیاتی، اصلاح شرایط زیستی به منظور برخوردار ساختن جامعه از محیط‌زیست سالم و ممانعت از انتشار انواع آلودگی‌ها و مدیریت تغییرات اقلیم و مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی، از اهداف اصلی سیاست‌های کلی محیط زیست است؛ بنابراین مجلس نیز تلاش خواهد کرد این سیاست‌ها در برنامه هفتم توسعه کشور به شکلی لحاظ شود تا اصل ۵۰ قانون اساسی در حفاظت از محیط زیست محقق شود.

آیا محیط زیست مانع توسعه است؟

همواره این دیدگاه که «محیط زیست» مانع و سدی بر توسعه است، مورد توجه بخشی از جامعه بوده است؛ حال آن‌چه درباره محیط زیست در تدوین برنامه هفتم رخ داده است، ناخودآگاه ذهن را به این سمت و سو سوق می‌دهد که نکند، آقایان سازمان برنامه و بودجه نیز چنین دیدگاهی دارند.

برای این موضوع، می‌توان به گفته سعید کریمی، مدیر دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست، استناد کرد که وی دوم خرداد در پاسخ به خبر حذف محیط‌زیست و ارزیابی محیط‌زیستی پروژه‌ها در لایحه برنامه هفتم گفت: «در متنی که از برنامه هفتم توسعه مشاهده شد، بحث ارزیابی آثار محیط زیستی پروژه‌ها آمده و حذف نشده است، اما ادبیات آن نسبت به متنی که سازمان محیط زیست داده بود تا حدودی تغییر کرده است؛ در واقع آن متنی که مدنظر ما بود، نیست.» بنابراین به هر مخاطبی باید این حق را داد که تصور کند اساسا برنامه‌نویسان کلان کشور آن طور که باید میانه‌ای با محیط زیست ندارند، اگرچه انفعال سازمان محیط زیست در فرایند تدوین لایحه برنامه هفتم توسعه را نمی‌توان نادیده انگاشت. چگونه می‌توان پذیرفت که در ۲۴ فصل برنامه، فصلی مجزا و مستوفا به محیط زیست اختصاص نداشته باشد؟ آن هم محیط زیست کشور ما که بدون هیچ اغراقی، اصلا حالش خوب نیست؛ از جنگل‌ها و مراتع گرفته تا وضعیت گردوغبار، آلودگی هوا و.

محیط زیست در گوشه رینگ

دیدگاه محمد درویش، فعال مطرح محیط زیست کشور را درباره برنامه هفتم و محیط زیست جویا می‌شویم. او که صراحت لهجه، جزو ویژگی‌هایش است، می‌گوید: من احساس می‌کنم که مهم‌ترین دلیل کم‌توجهی برنامه هفتم به محیط زیست، این است که سازمان مدافع محیط زیست و مراتع کشور نتوانسته است به شایستگی از ملاحظات این حوزه دفاع کند. به نظر می‌رسد دولت به‌تدریج به سمت کم‌رنگ کردن ملاحظات محیط زیستی درحال حرکت است و احتمالا برخی در دولت، محیط زیست را موی دماغ توسعه می‌دانند و به این نتیجه رسیده‌اند که چنان‌چه کشور بخواهد به رشد ۸ درصدی اقتصادی برسد، باید دست و پای سازمان متولی محیط زیست را ببندد. یعنی سازمان محیط زیست به گوشه رینگ هدایت و نقشش در عرصه‌ها کم‌رنگ شود. درویش می‌گوید: بر اساس یکی از گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، در یکی از برنامه‌های توسعه، فقط ۳۰ درصد اهداف محیط زیستی محقق شده بود؛ حالا شما تصور کنید در برنامه هفتم که هیچ بخش مجزایی درباره محیط زیست نداریم، چه اتفاقی بر سر محیط زیست می‌آید.

درویش به ابلاغ سیاست‌های کلی ۱۵ ماده‌ای «محیط زیست» توسط رهبر انقلاب در سال ۸۴ هم اشاره می‌کند و هشدار می‌دهد: در برنامه هفتم توسعه به این سیاست‌ها به شکل موثر توجه نشده است. در واقع در این برنامه، در بخشی از زیرموضوعات دیگر حوزه‌ها همچون حکمرانی آب به برخی بخش‌های محیط زیستی پرداخته شده است که معتقدیم وضعیت محیط زیست با این برنامه بهبود نخواهد یافت. بماند که برای نمونه تمام بودجه طرح مقابله با بیابان‌زایی هم در این پیش‌نویس لایحه برنامه هفتم حذف شده و خود بیابان‌زایی یکی از موضوعات بحرانی کشور است که در پی آن با فرونشست زمین، چالش‌های منابع زیرزمینی، شورشدن مزارع و... مواجه خواهیم بود.