روایتی از دکتر «هما امام‌زاده قمشه‌ای»، نخستین پزشک زن ایرانی

به گزارش مجله خبری نگار، در قدیم پزشکی یک شغل مردانه بوده و به همین دلیل چهره مردانه‌ای به خود گرفته است. با این که پزشکی هم‌چنان چهره مردانه خود را حفظ کرده ولی از اولین حوزه‌های اجتماعی که زنان ایرانی توانستند وارد آن شوند، محسوب می‌شود.

در دوره‌های مختلفی از تاریخ زنان ایرانی با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو بوده‌اند ولی در اواسط دوره قاجار به دلیل دگرگونی‌های اجتماعی، زنان ایرانی توانستند در حوزه طب حضور پیدا کنند. از طرف دیگر بخش مهمی از زنان ایرانی به دلیل عقاید سنتی جامعه پیچیده چند هزار ساله، در بین فعالیت‌های اجتماعی جامعه از جایگاه مناسبی برخوردار نبودند و حتی می‌توان گفت هیچ جایگاهی نداشتند.

هما امام‌زاده قمشه‌ای، اولین پزشک زن ایرانی بود که از دانشگاه سوربن فرانسه مدرک خود را گرفت و به ایران بازگشت. امام‌زاده گرایش مذهبی بسیار شدیدی داشت و می‌توان اندیشه‌های او را بیان‌گر اولین برخورد اندیشه‌ای زنان مذهبی و اندیشه مدرن اروپایی دانست. 

مدارک تاریخی که تاکنون به دست آمده، نشان می‌دهد او اولین خانمی بود که اندیشه‌های مذهبی علمی داشت و سعی می‌کرد از مقوله علم وارد اندیشه‌های مذهبی شود.

این بانو دختر سید حسن قمشه‌ای از احفاد میرزا محمد خلیل، امام جمعه شهرضا بود که در ۲۷ شوال ۱۳۲۵ هجری قمری در شهرضا زاده شد. هما امام‌زاده زنی فاضل و دانشمند بود و در شهر‌های اصفهان و تهران و سپس پاریس تحصیلات خود را در رشته پزشکی به پایان برد. او اولین کسی بود که دولت وقت به عنوان شاگرد ممتاز به خارج از کشور فرستاد.

پزشک زنی که با تحصیل در فرانسه غربزده نشد

وی پس از مراجعت از اروپا مدتی در تهران ماند و به دلیل بروز تحولات معنوی و فکری در او به عراق رفت و در شهر کربلا سکونت گزید و در همان شهر به معالجه بیماران و دلجویی از مستمندان و ضعفا پرداخت و به سال ۱۳۸۵ هجری قمری در شهر مقدس کربلا درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.

دکتر هما امام‌زاده به زبان‌های عربی، فرانسوی، آلمانی، انگلیسی و اسپانیایی نیز آشنایی کامل داشت. امهات آثار او عبارت‌اند از: رساله جذام و سیفلیس، زن در لباس مرد، زنبور عاشق و گمراهان.

مسعود کوهستانی‌نژاد، نویسنده کتاب «دغدغه‌های یک زن ایرانی در جنگ جهانی دوم» کتابی در خصوص دیدگاه‌های هما امام‌زاده در جنگ جهانی دوم به چاپ رسانده است. 

او در رابطه با تألیف این کتاب می‌گوید: کتاب من در خصوص دیدگاه‌های هما امام‌زاده در جنگ جهانی دوم است و روی زندگی او بعد از آن تاریخ کار نکردم، اما گویا بعد‌ها گرایش‌های مذهبی امام‌زاده به شدت افزایش یافت و به کربلا مهاجرت کرد و ساکن این شهر شد، احتمال دارد در آن‌جا تحصیلات فقهی هم انجام داده باشد.

این نویسنده با اشاره به موضوع مکتوبات «دغدغه‌های یک زن ایرانی در جنگ جهانی دوم» بیان کرد: مطالبی که بانو هما امامزاده در مکتوبات خود ثبت کرده وقایعی است که در ایران سال‌های ۱۳۲۲ تا ۱۳۲۴ می‌گذرد. 

وی در خصوص فعالیت‌های امام‌زاده در طول جنگ جهانی دوم گفت: مصادف با آغاز جنگ جهانی دوم از فرانسه به ایران برمی‌گردد و به طبابت مشغول می‌شود، در دوره ۲ ساله‌ای که ما از آن در کتاب صحبت کرده‌ایم، او در تهران مطب داشت و به مداوای بیماران مشغول بود.

امام‌زاده نوه امام جمعه قمشه بود و خانواده‌ای علمایی داشت

هما امامزاده یک زن فعال و یک پزشک حاذق بود که فعالیت سیاسی، حزبی و علمی انجام می‌داد. خودش می‌گوید من وقتی در اروپا بودم قرآن را به زبان فرانسه خواندم. امام‌زاده نوه امام جمعه قمشه بود و خانواده‌ای علمایی داشت.

او با این دیدگاه وارد مقوله حق رأی زن می‌شود و تلاش دارد حق رأی زنان را اثبات کند و از این جهت پیشرو تمام صاحب‌نظران مرد و زن است؛ چون در آن زمان که از حق رأی زنان صحبت می‌کرد، تمام متفکران و اندیشمندان مذهبی اعم از روحانی و غیرروحانی مخالف این موضوع بودند.

در تاریخ پزشکی ایران زنان زیادی وجود دارند که کار‌ها و دگرگونی‌های بسیار بزرگی را در کشور به وجود آوردند و نامشان به عنوان اولین پزشک زن ایرانی ثبت شده است. اولین پزشکان زن در ایران که خدمات بزرگ و ارزنده‌ای را انجام داده‌اند، بسیار زیاد هستند.