«جغرافیای مظلوم» راهبرد نمایش مقاومت و جبران محرومیت

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-فاطمه ترکاشوند: سخت است بدون تجربه بتوانیم تصویری داشته باشیم از اینکه واقعاً بیست سال زندگی در مبارزه، اسارت، فرار و جنگ چگونه است. کتاب‌ها و فیلم‌ها در روزگار ما شاید نزدیک‌ترین راه‌هایی باشند که بتوانیم زندگی‌های نکرده را دورادور و تا حدودی لمس و تجربه کنیم. یکی از این زندگی‌ها، ماجرای سرگذشت امیر سعیدزاده، راوی کتاب «عصر‌های کریسکان» به قلم کیانوش گلزارراغب است که انتشار آن سال ۱۳۹۹ با استقبال خوانندگان روبه‌رو شد و حالا سازمان سینمایی سوره با اقتباس مقطعی از ماجرا‌های این کتاب، سریالی را برای تلویزیون تهیه کرده است؛ سریالی که ماجرای مبارزه‌های پرچالش و البته پرهیجان راوی کتاب را در مقطع کوتاهی از پیش تا پس از انقلاب بازگو می‌کند و قرار است بزودی روی آنتن تلویزیون برود. با مجتبی فرآورده، تهیه‌کننده سریال «سوران» به گفتگو نشستیم تا درباره علت انتخاب این کتاب از میان زندگینامه‌های متعدد پرفروش انتشارات سوره مهر بپرسیم؛ موضوعی که تهیه‌کننده این سریال از آن با عنوان «راهبرد توجه به جغرافیای مظلوم» یاد می‌کند.

تولید سریال از چه زمانی شروع شد؟

نگارش فیلمنامه را از اواخر سال ۱۴۰۰ شروع کردیم. فاز پیش‌تولید هم از خرداد و تیر ۱۴۰۱ آغاز شد و از بیستم شهریور وارد فیلمبرداری شدیم و بیستم اسفند هم به پایان رسید. در مجموع کار در یک پروسه کمی بیش از یک‌ساله به انجام رسید.

چرا از میان رمان‌های پرفروش نشر سوره به سراغ «عصر‌های کریسکان» رفتید؟

«عصر‌های کریسکان» یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های انتشارات سوره است که خیلی مورد توجه قرار گرفته و الان به نظرم به چاپ شانزدهم رسیده است. آن چیزی که حوزه هنری در نظر داشت این بود که تعدادی از کتاب‌هایش را به‌عنوان منبع اقتباس برای ساخت سریال، وارد فاز تولید کند. یکی از این کتاب‌ها هم که درباره آن به تصمیم قطعی رسیده بودند، همین «عصر‌های کریسکان» بود.

یکی از علل انتخاب، موضوعی بود که مدیران و تصمیم‌گیران سازمان سینمایی سوره از آن با عنوان «جغرافیای مظلوم» یاد می‌کنند و آن را مبنای تولید، تمرکز و توجه بیشتر قرار داده‌اند. در واقع راهبرد سازمان سینمایی سوره این است که در تولیداتش بیشتر به بخش‌هایی از جغرافیای کشور بپردازد که معمولاً کمتر مورد توجه قرار گرفته است و کمتر سراغ آن‌ها می‌روند؛ بنابراین یکی از علل انتخاب این کتاب هم به خاطر قرار گرفتن آن در تقسیم‌بندی «جغرافیای مظلوم» بود.

کارنامه شما نشان می‌دهد همواره برای تولید آثار اقتباسی تلاش کرده‌اید و آخرین نمونه آن هم فیلم «۲۳ نفر» بود. این تجربه‌ها چقدر برای تولید یک سریال اقتباسی به شما کمک کرده است و اقتباسی بودن اثر را تا چه اندازه بر افزایش اقبال مخاطب مؤثر می‌دانید؟

همه آثاری که در تولید آن‌ها نقش داشته‌ام اقتباسی بوده‌اند؛ برخی اقتباس مستقیم از کتاب و برخی هم از یک واقعه تاریخی یا قرآن کریم.

«ملک سلیمان» نمونه‌ای از اقتباس از داستان‌های قرآنی است؟

همین‌طور است. در واقع همیشه تلاش کرده‌ام به سراغ آثاری بروم که بن‌مایه‌ای از حقیقت در آن‌ها وجود داشته باشد.

بر اساس این تجربه‌ها معتقدید کار اقتباسی در ایران موفق است یا نه؟ چون بسیاری بر این باورند که آثار اقتباسی در ایران و برای مخاطب ایرانی جالب نیستند و نهایتاً موفق از آب درنمی‌آیند.

معتقد نیستم که مشکل عدم موفقیت آثار اقتباسی، به اقتباسی بودن‌شان برمی‌گردد. ممکن است ما در انتخاب سوژه اقتباسی یا در شیوه ارائه و ترجمان آن از مدیوم کتاب به مدیوم فیلم و سریال ناتوان بوده باشیم، اما اقتباس همیشه یک مقوله امتحان پس داده و همواره موفق بوده است. عموم کار‌های بزرگ سینمای دنیا را هم که نگاه کنید، متوجه می‌شوید قدرت آن‌ها در پیوندی است که با کتاب و منبع اقتباس دارند. یعنی کمتر فیلم بسیار موفقی است که اقتباسی نباشد. همین «ارباب حلقه‌ها»، «هری پاتر» و بسیاری از آثار دیگر که سال‌هاست تولیدشان ادامه دارد، منابع اقتباس‌شان موفقیت آن‌ها را تضمین کرده است؛ بنابراین اقتباسی بودن فیلم یکی از فاکتور‌های تضمین موفقیت اثر است. علت اینکه بعضاً آثار اقتباسی ما موفق نمی‌شوند این است که شاید در انتخاب سوژه اشتباه کرده‌ایم، چراکه همه اتفاقات را نمی‌شود منبع اقتباس قرار داد و همه کتاب‌ها هم پتانسیل منبعی برای اقتباس ندارند. برخی کتاب‌ها و وقایع هستند که ظرفیت تبدیل شدن به زبان تصویر دارند. اگر سوژه را درست انتخاب کنیم و اجرا هم درست باشد، مطمئناً اقتباس یکی از بهترین شیوه‌های فیلمسازی خواهد بود.

تولید در لوکیشن منطقه کردستان انجام شد؟

ما به این خاطر که قصه‌مان تقریباً مربوط به ۴۵ سال پیش بود به کردستان نرفتیم، چون همه جا از حیث جغرافیا و معماری آن‌قدر تغییر کرده بود که هیچ جا به آن صورت جوابگوی نیاز‌های ما نبود. به این خاطر لازم بود دنبال جا‌های دیگری بگردیم که امکانات مناسب‌تری برای تولید در زمان روایت داشته باشد.

در نمایشگاه کتاب، بروشوری برای معرفی و تبلیغ سریال در غرفه نشر سوره عرضه شد. آیا برای زمان پخش سریال هم تدبیری برای عرضه کتاب «عصر‌های کریسکان» با شرایط مناسب در طرح‌های تخفیفی و به شکل‌های دیگر صورت گرفته است؟

بله، در زمان نمایشگاه کتاب دوستان روابط عمومی، نشر و سازمان سینمایی سوره حرکت ارزنده و هماهنگی را برای کتاب و سریال انجام دادند، اما این مقوله که شما می‌گویید هم پیشنهاد خوبی است و قابلیت طرح و پیگیری دارد.

در کتاب به دوره پیش از انقلاب و دفاع مقدس پرداخته شده؛ در نسخه سریالی کدام بخش بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؟

ما اصلاً سراغ دفاع مقدس نمی‌رویم. در واقع مقطعی کوتاه و دو ساله از کتاب را اقتباس کرده‌ایم و نه تمامی آن را؛ بنابراین داستان سریال اساساً در مقطع قبل و دو سال اول انقلاب می‌گذرد.

در تدوین کتاب به نقش همسر راوی به شکلی پررنگ پرداخته شده و در تقریظ رهبری هم بر این بعد کتاب تأکید شده است. این محور در سریال هم مورد توجه قرار گرفته یا به علت انتخاب مقطع کمرنگ‌تر شده است؟

قطعاً همین‌طور است. به تعبیر امام (ره) از دامن زن، مرد به معراج می‌رود و به تعبیری دیگر پشت سر هر مرد موفق یک زن همراه وجود دارد. این مسأله یکی از محور‌های مهم و جدی سریال است.

پیش‌بینی شما از میزان استقبال مخاطب چیست و آیا این سریال می‌تواند در ردیف سریال‌های ماندگار و به‌یادماندنی تلویزیون قرار بگیرد؟

ما کار را برای رقابت با سایر آثار نساختیم. تلاش کردیم چند وجه را در ساخت اثر رعایت کنیم؛ یکی اینکه به روح و محتوای حاکم بر کتاب وفادار باشیم، دیگر آنکه امانتدار بوده و در هزینه و سرمایه‌ای که سرمایه‌گذار در اختیارمان قرار داده است، دقت کنیم تا هدر نرود. سوم آنکه وقت مخاطب را پای گیرنده‌‏های تلویزیون تلف نکنیم. برای مخاطب قصه بگوییم، قصه‌‏ای قهرمانانه. از زیاده‌گویی و طولانی کردن بیهوده سریال پرهیز کردیم تا از کار لذت ببرد و در یک کلام تلاش کردیم به مخاطب‌مان احترام بگذاریم و همه این‌ها بعد از پخش مشخص می‌شود که آیا مخاطب با ما هم‌نظر است یا نه، اما بدون ‏تردید سریال «سوران» سریالی نیست که آسه بیاید و آسه برود، قطعاً تعداد قابل‌توجهی موافق و مخالف سرسخت خواهد داشت وخنثی نخواهد بود.

نقش مرحوم حسام محمودی در سریال چقدر جدی است؟

یکی از نقش‌های اصلی کار برعهده ایشان بود. اجازه بدهید پخش فیلم آغاز شود تا مخاطب مستقیماً با نقش و بازی ایشان مواجه شود و ارتباط بگیرد.