محرومیت از اکسیژن هنگام تولد چه مشکلاتی را برای نوزادان ایجاد می‌کند؟

به گزارش مجله خبری نگار، مدت زمانی که نوزاد در رحم مادر به‌سر می‌برد، یعنی تعداد هفته‌های کامل بارداری، سن جنینی نامیده می‌شود. به طور طبیعی، یک جنین باید ۴۰ هفته قبل از تولد در رحم مادر پرورش یابد این مدت زمانی را ترم می‌گویند.

نوزادانی که قبل از ۳۷ هفته کامل متولد شوند نارس (پره‌ترم یا پره‌ماچور) نامیده می‌شوند، وزن جنین در دوران بارداری تا ۲۸ هفتگی یعنی هفت ماهگی حدود یک کیلوگرم است، به ازای هر هفته از سن بارداری باقی‌مانده جنین حدود ۲۰۰ گرم افزایش وزن پیدا می‌کند، یعنی در دو ماهه باقی‌مانده جنین به طور تقریبی ۲.۵ کیلوگرم وزن می‌گیرد، اما گاهی در مسیر رشد جنین مسائلی ایجاد می‌شود که رشد و وزن‌گیری جنین دچار مشکل می‌شود و ممکن است نوزاد زودتر از موعد به دنیا بیاید، در این شرایط احتمال زنده‌ماندن نوزاد کاهش می‌یابد و سلامتش به خطر می‌افتد، از این رو در خصوص علت تولد نوزادان با وزن پایین و مشکلات آن‌ها با امیرمحمد آرمانیان، متخصص کودکان و فوق تخصص بیماری‌های نوزادان به گفتگو پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

وزن طبیعی برای یک نوزاد تازه متولد شده چقدر است و علت پایین بودن وزن جنین چیست؟

آرمانیان: نوزادان در زمان زایمان به دو دسته ترم و پره‌ترم تقسیم می‌شوند که نوزادان با وزن بالای ۲۵۰۰ گرم را ترم و نوزادان با وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم را پره‌ترم یا نارس می‌نامند؛ انتظار ما این است نوزاد در بدو تولد با وزنی حدود سه تا ۳.۵ کیلوگرم که وزن معمول است به دنیا بیاید.

بیشترین میزان وزن‌گیری و رشد نوزاد در سه ماهه سوم بارداری اتفاق می‌‎افتد، اگر در این دوره مادر دچار مشکلاتی از جمله فشارخون بالا، کنترل نکردن دیابت بارداری یا استرس شدید شود می‌تواند مانع افزایش وزن جنین شود.

توقف در رشد جنین علل دیگری مانند جفت نارسا یا زمینه ژنتیکی مادرزادی در جنین دارد، اگر جنینی به هر دلیل نتواند فرایند رشد را کامل کند دچار کمبود وزن موقع تولد می‌شود.

آیا یک ناهنجاری مادرزادی قلبی یا اختلالات متابولیک می‌تواند باعث محدودیت رشد داخل رحمی یا IUGR شود؟

آرمانیان: به طور معمول بیماری‌های قلبی منجر به کاهش رشد جنین نمی‌شود، مگر اینکه بیماری خاص و شدید باشد که با توجه به شدت و نوع بیماری جریان رشد جنین مختل یا سقط می‌شود؛ از جمله بیماری‌هایی که می‌تواند باعث اختلال رشد جنین شود آریتمی‌های قلبی است که بسته به نوع اختلالات متابولیک و هر عاملی می‌تواند رشد جنین را مختل کند و باعث سقط شود.

آیا چند قلویی می‌تواند باعث محدودیت رشد داخل رحمی جنین شود؟

آرمانیان: چند قلو‌ها با توجه به تعداد جنین‌ها و کمبود فضا در رحم مادر به طور طبیعی دچار کمبود وزن موقع تولد می‌شوند که این امری طبیعی است، همچنین بر اساس اصول وزارتخانه و اصول مترقی احیای نوزاد تاکید شده است تمام نوزادان کمتر از ۳۵ هفته، در اتاق زایمان با حضور تیم احیا با مسئولیت مشخص حضور پیدا کنند و آمادگی داشته باشند تا در زمان تولد احیای خوب و مطلوبی برای نوزاد انجام دهند.

محرومیت از اکسیژن هنگام تولد چه مشکلاتی را برای نوزادان ایجاد می‌کند؟

آرمانیان: عارضه‌ای که در پی نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد حین زایمان اتفاق می‌افتد یا به بیان ساده‌تر محرومیت از اکسیژن که باعث شود، بافت‌های بدن جنین از تنفس هوازی به تنفس بی‌هوازی تبدیل شوند آسفیکسی نام دارد؛ در پی تداوم محرومیت از اکسیژن و ایجاد تنفس بی‌هوازی اسیدمتابولیک در بافت تولید می‌شود. هر چه نوزاد درشت‌تر باشد شیوع آسفیکسی افزایش پیدا می‌کند و اگر نوزاد دارای وزن کمتر باشد به طور معمول شیوع کمتری دارد.

چالش عمده نوزاد متولد شده با وزن کم چیست؟

آرمانیان: اولین نکته در بدو تولد نوزادان با وزن کم احیای مناسب آن‌ها و سپس انتقال نوزاد به بخش NICU برای مراقبت‌های ویژه و بعد از آن مدیریت تنفسی نوزاد است.

نوزادان با وزن کمتر از ۱۵۰۰ گرم دچار نارسایی در بخش تنفسی و سایر قسمت‌های بدن می‌شود و نیاز است با درمان درست و به موقع متخصص از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود، مهم‌ترین اقدام پس از تولد حضور مادر در اولین فرصت مناسب و شروع فرایند شیردهی است تا نوزاد بتواند ویتامین و مواد مغذی و سایر موارد حیاتی را از طریق شیر مادر دریافت کند.

آیا از نظر صدمات فیزیکی نیز با چالش خاصی در نوزادان با وزن کم هنگام تولد مواجه می‌شویم؟

آرمانیان: به طور معمول نوزادان با وزن تولد بالا، بیشتر دچار صدمات فیزیکی مانند شکستگی ترقوه، شکستگی بازو هنگام زایمان می‌شوند، اما به طور معمول نوزادان با وزن کم هنگام تولد کمتر دچار آسیب‌های فیزیکی می‌شوند.

مشکلات کاهش وزن در روز‌های اول تولد در نوزادان چیست؟

آرمانیان: اگر نوزاد در ۲۴ ساعت اول چهار درصد، در ۴۸ ساعت هشت درصد و در ۷۲ ساعت بیش از ۱۰ درصد وزن خود را از دست دهد دچار کاهش وزن می‌شود. آنچه که ما از کاهش وزن نوزاد در چند روز اول انتظار داریم حدود پنج تا هفت درصد است.

نوزاد با از دست دادن بیش از حد وزن خود باعث بهم ریختن تعادل موادی در بدن از جمله ازدیاد سدیم می‌شود که در صورت کنترل نکردن می‌تواند مشکلات مغزی به بار بیاورد.

از نظر متابولیک چه مشکلی برای نوزادان با وزن کم به وجود می‌آید؟

آرمانیان: زمانی که نوزاد با وزن کم و زودتر از زمان لازم به دنیا بیاید، چون فرصت تکمیل شدن فرآیند‌های بدنی را از دست داده است، می‌تواند دچار افت قند در بدن یا هایپوگلایسمی شود، با توجه به اینکه بی‌علامت بودن شایع‌ترین علائم هایپوگلاسمی است باید تحت کنترل قرار گیرد تا از آسیب‌های مغزی در امان بماند.

همچنین در نوزادان کم وزن به دلیل حساسیت بیشتر و نداشتن توانایی در مکیدن شیر مادر از روش تغذیه با گاواژ استفاده می‌کنیم. لوله تغذیه، لوله بینی، لوله تغذیه دهانی و لوله گاواژ؛ این‌ها نام‌هایی است که برای لوله تغذیه به کار برده می‌شود. این لوله‌ها برای غذا دادن به نوزادانی که خودشان نمی‌توانند شیر یا غذا بخورند استفاده می‌شود. تغذیه در نوزادان زیر دو کیلوگرم با OGT و در نوزادان بالای دو کیلوگرم با NGT انجام می‌شود.