به گزارش مجله خبری نگار، همان طور که میدانید وضعیت و طبیعت اجابت مزاج در نوزادان با هم تفاوت دارد و همه آنها به دفعات یکسان در طول روز اجابت مزاج ندارند، با همه اینها گاهی علائمی وجود دارد که نشان میدهد نوزاد شیر خوار به یبوست دچار شده و لازم است برای رفع آن اقدام شود.
در ادامه قصد داریم درباره یبوست در نوزادان شیر خوار و علل، علائم و روشهای درمان آن صحبت کنیم.
شیر مادر از مواد بسیار مغذی و مناسب برای نوزادان است که هضم آن برای سیستم گوارش نوزاد آسان بوده و یک ملین طبیعی محسوب میشود. به همین دلیل نوزادانی که تنها با شیر مادر تغذیه میشوند به ندرت ممکن است دچار یبوست شوند، اگرچه این مسئله بعید نیز نمیباشد.
به طور کلی هر نوزاد، حتی نوزادانی که تنها با شیر مادر تغذیه میشوند، روتین متفاوتی برای اجابت مزاج خود دارند که گاهی این روتین دچار مشکل شده و مادر به یبوست فرزند خود مشکوک میشود.
اما چگونه میتوان از این مسئله مطمئن شد و برای درمان آن لازم است چه اقداماتی انجام شود؟
اولین نکتهای که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که چطور متوجه یبوست نوزاد خود شوند. بر خلاف تصور، تعداد دفعات اجابت مزاج یا حتی زور زدن و صدا در آوردن نوزاد نشانه دقیق یبوست نمیباشد.
از سوی دیگر بسیاری از نوزادان هنگام اجابت مزاج وضعیتی دارند که گویی در حال هل دادن چیزی هستند، شاید به این دلیل که از عضلات شکم برای کمک به دفع مدفوع استفاده میکنند.
همچنین از آن جا که زمان زیادی را به پشت خود میخوابند و نیروی جاذبه به دفع بهتر آنها کمکی نمیکند ممکن است تلاش بیشتری برای دفع داشته باشند.
برخی نشانههای دقیقتر یبوست در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند عبارتند از:
*سفت شدن و ورم کردن شکم
*مدفوع سفت و سنگ ریزه مانند
*گریه کردن هنگام اجابت مزاج
*شیر نخوردن نوزاد
*مدفوع سفت و خونی که ممکن است به علت پاره شدن مقداری از بافت مقعد حین دفع مدفوع سفت باشد
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند اغلب از غذاهای جامد استفاده نمیکنند و به همین دلیل تقریبا تا ۶ ماهگی یبوست ندارند.
برخی مواد غذایی که ممکن است باعث بروز یبوست شوند عبارتند از:
*غلات برنج: برنج، آب موجود در روده را جذب و مدفوع را سفت میکند؛ بنابراین اگر نوزاد علائم یبوست داشته باشد بهتر است به جای برنج از بلغور جو دو سر یا غلات جو استفاده شود
*شیر گاو: مصرف شیر گاو معمولا حدود یک سالگی آغاز میشود
*موز: این میوه یکی دیگر از عوامل شایع بروز یبوست در نوزادان است. بهتر است این میوه به صورت پوره با مقداری آب یا آب میوه صد درصد طبیعی مخلوط شود
*رژیم غذایی کم فیبر: پاستای سفید و نانها مواد غذایی کم فیبر هستند و کمبود فیبر در بدن ممکن است دفع مدفوع را برای کودک دشوارتر باشد
سایر مواردی که ممکن است باعث بروز یبوست شوند عبارتند از:
*عدم مصرف مایعات کافی: سعی کنید قبل از دادن غذای جامد به نوزاد، ابتدا به او شیر دهید، زیرا مایعات به دفع راحتتر مدفوع کمک میکنند
*استرس و فشار: مواردی همچون سفر، گرما، حرکت و موارد مشابه برای کودک استرس زا بوده و میتوانند باعث یبوست شوند
*بیماری: به عنوان مثال حشرات معده میتوانند موجب استفراغ و اسهال شده که کم آبی بدن و یبوست را به دنبال دارد. حتی بیماری مانند سرما خوردگی نیز اشتهای نوزاد را کاهش داده و به دلیل گرفتگی بینی، شیر خوردن را برایش دشوار کند. به طور کلی مصرف مایعات کمتر به معنای افزایش احتمال یبوست است
*مشکلات پزشکی: مشکل و اختلالات پزشکی مانند وجود ناهنجاری در دستگاه گوارش ممکن است باعث یبوست شود، اگرچه این مسئله نادر است
میزان اجابت مزاج در نوزادان بر حسب سن و رژیم غذایی مورد استفاده متفاوت است. در ادامه یک نمونه جدول زمانی دفع مدفوع برای نوزادان شیر خوار آورده ایم که از بیمارستان کودکان سیاتل تهیه شده است:
در این دوره نوزاد تقریبا یک بار در روز مدفوع میکند که رنگ آن از سبز تیره / سیاه اندکی به سبز تیره / قهوهای تغییر میکند و با شیر خوردن شلتر میشود.
در این دوره نوزاد حدود ۳ تا ۸ بار یا بیشتر در طول روز مدفوع میکند که رنگ آن از سبز تیره / سیاه اندکی به سبز تیره / قهوهای تغییر میکند و با شیر خوردن شلتر و رنگ آن زردتر میشود.
بدن نوزاد از سن حدود یک ماهگی تقریبا تمام شیر مادری که مینوشد را جذب میکند و ممکن است هر روز مقداری مدفوع نرم یا هر چند روز یک بار مدفوع نرم داشته باشد.
برخی نوزادان تا دو هفته نیز مدفوع نمیکنند و این مسئله میتواند طبیعی است.
زمانی که کودک شروع به خوردن غذاهای جامد (حدود ۶ ماهگی) و شیر گاو (حدود یک سالگی) میکند ممکن است دفعات اجابت مزاج بیشتری داشته باشد، زیرا سیستم گوارشی کودک هنوز به طور کامل بالغ نشده و باید نحوه هضم همه مواد غذایی جدید را یاد بگیرد.
از سوی دیگر در این دوره ممکن است کودک دچار یبوست شود، زیرا برخی مواد غذایی به طور طبیعی یبوست زا هستند. همچنین هضم شیر گاو حتی برای برخی سیستمهای گوارشی بالغ نیز دشوار است.
برای پیشگیری و درمان یبوست نوزادان شیر خوار به نکات زیر توجه داشته باشید:
*اگر کودک مصرف غذاهای جامد را شروع کرده، لازم است فیبر بیشتری به رژیم غذایی او اضافه شود و به جای برنج از جو که حاوی فیبر بیشتر است استفاده شود. همچنین زمانی که کودک شروع به مصرف میوه و سبزیجات میکند بهتر است خوراکیهای سرشار از فیبر مانند پوره آلو و نخود فرنگی انتخاب شود
*پاهای کودک را طوری به جلو و عقب حرکت دهید که گویی در حال دوچرخه سواری است
*نوزاد را روی شکم بخوابانید و چند اسباب بازی جذاب با فاصله کمی دورتر برایش قرار دهید. سپس او را تشویق کنید تا به آنها برسد. حرکت و فعالیت میتواند حرکات روده را افزایش دهد
*ماساژ شکم انجام دهید، به این صورت که با دست خود ناحیه زیر ناف نوزاد را حدود یک دقیقه به آرامی و با حرکات دورانی ماساژ دهید
به طور کلی مادران شیرده لازم نیست از هیچ نوع ماده غذایی اجتناب کنند مگر این که بدن کودک واکنش منفی واضحی نسبت به خوراکی خاصی نشان دهد.
توجه داشته باشید گاز و فیبر و همچنین اسید موجود در غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی از شیر مادر به نوزاد منتقل نمیشوند و مادر شیرده میتواند تقریبا هر غذایی را در حد اعتدال مصرف کند.
از سوی دیگر به نظر میرسد آن چه که مادر میخورد یا مینوشد باعث تحریک جریان شیر نمیشود بلکه توانایی کودک در مکیدن است که جریان شیر را افزایش میدهد. به علاوه شیر مادر از آن چه در جریان خون است (نه از مواد داخل دستگاه گوارش) ساخته میشود.
با این حال مهم است مادران شیرده به خاطر سلامتی خودشان هم که شده در دوران شیردهی از یک رژیم غذایی مغذی و متعادل استفاده کنند.
در موارد زیر لازم است به متخصص اطفال مراجعه شود:
*درمانهای ساده و خانگی به بهبود یبوست کمک نکند
*به نظر میرسد نوزاد دچار درد و ناراحتی است
*نوزاد از شیر خوردن امتناع میکند
*تب دارد
*استفراغ میکند
*شکم نوزاد سفت و متورم شده است
پزشک ابتدا نوزاد را معاینه کرده و در صورت لزوم آزمایشهای مخصوص مانند اشعه ایکس شکم برای بررسی انسداد روده تجویز میکند.
برخی والدین بدون مشورت با پزشک از شیافهای ملین استفاده میکنند که هرگز توصیه نمیشود. حتما قبل از خود درمانی با پزشک صحبت کنید.
منبع:سومیتا