چشم‌انداز همکاری‌های نظامی – امنیتی ایران و جمهوری آذربایجان

به گزارش مجله خبری نگار/شورای راهبردی: مهدی خورسند درباره اهمیت و ابعاد نقشه راه همکاری دفاعی امنیتی ایران و جمهوری آذربایجان گفت: «روابط ایران و جمهوری آذربایجان عمری به درازای استقلال این کشور از اتحاد جماهیر شوروی دارد و ایران جزو اولین کشور‌هایی بود که استقلال آن را به رسمیت شناخت.»

خورسند در ادامه توضیح داد: «تاریخ روابط و البته قرابت‌های ایدئولوژیک و ژئوپلیتیک دو کشور سبب شده است تا منافع امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراوانی برای دو طرف در روابط فیمابین قابل تعریف باشد.»

به گفته این کارشناس، اوج این رابطه را در جنگ دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان در موضوع قره باغ می‌توان دید که در سال‌های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ بین دو طرف درگرفت و ایران به گواه مواضع نظامیان کشورمان، کمک‌های مستشاری بسیار زیادی به باکو داشت و همین قضیه سبب شد جمهوری آذربایجان شکست سنگینی متحمل نشود.

خورسند با بیان اینکه در طول ۳۰ سال گذشته روابط دو کشور تحت الشعاع متغیر‌های مداخله‌گری، چون رژیم صهیونیستی و کشور‌های غربی قرار گرفته است، گفت: «این مسائل سبب شده که جمهوری آذربایجان همواره در روابط خود با جمهوری اسلامی ایران در سوءتفاهمات امنیتی باشد. متاسفانه بعضا ادعا‌هایی مطرح است که زمینه تعرض به جغرافیای ایران از خاک جمهوری آذربایجان فراهم شده و سبب تعمیق سوءتفاهم‌ها بین دو طرف شده است.»

وی افزود: «اما بعد از مواضع صریح و شفاف ایران در جنگ قره‌باغ ۲۰۲۰ که مجددا از جمهوری آذربایجان و آزادسازی سرزمین‌های اشغالی قره‌باغ حمایت شد، باکو تلاش دارد مسیر تخاصم خود را به کمترین سطح ممکن برساند؛ اما همچنان روابط دو کشور بعضا تحت‌الشعاع عوامل و متغیر‌های خارجی و مداخله‌گر، چون رژیم صهیونیستی می‌باشد.»

این کارشناس مسائل اوراسیا درباره اهمیت همکاری نظامی امنیتی تهران و باکو توضیح داد: «جمهوری آذربایجان به دلیل موقعیت خاص ژئوپلیتیکی و در تنش بودن با ارمنستان و جدا افتادن منطقه نخجوان از سرزمین اصلی در طول ۳۰ سال استقلال خود همواره با دغدغه‌های امنیتی روبرو بوده و علیرغم این که ایران دست دوستی و برادری خود در توسعه روابط امنیتی و اقتصادی را به سمت باکو دراز کرده، اما همواره این دست دوستی با بی‌تدبیری طرف مقابل مواجه شده است.»

وی افزود: «ولی در یکی دو سال گذشته به دلیل تغییر معادلات منطقه‌ای و تمرکز ایران و توجه بیشتر تهران به مرز‌های شمال غربی خود و تاکید رهبر معظم انقلاب بر لزوم عدم تغییر مرز‌های منطقه در قفقاز جنوبی، جمهوری آذربایجان متوجه میزان نفوذ و تاثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران شده و به این درک رسیده که اگر منافع ایران در این منطقه مورد تهدید قرار گیرد، هرگز ایران این مسئله را نخواهد پذیرفت و منافع باکو که از ژئوپلیتیک سستی رنج می‌برد و همواره تحت تهدیدات ژئوپلتیکی است، ایجاب می‌کند که با همسایه بزرگ‌تر یعنی ایران تعاملات جدی‌تری داشته باشد.»

به گفته این کارشناس، همین مسئله مهم سبب شده که در انتهای سال ۲۰۲۱ و در سال ۲۰۲۲ شاهد تغییر رویکرد در باکو نسبت به تعامل با جمهوری اسلامی ایران باشیم و همین موضوع نیز باعث شد که شاهد افزایش همکاری‌ها به خصوص در زمینه نظامی بین دو کشور باشیم.

خورسند در خصوص سابقه همکاری‌های نظامی دو کشور نیز گفت: «اولین تجربه همکاری دو کشور در حوزه نظامی به جنگ خونین باکو و ایروان در قضیه قره باغ در سال ۱۹۹۱ بازمی‌گردد که پس از درخواست رسمی جمهوری آذربایجان، ایران به باکو کمک مستشاری کرد و از آن زمان تقریبا این همکاری‌ها در سطوح مختلف و با فرازوفرود جریان داشته است.»

کارشناس مسائل اوراسیا درباره آینده روابط آذربایجان و ایران نیز توضیح داد: «ذکر این نکته بسیار مهم است که جمهوری آذربایجان به دلیل معطوف شدن نگاه تهران به توسعه روابط با همسایگان، تامین رفاه و پیشرفت خود را در جلب نظر همسایه بزرگتر یعنی ایران می‌بیند؛ بنابراین به دلیل نوع تعاملات اقتصادی تعریف شده بین ایران و جمهوری آذربایجان در آینده شاهد توسعه همکاری‌های اقتصادی و دستیابی به همکاری‌های قوی‌تر در زمینه‌های امنیتی، اجتماعی و سیاسی بین دو طرف خواهیم بود.»