به گزارش مجله خبری نگار،همانگونه که نمی توان گردو را بر روی یک گنبد نگه داشت انسان نااهل را هم که نمی خواهد گام در راه راست نهد، نمیتوان تربیت کرد.
۱- معنی گردکان: یعنی گردو
معنی مَثل: یعنی تربیت کردن کسی که در اثر کارهای ناشایست، ذاتش خبیث شده، کار بیهوده ایست؛ درست مانند گذاشتن گردو بر روی گنبد است! همانطور که گردو روی گنبد نمی ایستد و نگه داشتن آن فایده ای ندارد، تربیت انسان نااهل و بد ذات هم بی اثر است. (مگر آنکه خدا عنایتی کند و به راه راست هدایت شود!)
۲- این ضرب المثل در واقع یکی از مصرع های این بیت از جناب سعدی است:
پرتو نیکان نگیرد هر که بنیادش بد است
تربیت نا اهل را چون گردکان بر گنبد است
۳- معمولا این ضرب المثل را برای کسی به کار میبرند که در مقابل نصیحت ها و سخنان حق دیگران مقاومت کرده و آن را نمی پذیرد بلکه عناد و دشمنی می ورزد. اینجا چنین اشخاصی مصداق کسانی اند که حتی قرآن هم آن ها را کور و کر و لال توصیف می کند.
نمونه های این اشخاص در تاریخ کم نبوده اند. تا جایی که خداوند به پیامبرش که خود را برای هدایت اینان به مشقت می انداخت می فرمود وظیفه تو انذار و هشدار دادن به این افراد است. خود را اذیت نکن! این ها از بس آیات و نشانه های خدا را تکذیب کرده اند که حرف حق تو را نخواهند پذیرفت!
(آیاتی مانند ۱۰۸ یونس، ۲۰ آل عمران، ۸۲ نحل و…)
این شعر به این معنا نیست که تا دیدیم کسی ظاهرش نادرست است، دست از تربیت او برداریم و بگوییم حتما ذاتش هم خبیث است! اولا باطن کسی را نمی توان از ظاهرش قضاوت کرد.
ثانیا، تربیت کردن فقط با زبان امر و نهی کردن نیست! اگر کسی خودش عامل باشد و کارهای درستی انجام دهد، دیگران از عمل خوبش بیشتر از زبانش تاثیر می پذیرند. چنین شخصی اگر به صورت زبانی هم کسی را نصیحت کند حتی اگر ظاهرا هم نپذیرد، کم کم در درونش تحول ایجاد خواهد شد.