احادیثی درباره‌ی ریاکاری

مجله خبری-سبک زندگی نگار: اخلاص و دوری از ریا و خودنمایی و تظاهر، گوهری است ارزنده و البته کمیاب که ارزش عمل‌ها هم بستگی به همین جوهر و گوهر دارد. خداوند مشتری کار خالص است و اعمال آمیخته به ریا نزد خداوند نه ارزشی دارد و نه پاداشی. در ادامه روایات و احادیثی از ائمه معصومین درباره‌ی ریا و ریاکاری آورده‌ایم.

گفتار و رفتار معصومین (علیهم السلام) همانند چراغی در تاریکی است که انسان را به سوی مسیر درست و صحیح رهنمون می‌کند و بدون تردید هر کس به هر میزانی که از الگوگیری از ائمه هدی (علیهم السلام) فاصله بگیرد، به همان میزان نیز از مسیر حق و حقیقت دور شده و هر چه در الگوگیری از معصومین (علیهم السلام) بهتر و دقیق‌تر عمل کند، به همان مقدار به مسیر هدایت و حقیقت نزدیک شده است.

کُلُّ حَسَنَةٍ لا یُرادُ بها وجهُ اللّه ِ تعالى، فعلَیها قُبحُ الریاءِ و ثَمَرَتُها قُبحُ الجَزاءِ

هر کار نیکویى که براى رضاى خداوند متعال انجام نگیرد، زشتى ریا بر آن است و میوه اش، زشتى کیفر باشد.

(غرر الحکم: ۶۹۱۹)

حضرت عیسی علیه السلام:

إذا صامَ صَوما أحَدُکُم فَلْیَدهُنْ رَأسَهُ و لِحیَتَهُ، و یَمسَحْ شَفَتَیهِ بِالزَّیتِ لئلاَّ یَرَى الناسُ أنّهُ صائمٌ، و إذا أعطى بیَمینِهِ فَلْیُخفِ عن شِمالِهِ، و إذا صَلَّى فَلْیُرخِ سِترَ بابِهِ، فإنّ اللّه َ یُقَسِّمُ الثناءَ کما یُقَسِّمُ الرِّزقَ.

هرگاه یکى از شما روزه گیرد، سر و ریش خود را خوش بو کند و لبهایش را روغن مالد تا مردم پى نبرند که روزه دارد و هرگاه با دست راست خود بخشش کرد آن را از دست چپ خود مخفى بدارد، و، چون نماز خوانَد پرده درِ اتاقش را بیندازد؛ زیرا خداوند است که ستایش [خلق از کسى]را تقسیم مى کند، چنانکه همو روزى را تقسیم مى کند.

(عدّة الداعی: ۲۲۰)

امام رضا علیه السلام:

المُستَتِرُ بالحَسَنةِ تَعدِلُ سَبعینَ حَسَنةً.

یک کار نیک پنهانى، با هفتاد کار نیک [ علنى]برابرى مى کند.

(ثواب الأعمال: ۲۱۳/۱)

امام صادق علیه السلام:

مَن عَمِلَ حَسَنَةً سِرّا کُتِبَت لَهُ سِرّا، فإذا أقَرَّ بها مُحِیَتْ و کُتِبَت جَهرا، فإذا أقَرَّ بها ثانیا مُحِیَت و کُتِبَت ریاءً.

هر که در نهان کار نیک انجام دهد، برایش نهانى نوشته مى شود و، چون آن را به زبان آورد، آن عمل نهانى پاک مى شود و عملى آشکار نوشته مى گردد و اگر براى دومین بار به زبان آورد عمل آشکار هم پاک مى شود و برایش عمل ریاکارانه مى نویسند.

حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام:

ریاکار را سه نشانه است: وقتى چشمش به مردم مى افتد کوشا مى شود، وقتى تنهاست سستى و تنبلى مى ورزد، و دوست دارد که در هر کارى ستایش شود.

امام صادق علیه السلام:

در روز قیامت بنده‌ای که نماز نخوانده است را می‌آورند. او می‌گوید: پروردگارا! برای رضای تو نماز گزارده ام. پاسخ داده می‌شود: بلکه نماز گزاردی که بگویند: فلانی چه نماز خوبی میخواند! (پس‌ای فرشتگان) او را به دوزخ ببرید. بنده‌ای دیگر را می‌آورند که قرآن آموخته است. او میگوید: پروردگارا! برای رضای تو قرآن یاد گرفتم.

به او گفته میشود: بلکه (قرآن) یاد گرفتی که گفته شود: فلانی چه صدای خوشی دارد. (پس‌ای فرشتگان) او را به دوزخ ببرید. بنده‌ی دیگری را می‌آورند که جهاد و کارزار کرده است. او می‌گوید: خدایا برای خاطر تو جهاد کردم. به او گفته می‌شود: بلکه (با دشمنان) جهاد نمودی که بگویند: فلانی چقدر شجاع است! (پس‌ای فرشتگان) او را به دوزخ ببرید.

امام صادق علیه السلام:

هر ریائی شرک است. هرکس برای مردم کار کند، اجر او بر مردم است.. وهرکس برای خدا کار کند، اجر او بر عهذه خداوند است.

(کافی، ج ۲، ص ۲۹۳)

امام علی علیه السلام:

بدون هیچ ظاهر سازی و فریب کاری، کارهایتان را انجام دهید. چرا که هرکس برای غیر خدا کار کند، خداوند او را به همان کس وا می‌گذارد.

(نهج البلاغه، خطبه ۲۳)

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله:

هیچ کار خیر و نیکی را از روی ریا و ظاهر سازی انجام نده؛ و از هیچ کار نیکی به خاطر شرم و حیا دوری مکن.

(بحار الانوار، ج ۷۷، ص ۱۶۳)

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله:

بر امتم از شرک مى ترسم. عرض کردم: آیا پس از شما مشرک مى شوند؟ فرمودند: آنان خورشید و ماه و بت و سنگ نمىپرستند، ولى ریا مى کنند و ریا خود شرک است.

(مجموعه ورام، ص ۴۲۳)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

یا أبا ذَرٍّ، اِتَّقِ اللّه َ و لا تُرِ الناسَ أنَّکَ تَخشَى اللّه َ فَیُکرِمُوکَ و قَلبُکَ فاجِرٌ.

اى ابوذر! از خدا بترس و در حالى که دلى تبهکار دارى، براى جلب احترام مردم، نزد آنان خود را خدا ترس وانمود مکن.

(مکارم الأخلاق: ۲/۳۷۰/۲۶۶۱)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

یا بنَ مسعودٍ، إیّاک أن تُظهِرَ مِن نفسِکَ الخُشوعَ و التواضُعَ للآدَمِیِّینَ و أنتَ فیما بَینَکَ و بَینَ ربِّکَ مُصِرٌّ على المَعاصِی و الذُّنوبِ.

اى پسر مسعود! مبادا خود را براى مردم، خدا ترس و فروتن نشان دهى، در حالى که میان خود و پروردگارت بر نا فرمانى‌ها و گناهان پاى مى فشارى.

(مکارم الأخلاق: ۲/۳۶۰/۲۶۶۰)

امام على علیه السلام:

ما أقبَحَ بِالإنسانِ باطِنا عَلیلاً و ظاهِرا جَمیلاً!

چه زشت است که آدمى باطنى بیمار و ظاهرى زیبا داشته باشد!

(غرر الحکم: ۹۶۶۱)

امام على علیه السلام:

اللّهُمّ إنّی أعوذُ بکَ مِن أن تَحسُنَ فی لامِعَةِ العُیونِ عَلاَنِیَتِی، و تَقبُحَ فیما اُبطِنُ لکَ سَرِیرَتی، مُحافِظا على رئاءِ الناسِ مِن نَفسِی بجَمیعِ ما أنتَ مُطَّلِعٌ علَیهِ مِنّی، فَاُبدِیَ لِلناسِ حُسنَ ظاهری و اُفضِیَ إلیکَ بِسُوءِ عَمَلِی، تَقَرُّبا إلى عِبادِکَ و تَباعُدا مِن مَرضاتِکَ.

خداوندا! به تو پناه مى برم از این که ظاهرم در نگاه مردم نیکو باشد و باطنم که بر تو آشکار است زشت، و خود را ریاکارانه نزد مردم بیارایم به چیزى که تو بهتر از من بدان دانایى، پس ظاهر نکویم را براى مردم آشکار دارم و بدى کردارم را نزد تو آورم و بدین سان به بندگان تو نزدیک شوم و از خشنودى تو به دور مانم.

(نهج البلاغة: الحکمة ۲۷۶ و فی شرح نهج البلاغة: ۱۹ / ۱۶۷ / ۲۸۲ «رئاء» بدل «رثاء»)

امام باقر علیه السلام:

مَن کانَ ظاهِرُهُ أرجَحَ مِن باطِنِهِ خَفَّ مِیزانُهُ.

هر که [کفه] ظاهرش سنگینتر از باطنش باشد، ترازوى [ اعمال]او سبک است.

(الأمالی للصدوق: ۵۸۰/۷۹۸)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

أبغَضُ العِبادِ إلى اللّه ِ تعالى مَن کانَ ثَوباهُ خَیرا مِن عَمَلِهِ، أن تکونَ ثِیابُـهُ ثِیابَ الأنبیاءِ و عَمَلُهُ عَمَلَ الجَبّارینَ.

مبغوض‌ترین بنده نزد خداوند کسى است که جامه هایش بهتر از کردارش باشد، جامه اش جامه پیامبران باشد و کردارش کردار جبّاران.

(کنز العمّال: ۷۴۸۳)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

أشَدُّ الناسِ عَذابا یومَ القِیامةِ مَن یَرى الناسُ أنَّ فیهِ خَیرا و لا خَیرَ فیهِ.

سخت‌ترین عذاب را در روز قیامت کسى دارد که مردم او را آدم خوبى بدانند، اما هیچ خوبى و خیرى در وجود او نباشد.

(کنز العمّال: ۷۴۸۵)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

و تَصعَدُ الحَفَظَةُ بعَملِ العَبدِ مبتَهِجا بهِ ··· فَیَطَؤونَ الحُجُبَ کُلَّها حتّى یَقُومُوا بَینَ یَدَیِ اللّه ِ سبحانَهُ فَیَشهَدُوا لَهُ بِعَمَلٍ صالِحٍ و دُعاءٍ، فیقولُ اللّه ُ تعالى: أنتُم حَفَظَةُ عَمَلِ عَبدِی، و أنا رَقیبٌ على ما فی نَفسِهِ، إنّهُ لم یُرِدنی بهذا العَملِ، علَیهِ لَعنَتِی.

فرشتگانِ نگهبان [اعمال]با خوشحالى عمل بنده را بالا مى برند... حجاب‌ها را یکى پس از دیگرى طى مى کنند، تا آن که در برابر خداى سبحان مىایستند و مى گویند: عملى صالح و دعایى آورده اند. خداوند متعال مى فرماید: شما نگهبانان عمل [ظاهرى]بنده من هستید و من ناظر درون اویم. او این عمل را براى من انجام نداده است؛ لعنت من بر او باد.

(مستدرک الوسائل: ۱/۱۱۲/۱۲۱)

امام صادق علیه السلام:

إیّاک و الریاءَ؛ فإنّهُ مَن عَمِلَ لِغَیرِ اللّه ِ وَکَلَهُ اللّه ُ إلى مَن عَمِلَ لَهُ.

از ریاکارى بپرهیز؛ زیرا هر که براى غیر خدا کارى کند، خدا او را به همان کسى که برایش کار کرده است وا گذارد.

(الکافی: ۲/۲۹۳/۱)