حدیث درباره‌ی کم گویی و گزیده گویی

حضرت علی علیه السلام در بیانی نورانی، درباره پرگویی و لغزش‌های حاصل از آن، چنین هشدار می‌دهد:

«مَن کثُرَ کلامُهُ، کثُرَ خَطاؤُهُ وَمَن کثُرَ خُطاؤُهُ، قَلَّ حَیاؤُهُ وَ مَن قَلَّ حَیاؤُهُ، قَلَّ وَرَعُهُ. وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ، ماتَ قَلبُهُ و مَن ماتَ قَلبُهُ دَخَلَ النّارَ.»

آن که کلامش زیاد باشد، لغزشش زیاد خواهد بود و آن که لغزشش بسیار باشد، حیایش کم می‌شود. هر که حیایش کم شود، پارسایی اش اندک می‌شود و هر کس که پارسایی اش اندک شود، قلبش خواهد مُرد و آن کس که قلبش بمیرد، گرفتار دوزخ خواهد شد.

(متقی هندی، کنزالعمال، ج ۲، ص ۱۱۲)

حضرت علی علیه السلام در توصیف ماهیت واقعی زبان می‌فرماید:

«اَللِّسانُ سَبُعٌ إنْ خُلِّی عَنْهَ عَقَرَ»

زبان، درنده‌ای است که اگر رهایش کنند، می‌درد.

(بلد: ۱۱-۹)

امام موسی کاظم علیه السلام:

«قِلَّهُ المَنطِقِ حُکم عَظیمٌ، فَعَلَیکُم بِالصَّمتِ فَانَّهُ دَعَهٌ حَسَنَهٌ وَ قِلَّهُ وِزرٍ وَ خِفَّهٌ مِنَ الذُّنوبِ؛»

کم گویی، حکمت بزرگی است، بر شما باد به خموشی که آسایش نیکو و سبکباری و سبب تخفیف گناه است.

(تحف العقول ص ۳۹۴)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید:

«لا تقل ما لا تعلم بل لا تقل کل ما تعلم»

آنچه را نمی‌دانی مگو، بلکه همه آن چه را نیز می‌دانی، مگو.

(نهج البلاغه، حکمت ۳۷۴، ص ۱۲۶۸)

امام سجاد علیه السلام:

«اَلْمُؤْمِنُ یَصمُتُ لِیَسلَمَ و یَنطِقُ لِیَغنَمَ»

مؤمن سکوت می ‏کند تا سالم ماند و سخن می‏ گوید تا سود برد.

(الکافى (ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۲۳۱)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر غفاری فرمود:

«یا أباذَر! ما مِن شَی ءٍ أَحَقُّ بِطُولِ السِّجْنِ مِنَ اللِّسانِ.»‌

ای ابوذر! هیچ چیزی برای زندانی شدن طولانی، شایسته‌تر از زبان نیست.

(شیخ حسن حرعاملی، وسائل الشیعه، کتاب حج، باب وجوب حفظ اللّسان، ص)

امام علی علیه السلام:

«إیّاکَ وَ ما یَستَهجَنُ مِنَ الکَلامِ فَإنَّهُ یَحبِسُ عَلَیکَ اللِّئامَ وَ یُنَفِّرُ عَنک الکِرامَ»

از به زبان آوردن سخنان زشت بر حذر باش. زیرا فرومایگان را گرد تو جمع می‌کند و گرانمایگان را از تو فراری می‌دهد.

(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ح ۴۱۷۴ ص ۲۱۴)

پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

«طوبی لمن انفق من ماله و امسک الفضل من قوله»

خوشا به حال آن که زیادی مالش را انفاق کند و زبان خود را از زیاده گویی باز دارد.

(کافی، ج ۲، ص ۱۴۴)

امام باقر علیه السلام:

«فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً قَالَ قُولُوا لِلنَّاسِ أَحْسَنَ مَا تُحِبُّونَ أَنْ یُقَالَ لَکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ اللَّعَّانَ السَّبَّابَ الطَّعَّانَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ وَ یُحِبُّ الْحَیَّ الْحَلِیمَ الْعَفِیفَ الْمُتَعَفِّفَ.»

درباره این گفته خداوند که با مردم به زبان خوش سخن بگویید فرمود: بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آن‌ها بگویید، چرا که خداوند، لعنت کننده، دشنام دهند، زخم زبان زن بر مؤمنان، زشت گفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مى دارد و با حیا و بردبار و عفیفِ پارسا را دوست دارد.

(امالى (صدوق) ص ۲۵۴)

رسول اکرم صلى الله علیه و آله:

«من کان یؤمن باللّه و الیوم الآخر، فلیقل خیرا، أو یسکت‏»

هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن خیر بگوید یا سکوت نماید.

(کافی (ط-الاسلامیه) مقدمه ص ۶)

پیامبر صلى الله علیه و آله:

«إِنَّ لِسَانَ الْمُؤْمِنِ وَرَاءَ قَلْبِهِ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ یَتَکَلَّمَ بِشَیْ‏ءٍ یُدَبِّرُهُ بِقَلْبِهِ ثُمَّ أَمْضَاهُ بِلِسَانِهِ وَ إِنَّ لِسَانَ الْمُنَافِقِ أَمَامَ قَلْبِهِ فَإِذَا هَمَّ بِالشَّیْ‏ءِ أَمْضَاهُ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یَتَدَبَّرْهُ بِقَلْبِه‏»

زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگوید درباره آن مى اندیشد و سپس آن را مى گوید، اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن کند آن را به زبان مى آورد و درباره آن نمى اندیشد.

(تنبیه الخواطر ج ۱، ص ۱۰۶)