۴۵ درصد بنا‌های تاریخی دانشگاه‌ها ثبت میراث فرهنگی است

به گزارش مجله خبری نگار از وزارت علوم، جمشید اسماعیلی افزود: اکنون تعداد ۱۵۰ بنای تاریخی و میراثی با مساحت اعیانی حدود ۴۱۲ هزار و ۳۰۰ مترمربع با کاربری‌های آموزشی، اداری، رفاهی، پژوهشی، کمک آموزشی، فرهنگی و خوابگاهی تحت مالکیّت دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و فناوری وجود دارد.

وی ادامه داد: بنا‌های باارزش تاریخی مستقر در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و فناوری به دو گروه بنا‌های باارزش تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی و بنا‌های باارزش تاریخی ثبت نشده در فهرست آثار ملی تقسیم بندی می‌شوند.

مدیرکل نظارت بر طرح‌های عمرانی وزارت علوم اظهار داشت: با عنایت به اینکه بنا‌های تاریخی از عوامل ارزش گذاری شهر‌ها هستند، مرمت و نگهداری بنا‌های میراثی متعلق به دانشگاه‌ها در اولویت کاری این اداره کل قرار دارد. شیوه مرمت و احیای بنا‌های تاریخی امری مهم است و باید به این موضوع توجه کرد که یک بنا زمانی از خطر تخریب و آسیب در امان می‌ماند که به آن رسیدگی شود.

اسماعیلی تاکید کرد: افزایش عمر مفید بنا به نوع اقدامات استحکامی، اصلاحی و تأسیساتی بستگی دارد؛ بنابراین اگر اقدمات مرمتی مبتنی بر استاندارد‌های روز دنیا به روز رسانی شود و مصالح به کار رفته با کیفیّت باشد، عمر فیزیکی و عمر مفید بنا افزایش خواهد یافت.

وی افزود: با توجه به حضور اکثریت متخصصان حوزه مرمت و نگهداری بنا‌های تاریخی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور، در صورتی که تامین اعتبار لازم برای مرمت و نگهداری این بنا‌ها همراه با بهره‌گیری از نیرو‌های متخصص باشد، شاهد افزایش طول عمر مفید و بهبود کارکرد بنا‌های تاریخی خواهیم بود.

مدیرکل نظارت بر طرح‌های عمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خاطرنشان کرد: گذشت زمان و عدم نگهداری مناسب، موجب فرسوده شدن بنا‌های تاریخی می‌شود. در نتیجه ارزش و هویّت بنا در طول زمان کم رنگ‌تر شده و بی توجهی به بنا، سبب از بین رفتن آن خواهد شد؛ لذا حفاظت اثر تاریخی، حفظ و استمرار حیات بنا را به دنبال خواهد داشت. مالکیّت بسیاری از بنا‌های تاریخی کشور، متعلق به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و فناوری وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که جهت‌گیری راهبردی وزارت عتف، حفظ، مرمت و احیا این بنا‌ها است.

وی یادآور شد: معماری پدیده‌ای فراتر از تاریخ، فرم و سبک است. معماری در حقیقت دستاورد عوامل فرهنگی و محیطی و بیان شیوه زندگی افرادی است که آن را بنا کرده‌اند. معماری هر بنایی مبتنی بر عادات، پسند‌ها و اندیشه‌های یک دوره تاریخی بوده است. بنا‌های تاریخی و آثار باستانی به عنوان شناسنامه یک سرزمین، تعیین‌کننده تاریخچه و تمدن آن و یکی از مهّم‌ترین بارزه‌های فرهنگی هر کشوری است، بنابراین شناختن قدر و منزلت بنا‌های تاریخی و حفظ و احیا از آن‌ها امری ضروری است و نسل‌های مختلف نیز، چون پیشینیان باید از این میراث اجدادی پاسداری کنند.

اسماعیلی ادامه داد: کشور ما ایران نیز تعداد زیادی از آثار باستانی و ابنیه‌های تاریخی و فرهنگی جهان و دارای کهن‌ترین فرهنگ و تمدن جهان را دارد؛ بنابراین ما نیز مانند کشور‌های دیگر جهان وظیفه صیانت از این میراث پدری را برعهده داریم.

وی در ادامه از تدوین و انتشار مجموعه کتاب‌های معماری فضا‌های دانشگاهی، با هدف معرفی فضا‌های موجود و در دست احداث دانشگاهی خبر داد و گفت: کتاب پیش‌رو حاوی اطلاعات تنها بخشی از ابنیه تاریخی و ارزشمند کشور است که طی درخواست اداره کل نظارت بر طرح‌های عمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توسط دفاتر فنی دانشگاه‌ها ارسال و توسط مولفین تدقیق و طبقه بندی شد.

اسماعیلی گفت:‌این جستار را شاید تنها بتوان گامی ابتدایی برای جلب توجه به اهمیت و ارزش موضوع دانست که بنیانی برای پژوهش‌های مبسوط و مفصل آتی باشد. امید است مطالب آن بتواند در حفظ و ارتقای بنا‌های تاریخی و ارزشمند دانشگاه‌های کشور اثرگذار باشد.

سه مجموعه قبلی با عناوین، مجموعه اول آرشیو طرح و نقشه‌های معماری، مجموعه دوم سر در، مجموعه سوم خوابگاه دانشجویی به منظور تأکید بر اهمیت ورودی‌ها و معماری سر در و شناساندن نیاز‌های اسکان با کیفیت مطلوب دانشجویان و اصول معماری حاکم بر طراحی فضا‌های مختلف تهیه و تدوین شده است.

مجموعه چهارم با عنوان بنا‌های تاریخی و میراثی تلاشی است برای احصا و معرفی مختصری از بنا‌ها و مجموعه‌های تاریخی گرانبهای مستقر در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی تا به نحو مقتضی اهمیّت حفظ و احیای این بنا‌ها برای دستگاه‌های متولی از جمله سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و شهرداری‌ها پررنگ شود و دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی با همیاری و مساعدت این دستگاه‌ها بتوانند قدم‌های مؤثری در احیا، نگهداری و بهره‌برداری مؤثر از این بنا‌ها بردارند.

یکی از موضوعات قابل توجه از منظر مرمتی به ابنیه تاریخی، آن است که در دانشگاه‌ها ابنیه به جای آنکه تبدیل به موزه شوند، با تعریف عملکردی نو و متناسب با ماهیت آن احیا می‌شوند. این موضوع از آن جهت دارای ارزش است که در صورت تبدیل بنا به موزه جریان زندگی در آن متوقف و به اصطلاح در زمان فریز می‌شود، اما در حالتی که ابنیه عملکرد فعال جدیدی می‌پذیرد و به اصطلاح احیا می‌شود، زندگی در آن به جریان می‌افتد و در زمان رشد می‌یابد.

معماری تاریخی و ارزشمند دانشگاه‌ها یکی از فرصت‌هایی است که می‌توان از طریق آن به تربیت نیروی انسانی متخصص دست‌یافت. فضا‌های تاریخی دانشگاه‌ها قادرند با ارائه مفاهیمی هویتی بر جان مخاطبان اثرگذارند و با تداعی خاطرات جمعی، موجب حس تعلق و دلبستگی آنان به مکان شوند؛ لذا وزارت علوم، تحقیق