مجله خبری-سبک زندگی نگار: سنگاب یکی از محصولات سنتی شهر اصفهان است که به دلیل داشتن فیروزه کوبهای جذاب دارای زیبایی ظاهری فوق العاده میباشد. فیروزه کوب یکی از ایدههای زینتی پرطرفدار در تمام شهرها است، اما اصفهان به صورت تخصصی در زمینه تولید سنگاب فیروزه کوب شده فعالیت گسترده انجام میدهد. در این مطلب میخواهیم اطلاعات مفیدی در زمینه تولید و فروش این محصول ارائه دهیم، بنابراین برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه همراه ما باشید.
سنگاب چیست
دست سازههای از جنس سنگ را سنگاب یا آبدان گویند. ظرفهای بزرگ ساخته شده از سنگ به صورت جام یا چهار گوش تولید و به بازار فروش عرضه میشوند. به بخش بندی این واژه دقت کنید: سنگ + آب.
در گذشته یک ظرف خیلی بزرگ از سنگ میساختند و آن را در حیاط مسجد یا امامزاده قرار میدادند تا تشنگان بتوانند از آن آب میل کنند. پس کاملاً با واژه سنگاب یا آبدان آشنا شدید حال در ادامه به کاربرد و خرید این محصول میپردازیم.
انواع سنگاب
در گذشتههای دور در کنار در ورودی مسجد سقاخانه میساختند، درون سقاخانه چاه آب شرب قرار میدادند تا افراد بتوانند از درون چاه آب بردارند. در واقع افراد ابتدا به وسیله آبکش آب را از چاه خارج میکردند و درون سنگاب میریختند تا تمام افراد بتوانند به راحتی آب میل کنند.
این محصول در واقع یک سنگ بزرگ مستطیل شکل بود که به دلیل عمق داشتن، درون آن را از آب پر میکردند. عمق آبدان معمولاً ۵۰ الی ۷۰ سانتی متر بود. این محصول در سقاخانه روی زمین قرار میگرفت و همگان میتوانستند از آن بهرهمند شوند.
کاربرد سنگاب
محصولات فیروزه کوب شده در ایران طرفداران زیادی دارند، اما فیروزه کوب روی محصولات مقاوم انجام میشود، زیرا در غیر این صورت ظرف نابود خواهد شد. امروزه ظروف بسیار متنوعی از آبدان در فروشگاهها به چشم میخورند که دارای زیبایی ظاهری موجهی هستند. فیروزهها بسیار هنرمندانه و با ظرافت بسیار زیاد روی آبدانها حک میشوند.
ظروف تهیه شده از سنگاب در سایزهای کوچک، متوسط و بزرگ برای کاربردهای گوناگون تولید و عرضه میشوند.
سنگاب قدیمی
طرحهای تزیین دیوار کاخهای اشکانی و ساسانی، مهمترین الگوهایی هستند که طرحهای روی سنگابها نیز از روی همین الگوها طراحی و ساخته میشوند. برای طراحی سنگاب معمولا از شیارهای ممتد در بدنهی آنها با ایجاد ماهیچهی سنگی استفاده میکنند.
این کار باعث میشود تا مقاومت سنگاب در برابر تغییر دما و یخ زدگی بالا رفته و به همین آسانیها از بین نرود. اما با این حال، کتیبههای یکی از مهمترین الگوهایی هستند که برای تزئین سنگابها از روی آنها کپی برداری شده و یا با الهام از طرحهای آن ها، تزئین سنگاب انجام میشود. در کنار این نقوش و منابع الهامی که ذکر کردیم، نقوش انتزاعی و اسلیمیها و گل لوتوس نیز از مهمترین طرحهای به کار رفته شده در تزئین سنگابها میباشند.
جالب است بدانید که حرکت نقوش اسلیمی بر روی سنگاب ها، هر کدام دارای مضمون خاص خودشان میباشند. برخی از نقوش به کار گرفته شده بر روی سنگاب، نشانگر ملکوت و جبروت خدا بوده و در آن واحد یک آیه دینی و یک آیه هنری را ارائه میدهد.
سنگاب ظرفی قدیمی برای نگهداری از آب
آبدانها از لحاظ طرح، مدل و سایز، انواع متفاوتی دارد. به عنوان مثال ظرف بزرگ آبدان بیشتر برای تزیین ویترین مورد استفاده قرار میگیرد. ۴۰ الی ۵۰ سانتی متر ارتفاع آبدان بزرگ است و به شکلهای مختلف ساده یا ترنجی تولید میشود. برخی از افراد این نوع ظرف را آجیل خوری مینامند.
سنگاب سایز کوچک با ارتفاع ۱۱ سانتی متری به بالا عرضه میشوند. هر یک از ظروف متناسب با اندازه و سایزشان کاربردهای متفاوتی نیز دارند. این ظرفهای برای تزیین سفره هفت سین یا سفره شب یلدا بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع فروش این ظروف فیروزه کوب شده در شب نوروز و شب یلدا افزایش پیدا میکند.
سنگاب مسی
برخی از آبدانهای فیروزه کوب شده با هنر قلمزنی آمیخته شده اند. در واقع درون ظروف فیروزه کوب شده، قلمزنی جذاب و هنرمندانه دیده خواهد شد؛ بنابراین فروشگاه علاوه بر آبدان ساده، آبدانهای فیروزه کوب شده و قلمزنی شده را نیز موجود دارد. انتخاب هر یک از این مدلها کاملاً سلیقهای است. هر فرد بسته به سلیقه فردی خود میتواند طرح و سایز ظرف را انتخاب و خریداری نماید.
یک نوع ظرف فیروزه کوب شده لبه شبکهای در فروشگاه موجود است که به دلیل زیبایی ظاهری بسیار زیاد مشتریان بسیار زیادی را به خود جذب نموده است. ظرف فیروزه کوب شده با لبههای شبکهای برای تزیین و دکوراسیون منزل گزینه بسیار مناسبی است، زیرا موجب افزایش منزل خواهد شد.
سنگابهای قدیمی و جدید
یکی از معروفترین سنگابهای موجود در ایران را میتوانیم سنگاب موجود در داخل هشتی مسجد عمادی معرفی کنیم که این سنگاب، ساخت قرن نهم است و قطعه سنگ مرمر شفاف به شکل مستطیل داخل جرز نصب شده و روی آن عبارت یا الله یا محمد یا علی حک شده است.
سنگاب موجود در مدرسهی صدر اصفهان که توسط حاج محمد ابراهیم وقف امام حسین گردیده، دومین سنگاب معروف ایرانی است که در اصفهان قرار دارد.
سنگاب عزیزالله که در مسجد علی در دورهی شاه سلیمان صفوی نصب شده نیز یکی دیگر از سنگابهای معروف ایرانی میباشد.
در کنار این موارد، آبدان ورودی مسجد امام اصفهان که مربوط به دورهی شاه عباس کبیر است، آبدان مسجد حکیم که از دورهی شاه عباس دوم باقی مانده، آبدان مدرسه چهار باغ اصفهان که مربوط به دورهی شاه سلطان حسین بوده و از نظر حجاری و زیبایی منحصر به فرد است، آبدانی که وسط باغچه تالار تیموری و در ضلع جنوبی آن نصب شده است و مربوط به دورهی سلطنت شاه عباس دوم میباشد و آبدان موجود در امامزاده اسماعیل که در حواشی آن صلوات بر چهارده معصوم حک شده است و در دورهی سلطان شاه صفی نصب گردیده، از معروفترین و قدیمی ترنی سنگابهای موجود در ایران معرفی میشوند.