راهکار‌های اقتصادی از زبان حضرت زین العابدین علیه السلام

به گزارش مجله خبری نگار، یاسمن محمدی - موضوعات و مسایل زیادی وجود دارد که ممکن است در نخستین برخورد برای ما غیرقابل باور به نظر برسند، اما وقتی بیشتر درباره آنها اطلاعات کسب می‌کنیم یا فردی که در آن زمینه از آگاهی و تخصص لازم برخوردار است برای ما در رابطه با آن موضوع صحبت می‌کند و ابعاد مختلف آن را تبیین می‌کند درمی یابیم که موضوع چندان هم غیرقابل باور نبوده است فقط اطلاعات و آگاهی ما نسبت به آن بسیار محدود و ناکافی بوده است. یکی از این موارد غیرقابل باور، این است که بشنویم امام چهارم ما شیعیان حضرت زین العابدین علیه السلام در دعا‌ها و درخواست هایش از خدا، درباره افزایش مال و ثروت نیز سخن گفته است؟ عجیب است، اما واقعیت دارد. 

پیش از این در رابطه با موضوعاتی از قبیل «اقتصاد بین الملل»، «افزایش نیاز اقتصادی انسان در روزگار پیری» و «کارآفرینی و اشتغال» از نگاه صحیفه سجادیه با «سید علی اصغر حسینی» کارشناس و پژوهشگر صحیفه گفتگو کردیم. در ادامه این مباحث موضوع «افزایش مال و ثروت» در صحیفه را بررسی می‌کنیم. در میان دعا‌های آن حضرت حتی درخواست تولید ثروت و افزایش مال از خدا هم به چشم می‌خورد. آنجا که در دعای بیست و هفتم صحیفه برای مزرداران دعا می‌کنند و می‌فرمایند: «خدایا بر اموال شان بیفزای و درآمدشان را سرشار نما» این سخنان حضرت زین العابدین علیه السلام بیانگر یک حقیقت انکارناپذیر و در عین حال مغفول مانده است و آن این که حتی در موضوع تولید مال و ثروت هم، توجه و توکل به خدا یک ضرورت است و در عین حال با تلاش و کوشش خود فرد، هیچ منافاتی ندارد.

تولید ثروت و افزایش مال مذموم است یا ممدوح؟

ممکن است برای برخی این سوال پیش ییاید که مگر در آموزه‌های دینی ما بر ساده زیستی، قناعت و. تاکید نشده است؟ مگر ثروت اندوزی و چشم به مال دنیا داشتن مذموم و نکوهیده نیست؟ پاسخ این است که بله! دقیقا همینطور است. اما آنچه در اسلام مذمت شده ثروت اندوزی و انباشت آن و عدم استفاده برای رفع نیاز نیازمندان یا دریغ کردن آن از برادران مومن و مسلمان و یا عدم استفاده برای آخرت است. اسلام و آموزه‌های دینی هرگز با اصل ثروت، یا حتی تلاش برای تولید و افزایش ثروت مخالف نبوده و نیستند. سیره اهل بیت علیهم السلام به شکل خاص امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام در این رابطه و دعا‌ها و دستورالعمل‌هایی که برای افزایش رزق و روزی در منابع دینی ذکر شده گواه این موضوع است. تولید ثروت و افزایش آن می‌تواند نتایج بسیار قابل توجه و مثبتی داشته باشد از جمله رفع فقر و محرومیت؛ امام سجاد علیه السلام خانواده و جامعه اسلامی را شایسته فقر و تنگدستی نمی‌داند؛ چرا که فقر و تهیدستی، علاوه بر اینکه آرامش روانی افراد را مختل می‌کند، زمینه ایجاد اختلاف بین افراد در خانواده و همچنین فساد و بزهکاری در جامعه را فراهم می‌سازد. بر همین اساس حضرت در دعای بیست و نهم صحیفه از خدا می‌خواهد: «بار خدایا، مرا از کسانی قرار ده که به جود و کرمت از خوان گسترده فضل و احسان تو روزی خوردند.»

خودکفایی و استقلال اقتصادی و بی نیازی از دیگران نیز از دیگر آثار تولید ثروت است. از دیدگاه حضرت زین العابدین علیه السلام بی نیازی از دیگران از شاخصه‌های اقتصاد مطلوب و شایسته است. آن حضرت در این زمینه فرموده اند: «دست نیاز به سوی مردم دراز کردن، سبب ذلّت و خواری در زندگی و در معاشرت است و موجب از بین رفتن حیا و ناچیز شدن شخصیت می‌شود، به طوری که همیشه احساس نیاز و تنگ دستی نماید و هرچه کمتر به دیگران رو بیندازد و کمتر درخواست کمک نماید بیشتر احساس خودکفایی و بی نیازی خواهد داشت. (ابن شعبه حرانی، ۱۳۶۳ش: ۲۷۹)

همچنین از نظر امام سجاد علیه السلام دل بستن به دیگران در رفع نیازها، زیان و ناامیدی را برای فرد در پی خواهد داشت و این معنا را در دعای سیزدهم صحیفه مبارک سجادیه یادآور می‌شود و می‌فرماید: «هر کس حاجت خود را به یکی از بندگان محتاج و فقیر خدا بگوید، یا او را به جای خدا وسیله بر آمدن حاجت یا حاجت هایش قرار دهد، خود را در معرض نومیدی و زیان قرار داده و نمی‌تواند انتظار احسان از جانب خدا برای خودش را داشته باشد»