تاثیر باور نکردنی صنعت چاپ بر سیر تحول جهان

به گزارش مجله خبری نگار،ماشین چاپ دستگاهی است که امکان تولید انبوه و یکدست اوراق چاپی را فراهم می‌کند. قبل از اختراع ماشین چاپ، تمام نوشته‌ها و کتاب‌ها به صورت خطی و با دست نوشته می‌شد، و تنها راه برای تهیه تکثیر یک نوشته عبارت بود از رونویسی دستی آن؛ کاری زمان‌بر و طاقت‌فرسا که عمدتا در صومعه‌ها انجام می‌گرفت.

در سال ۱۲۰۰ میلادی چاپ چوبی از کشور چین وارد اروپا شد. در چاپ چوبی، چوب‌های کنده‌کاری شده آغشته به جوهر می‌شوند و با آنها سطوح کاغذ یا پارچه را نقش می‌زنند. این تکنیک به سرعت به روشی محبوب برای تکثیر تصاویر و متون کوتاه تبدیل شد، اما برای آثار طولانی‌تر مناسب نبود.

استیون کریس، مورخ آمریکایی، می‌نویسد: «در اواسط قرن چهاردهم میلادی چند نفر از استادان چاپ، در آستانه رسیدن به نوعی چاپ پیشرفته و کامل‌تر بودند؛ یعنی دستگاه چاپی که از جنس فلز بود و قابلیت تعویض و تغییر هم داشت.» از جمله‌ی این پیشگامان صنعت چاپ، زرگر آلمانی یوهانس گوتنبرگ بود که دستگاه چاپ را توسعه داد و، در نهایت، نامش به عنوان پدر صنعت چاپ در تاریخ ماندگار شد. گوتنبرگ به جای چوب از فلز استفاده کرد و به جای قالب‌های چوبی نیز از حروف الفبا استفاده کرد. دستگاه چاپ گوتنبرگ، برخلاف چاپ چوبی، دارای یک «کلید» متحرک برای هریک از حروف و نماد‌ها بود و از آنجایی که حروف را می‌توان در هر قالبی مرتب کرد، می‌شد با تنظیم مجدد آنها تنوع بی‌نهایتی از متون را چاپ کرد.

با این حال، آنچه گوتنبرگ را واقعا از پیشینیان آسیایی خود متمایز کرد، توسعه شیوه چاپی بود که انتقال جوهر به کاغذ را مکانیزه کرده و امکان تولید انبوه، سریع و ارزان متون چاپی را برای اولین بار فراهم آورد.

صنعت چاپ چگونه به‌وجود آمد؟

اولین کتاب کاملی که از طریق صنعت چاپ گوتنبرگ تکثیر شد کتاب مقدس بود که اولین نسخه‌های آن در سال ۱۴۵۵ منتشر شد و دو سال بعد کتاب مزامیر داوود به صورت مصور انتشار یافت.
علی‌رغم تلاش‌های گوتنبرگ برای مخفی نگه‌داشتن تکنیک خود، چاپ صنعتی به سرعت گسترش یافت. کارگرانی که به گوتنبرگ در توسعه فرآیند اختراعش کمک کرده بودند، به استادان چاپ صنعتی تبدیل شدند و این حرفه را به دیگران آموزش دادند. تخمین می‌زنیم که تا سال ۱۵۰۰، حدود ۲۵۰۰ شهر اروپایی مطبوعات چاپی مخصوص به خود را داشتند.

فن‌آوری چاپ در طی چند قرن بعد بهبود یافت و اصلاح شد، اما این فرآیند تا سال ۱۸۱۴، زمانی که اختراع دستگاه پرس سیلندر مکانیزه نیاز به «پرس دستی» هریک از صفحات را از بین برد، تا حد زیادی مانند روزگار گوتنبرگ باقی ماند. از سال ۱۸۱۴ همه چیز دگرگون شد و این دستگاه جدید، که توسط دو آلمانی به نام‌های فردریش کونیگ و آندریاس باوئر ساخته شد، «دارای دو سیلندر چرخشی بود که با قدرت بخار کار می‌کردند و جوهر نیز در خود آنها تعبیه شده بود. این دستگاه می‌توانست ۸۰۰ برگه را در یک ساعت چاپ کند و همین سرعت فوق‌العاده، نظر صاحب روزنامه تایمز لندن را جلب کرد و وی به صورت مخفیانه دو عدد دستگاه چاپ سفارش داد. اما چرا مخفیانه؟ به دلیل اینکه نمی‌خواست کارگران پرس‌کاری از ترس بیکار شدن علیه او شورش کنند. این ناشر برجسته بعد‌ها ماشین چاپ کونیگ باوئر را «بزرگترین نوآوری در صنعت چاپ، پس ازاختراع خود ماشین چاپ» نامید.

نیم قرن بعد، ویلیام بولاک دستگاه پرس چرخشی را توسعه داد و فرآیند قراردادن کاغذ در دستگاه چاپ را مکانیزه کرد. ماشین‌های چاپ پس از این نوآوری قادر بودند ۱۲۰۰۰ روزنامه را در عرض یک ساعت به چاپ برسانند. در دهه‌های بعدی نوآوری‌های بیشتری در صنعت چاپ به‌وجود آمدند، اما از اواسط قرن نوزدهم صنعت چاپ به مقیاسی حقیقتا صنعتی رسید.

صنعت چاپ چگونه جهان را تغییر داد؟

دستگاه چاپ گوتنبرگ به‌طور گسترده‌ای جهان را تغییر داد و غالبا آن را به‌عنوان یکی از اختراعات تعیین کننده تاریخ در نظر می‌گیرند. تعداد کمی از اختراعات دارای چنین پیامد‌های گسترده‌ای بودند. چندین محقق تاثیر فرهنگی اختراع دستگاه چاپ را با آنچه اینترنت ایجاد کرد مقایسه کرده اند. در دهه‌های پس از اختراع دستگاه چاپ، یعنی تاثیر کوتاه‌مدت آن، چندبرابر کردن خروجی چاپ کتاب و کاهش هزینه‌های آن بود. این به نوبه خود، دامنه تاثیر دانش مکتوب را فراتر از صومعه‌ها برد و آن را وارد زندگی مردم عادی کرد. تا سال ۱۵۰۰، فقط در ۱۴ کشور اروپایی، حدود ۴۰۰۰۰ نسخه کتاب به چاپ رسید. شعرها، نمایشنامه‌ها، سفرنامه‌ها، سالنامه‌ها، آثار فلسفی و رساله‌های سیاسی به زودی در سراسر اروپا، و فراتر از آن، در دسترس قرار گرفتند و اطلاعات و ایده‌هایی را، که جهان را شکل دادند، در همه‌جا منتشر کردند.

جنبش اصلاحات در قاره‌ی اروپا، پیشرفت علم، ایجاد روزنامه، رمان، کتاب درسی مدارس و خیلی چیز‌های دیگر، مدیون صنعت چاپ است. به‌طور قطع می‌توان گفت که جنبش‌های فکری عمده‌ای که در اوایل دوران مدرن اروپا به وجود آمدند_ مانند رنسانس، روشنگری و انقلاب علمی_ بدون انتشار گسترده کلمات نوشتاری غیرممکن می‌شدند. پتانسیل انقلابی صنعت چاپ، حتی از همان روز‌های اولیه اختراع آن، توسط متفکران تاثیرگذار تاریخ بیان شده بود. در سال ۱۵۱۷ که مارتین لوتر اصلاحات پروتستانی را با میخکوب کردن «اعلامیه‌ی نود و پنج ماده‌ای» خود به درب کلیسای جامع ویتنبرگ به راه انداخت، مطمئن بود که نسخه‌های متعددی از اعلامیه‌اش وجود دارد و در مکان‌های مختلفی تکثیر خواهد شد.