معرفی ۱۰ تا از جذاب‌ترین صنایع دستی قطر برای سوغاتی

به گزارش مجله خبری نگار،وجود اقتصاد قدرتمند، جاذبه‌های طبیعی از صحرا گرفته تا دریا، آسمان‌خراش‌های جذاب، مراکز خرید لوکس، غذا‌های خوش‌طعم و صنایع دستی قطر سبب شده است تا این کشور به‌عنوان یکی از کشور‌های توریستی جهان شناخته شود و سالانه میزبان گردشگران بسیاری از سراسر جهان باشد.

کشور قطر قدمتی دیرینه در صنعت غواصی مروارید، طلاسازی و صنایع دستی دارد. صنایع دستی قطر شامل خوص یا نخل‌بافی، ریسندگی و سادو بافی، گلدوزی، سفالگری، جواهرسازی و ... است. در بازار‌ها و مراکز خرید این کشور به‌ویژه در بازار‌های سنتی می‌توانید از ادویه‌های محلی و عطر تا صنایع دستی و آثار هنری را خریداری کنید و به‌عنوان سوغات به کشور خود ببرید.

خوص یا نخل‌بافی (Al Khous)

«خوص» یا همان «نخل‌بافی» تکنیک بافندگی از اجزای درخت خرما و یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی بشر است که در کشور‌های عربی به‌ویژه روستاها، محله‌ها و بازار‌های سنتی انجام می‌پذیرد. قدمت این صنعت را نمی‌توان به‌طور دقیق تشخیص داد؛ اما باستان‌شناسان شواهدی از خانه‌ها در مکان‌هایی با قدمت دوران باستان پیدا کرده‌اند که تمام آن‌ها از نخل ساخته شده است.

صنعت خوص که به مواد خام از درختان نخل نیاز دارد، برای ساخت سبد، سینی غذا، رومیزی، کیف، کلاه، جارو، حصیر، ظروف و سایر محصولات مورد نیاز در خانه‌های سنتی استفاده می‌شود. بیشتر کسانی که حرفه موروثی خوص را انجام می‌دهند، بانوانی هستند که در خانه کار می‌کنند و سطح پیشرفته‌ای از دقت، مهارت و تجربه را به نمایش می‌گذارند.

برای ساخت محصولات خوص، چوب‌های خرما را پس از جمع‌آوری، در زیر نور خورشید پخش و خشک می‌کنند. سپس آن‌ها را از طول چوب برش می‌زنند و در حوضچه آب قرار می‌دهند تا نرم شوند. در نهایت با استفاده از سوزن آن‌ها را به یکدیگر می‌دوزند و قبل از رنگ‌آمیزی با رنگ مخصوص، با چاقو انتهای آن را صاف می‌کنند و هرگونه خار را از بین می‌برند. برگ‌های خرما را می‌توان به‌طور طبیعی در رنگ‌های مختلف مانند بنفش، سبز و قرمز رنگ کرد.

سادو بافی (Al-Sadu Weaving)

«سادو بافی» نوعی ریسندگی دستی و بافندگی سنتی است که از قدیم تاکنون در قطر رواج دارد. این هنر توسط زنان بادیه‌نشین و با استفاده از الیاف طبیعی موجود در محیط از جمله پشم گوسفند، موی شتر و بز و پنبه انجام می‌شود. هنر سادو بافی در سال ۲۰۲۰ در لیست میراث ناملموس جهانی یونسکو به ثبت رسید.

سادو پارچه سنتی قطر است و سادو بافی، به‌معمای بافت به‌سبک افقی است؛ بافتی ساده به‌صورت تار که روی دستگاه بافندگی زمینی انجام می‌شود و منسوجات محکم و بادوامی را تشکیل می‌دهد. از این پارچه استفاده‌های متفاوتی در کوسن، زیرانداز، گلیم و چادر می‌شود و یکی از سوغاتی‌های منحصربه‌فرد کشور قطر است. پارچه‌هایی که با استفاده از تکنیک سادو بافته می‎‌شوند، دارای الگو‌های هندسی ترکیبی و طرح‌های مختلف هستند.

بافندگان سادو بیشتر از رنگ‌هایی مانند قرمز، سیاه و سفید استفاده می‌کنند. زیبایی هر پارچه به کیفیت ریسندگی و بافندگی و تخصص بافنده بستگی دارد. هرچه نخ ریزتر باشد، ساختار و الگوی طرح برجسته‌تر و ظریف‌تر است.

بانوان بافنده چیره‌دست و همچنین انجمن‌ها و سازمان‌های آموزشی با برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌ها، نقش بسیار مهمی در انتقال هنر سدو بافی ایفا می‌کنند و این هنر نشانگر سنت و فرهنگ قطر و اهمیت نقش زنان در جامعه بادیه‌نشین شده است.

گلدوزی (Embroidery)

سوزن‌دوزی و گلدوزی از قدیمی‌ترین صنایع دستی قطر است. در گذشته زنان قطر خودشان لباس می‌دوختند؛ چراکه خیاطی در این کشور وجود نداشت. حتی در اوایل دهه ۱۹۵۰ میلادی تنها تعداد معدودی در حرفه خیاطی فعالیت می‌کردند که تنها در دوخت پوشاک مردانه تخصص داشتند.

تکنیک‌ها و طرح‌های گلدوزی که برای تزیین لباس‌ها به کار می‌رفت، از طریق مادران به دختران و از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شد. یکی از جذاب‌ترین فنون، نقده است که در آن صنعت‌گران قطری، لباس‌ها و روسری‌های زنانه را با نخ‌های طلا و نقره گلدوزی می‌کنند؛ این لباس‌ها معمولا برای مراسم خاص دوخته و استفاده می‌شود.

گچ‌بری (Gypsum Carving)

گچ که در گذشته به‌شکل محلی تولید می‌شد، به‌دلیل مقاومت در شرایط آب‌وهوایی سخت، مورد استفاده قرار داشت. در سراسر خلیج فارس، تکنیک استفاده از گچ با الگو‌های انتزاعی در نقوش معماری و تزیینات به کار می‌رود.

در کشور قطر، آثار هنری گچ‌بری را می‌توان در تزیین کاخ‌ها، نمای مساجد، خانه‌های مجلل ثروتمندان و برخی از جا‌های دیدنی قطر یافت. همچنین در تزیین قاب پنجره‌ها و در‌ها و در ساخت «رواشین» (Al Rawashin) از گچ استفاده می‌شود؛ رواشین به تزیینات شبکه‌ای بالای پنجره‌ها در نمای ساختمان گفته می‌شود که با الگو‌های هندسی ظریف، ضمن افزودن زیبایی بیشتر به بنا، بازی چشمگیری از نور و سایه را در محیط داخلی اتاق خلق می‌کند.

طلاسازی و جواهرات (Goldsmithing & Jewellery)

تولید و ساخت جواهرات یکی از قدیمی‌ترین هنر‌ها و صنایع دستی قطر است که شامل تولید خلخال، گردنبند، انگشتر، گوشواره، آویز و دستبند می‌شود.

قطر سابقه‌ای طولانی در غواصی مروارید در حاشیه خلیج فارس دارد و این عنصر را می‌توان در جواهرات تولیدی این کشور در کنار طلا و نقره مشاهده کرد. برخی از نمونه‌های طلای سنتی این کشور شامل «المرتعیشه» (al mirtaesha) یا همان گردنبند زینتی از سینه تا کمر و «التاسه» (al tasa) یا زیورآلات سر است.

سفالگری (Pottery)

سفالگری، صنعتی سنتی در قطر است و سفال از محبوب‌ترین صنایع دستی این کشور به شمار می‌رود. در گذشته ظروف سفالی برای نگهداری مواد غذایی، ذخیره آب و پخت‌وپز از ضرورت بسیاری برخوردار بود و مصارف خانگی فراوانی داشت.

از ظروف سفالی کاربردی در قدیم به‌عنوان مثال می‌توان به «جهله» (juhla)، ظرفی برای نگهداری غذا، «بق یا قرشه» (buq or qursha)، ظرفی برای خنک‌کردن آب و «بورما» (burma)، نوعی دیگ پخت‌وپز اشاره کرد.

محصولات سفالی یا چینی به‌دلیل تنوع شکل، نقوش زیبا و حکاکی‌شده روی آن‌ها و همچنین هنری که در طراحی آن‌ها به کار رفته است، به‌عنوان یک اثر ارزشمند در قطر شناخته می‌شود و طرفداران بسیاری دارد. امروزه در قطر کلاس‌ها و کارگاه‌های متعددی در زمینه آموزش سفالگری برای رده‌های سنی خردسال تا بزرگسال وجود دارد.

جعبه‌های چوبی زینتی (Decorative Wooden Boxes)

در میان انبوه صنایع دستی سنتی قطر، می‌توان به جعبه‌های چوبی کوچک و بزرگ اشاره کرد که به‌وفور در بازار‌های سنتی قطر به چشم می‌خورد.

جعبه‌های چوبی دست‌ساز کاربردی و تزیینی، در نقش‌ها و طرح‌های پیچیده هندسی و اندازه‌های متنوع ساخته و منبت‌کاری می‌شود. برخی از آن‌ها را با فلزات گران‌بها مانند نقره و طلا و سنگ‌های قیمتی مانند کهربا می‌آرایند. این جعبه‌ها برای نگهداری طلا، جواهرات، زیورآلات، تیروکمان و شمشیر بسیار مناسب است و آن‌ها را می‌توان به‌عنوان سوغات از بازار سوق واقف قطر خریداری کرد.

دله یا ظرف قهوه‌خوری عربی (Arabic Coffee Pot)

ظرف مخصوص سرو قهوه عربی که «دلّه» (Dallah) نامیده می‌شود، از معروف‌ترین ظروف قطری است که به‌دلیل استقبال بالای مردم قطر از نوشیدنی قهوه در بیشتر بازار‌های آن به‌ویژه در بازار‌های سنتی به چشم می‌خورد. دله یکی از سوغات قطر و دیگر کشور‌های عربی است که از گذشته‌های دور تا امروز مورد استفاده قرار دارد.

سرویس قهوه‌خوری که معمولا به‌رنگ طلایی است، از یک قوری مخصوص به نام دله، فنجان‌های کوچک و یک سینی تشکیل می‌شود که جنس بدنه آن معمولا از مس، برنج، فولاد و نقره و گاهی نیز از جنس طلا است. دله در کشور‌های عربی فقط وسیله سروکردن قهوه نیست؛ بلکه نمادی از ریشه‌های فرهنگی عمیق و سنت‌های دنیای عرب به‌ویژه منطقه خلیج فارس است.

روی برخی از سرویس‌های قهوه‌خوری حکاکی‌های خاصی از جمله گل و گیاه یا نقوش هندسی انجام شده و با مرصع‌کاری و سنگ‎‌های زینتی آراسته شده است. از این ظروف به‌عنوان ظروف دکوری نیز استفاده می‌شود.

خوشنویسی عربی (Arabic Calligraphy)

خوشنویسی یا همان زیبانویسی که نوعی هنر مورد احترام در سراسر جهان به شمار می‌رود، در کشور‌های عربی تا اندازه‌ای به‌دلیل ظهور اسلام محبوبیت پیدا کرده است؛ چراکه علما هنگام رونویسی قرآن سعی بر این داشتند که متن را بدون استفاده از هرگونه هنر تجسمی آراسته کنند. راه‌حل علما استفاده از خطی استادانه برای نمایان‌کردن زیبایی متون قرآن بود و نتیجه کار به‌شکل یک اثر هنری درآمد.

نمونه‌های خوشنویسی ظریف را می‌توان به اشکال مختلف روی کاغذ، کاشی، فرش، دیوارپوش‌ها و کتیبه‎‌های کنده‌کاری‌شده در قطر امروزی مشاهده کرد.

نقش حنا (Henna body art)

حنا، رنگ طبیعی قهوه‌ای مایل به قرمز، قرن‌ها توسط زنان قطری برای مصارف آرایشی و زیبایی استفاده شده است؛ همچنین مردان در هنگام غواصی مروارید برای نرم‌شدن پوست، بر دست‌ها و کف پا‌های خود حنا می‌گذاشتند.

حنا امروزه برای تزیین پوست و ایجاد نقوش و طرح‌های پیچیده زیبا روی بدن، به‌ویژه برای شرکت در مراسم‌های خاص مانند جشن‌های عروسی و اعیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. حنا برای رنگ‌کردن و درمان مو‌های آسیب‌دیده نیز کاربرد دارد.