انحراف مرجئه؛ جدا دانستن ایمان از عمل

به گزارش مجله خبری نگار، در احادیث اهل‌بیت (ع) توصیه شده است که جوانان و فرزندان‌تان را قبل از اینکه به دام گروه مُرجِئه بیفتند، آگاه کنید و مورد تعلیم قرار دهید. [۱].

امّا گروه مُرجِئه چه کسانی هستند و چه اعتقادی داشتند که باعث صدور این سنخ احادیث توسط اهل‌بیت شده است؟

مُرجِئه از مذاهب کلامی اهل‌سنت است. این گروه معتقد بودند که حساب ایمان و عمل از یکدیگر جدا بوده و انجام گناهان کبیره تأثیر منفی بر ایمان و عاقبت افراد ندارد. طبق این اعتقاد، مسلمانی که مرتکب بزرگ‌ترین گناهان می‌شود، همچنان مؤمن به شمار رفته و در آخرت عذاب نخواهد شد.

مرجئه برای اثبات مدعای خود به آیات و روایاتی استناد می‌کنند که دلالت بر بخشیده شدن همه گناهان به‌جز شرک دارند. لکن مخالفان مرجئه معتقدند که برداشت این افراد از این منابع دینی، اشتباه بوده و نمی‌توان ارتباط موجود بین ایمان و عمل را انکار کرد.

ریشه‌های این تفکر به زمان ظهور خوارج برمی‌گردد، اما مطرح شدن نظریه تفکیک بین ایمان و عمل به صورت عمومی، مربوط به زمان حکومت بنی‌امیه و روی کار آمدن عبدالله بن زبیر است. تفکر مرجئه به حکومت بنی‌امیه مشروعیت داد و آن‌ها نیز از این فرقه حمایت کردند. با افول بنی‌امیه، فرقه مرجئه به حاشیه رانده شد و در نهایت اثری از آن باقی نماند.

در مقابل مرجئه، دو گروه قرار دارند، خوارج و مُعتزله. خوارج حکم به کافر بودن مرتکب کبیره می‌دادند. در واکنش به حکم خوارج؛ معتزله مرتکب کبیره را جهنمی دانسته، ولی حکم به کفر و ایمان او نکردند. در چنین شرایطی، مرجئه به میدان آمد و مرتکب گناهان کبیره را مؤمن اعلام کرد. انحراف عقیدتی مرجئه، موجب برانگیخته شدن مخالفت امامان شیعه با این فرقه گردید. امام باقر علیه‌السلام از آن‌ها برائت جسته و آنان را دشمنان خود در دنیا و آخرت معرفی کرد. [۲]امام رضا علیه‌السلام نیز مرجئه را لعن کرده و امام صادق علیه‌السلام علاوه بر لعن شدید، آن‌ها را شریک در خون اهل‌بیت پیامبر قلمداد کرد چرا که این فرقه، قاتلان اهل‌بیت را مؤمن می‌دانند.
در برخی از منابع اهل‌سنت نیز از حضرت محمد صلی‌الله علیه‌وآله نقل شده است که مرجئه و قَدَریه از اسلام بهره‌ای نبرده‌اند. [۳]گرچه مرجئه به صورت یک تشکیلات و گروه عقیدتی پس از مدتی از بین رفت لکن تفکر آن‌ها در گروه‌های دیگر نیز ظهور و بروز پیدا کرد. مهمترین عقیده آنان که موجب رویکرد سفت و سخت ائمه شیعه شده بود، نظر آنان در مورد تفکیک بین ایمان و عمل بود که امروزه نیز کم و بیش در برخی محفل‌ها وجود دارد. تفکر اباحه‌گری در کنار تفکر تکفیری خوارج جزو خط قرمز‌های مکتب تشیع است. بر ماست که اشتباهات این دو مکتب را بیان کرده و نگذاریم این سنخ تفکرات، موجب درگیری نزدیکان‌مان شوند.

[۱]- الکافی، جلد ۶، صفحه ۴۷.
[۲]- المحاسن، جلد ۲، صفحه ۳۵۳.
[۳]- سنن الترمذی، جلد ۴، صفحه ۴۵۴.

علی طالب‌لو- طلبه وپژوهشگر