آشنایی با نماز استیجاری

مجله خبری-سبک زندگی نگار: نماز استیجاری می‌تواند نماز واجب باشد مانند نماز‌های قضای روزانه درگذشتگان و می‌تواند نماز مستحبی باشد مانند نماز زیارت. به فردی که خواندن نماز استیجاری را برعهده می‌گیرد اجیر گفته می‌شود. بیشتر فقیهان شیعه، نماز استیجاری را فقط به نیابت از اموات جایز می‌دانند.
واجب است هر فرد مسلمانی تا زمان حیاتش اعمال واجبی، چون نماز، روزه، زکات و ... را که برگردن دارد انجام دهد، اما هیچ کس از زمان مرگ خود اطلاعی ندارد. به همین دلیل اکثرا افراد بعد از مرگ عزیزانشان هر کدام چند رکعت نماز می‌خوانند تا اگر نماز غذایی بر گردن او است بخشیده شود. همچنین به نیابت او گاهی روزه می‌گیرند یا به زیارت می‌روند.

نماز استیجاری چیست؟

نماز استیجاری نمازی است که شخصی را اجیر می‌کنند تا به نیابت از یکی دیگر آن را به جا آورد و در برابر آن مزدی بگیرد و به دلیل اینکه اجیر در برابر آن نماز مزد می‌گیرد، نماز استیجاری گفته می‌شود. به کسی که نماز را به جای دیگری انجام می‌دهد «نائب» و به نمازی که خوانده می‌شود عمل نیابتی و شخصی که نماز به نیابت از او انجام می‌شود، «منوب عنه» گفته می‌شود. در شیعه، به نیابت از شخص زنده نماز استیجاری صحیح نیست.

اگر اجیر خودش نماز قضا داشته باشد و پیش از تمام کردن نماز‌های میت بمیرد، باید از مالش برای نماز‌هایی که اجیر بوده شخص دیگری را اجیر کنند و اگر زیاد آمد از مالش، در صورت داشتن وصیت و اجازه ورثه برای تمام نماز‌های او اجیر بگیرند و اگر وراث اجازه ندهند ثلث آن را برای مصرف نماز خودش برسانند.

نماز استیجاره‌ای چیست؟

احکام نماز استیجاری

• در نماز استیجاری، رعایت ترتیب بین نماز‌های ظهر و عصر و مغرب و عشاء لازم است.

• نماز استیجاری باید با مستحباتی که انجام آن‌ها متعارف است، به جا آورده شود.

• در نماز استیجاری لازم است نیت کند از طرف فرد معین نماز می‌خواند اگرچه نام او را نداند.

• اگر در عقد قرارداد ذکر نکرده باشید که نماز به چه صورت باید خوانده شود می‌توانید فقط واجبات نماز را بخوانید، در غیر اینصورت باید به همان صورت که گفته شد، خوانده شود.

شرایط اکتفاء به نیابت در نماز قضاء

برای اینکه نماز قضائی که به صورتی نیابتی خوانده می‌شود، از عهده و ذمّه فردی که نماز قضا داشته ساقط شود و بتوان به آن اکتفاء کرد، چند امر شرط است:

شرط اول، دوم و سوم: نایب عاقل، شیعه دوازده امامی و بنابر احتیاط واجب بالغ باشد.

شرط چهارم: نایب در عمل قصد نیابت داشته باشد.

شرط پنجم: نایب هنگام انجام عمل، منوب عنه را - هرچند اجمالاً - معین نماید.

شرط ششم: نایب گیرنده اطمینان به انجام اصل عمل توسّط نایب داشته باشد.

شرط هفتم: نایب عمل را به طور صحیح انجام دهد.

شرط هشتم: نایب، بنابر احتیاط واجب، از انجام بعضی از شرایط و کار‌های اختیاری نماز ناتوان نباشد.

در مورد نماز استیجاره‌ای

پرسش و پاسخ‌هایی از نماز استیجاری

• پرسش: من قادر بر خواندن نماز نیستم، آیا جایز است که شخصی به نیابت از من نماز بخواند؟ آیا فرقی بین اینکه نائب طلب اجرت کند و یا طلب اجرت نکند، وجود دارد؟

پاسخ آیت الله خامنه‌ای: شخص مکلف تا زنده است باید نمازهاى واجبش را خودش، به هر نحو که مى تواند، انجام دهد و نماز نائب چه با اجرت و چه بدون اجرت براى او مجزى نیست.

• پرسش: درباره‌ی کسی که نماز استیجاری می‌خواند:

۱ ـ آیا گفتن اذان و اقامه و سلام‌های سه گانه و تسبیحات اربعه به طور کامل بر کسی که نماز استجاری می‌خواند واجب‏ است؟

۲ ـ اگر یک روز مثلاً نماز ظهر و عصر را بخواند و در روز بعد نماز‌های پنجگانه را به طور کامل به جا آورد، آیا رعایت ترتیب لازم است؟

۳ ـ آیا در نماز استیجاری، ذکر خصوصیات میّت شرط است یا خیر؟

پاسخ آیت الله خامنه‌ای: در نماز استیجاری ذکر خصوصیات میّت لازم نیست، و رعایت ترتیب فقط بین نماز‌های ظهر و عصر و مغرب و عشا شرط است، و هرگاه در عقد اجاره کیفیت خاصی بر اجیر شرط نشده باشد و کیفیت معهودی که اطلاق عقد اجاره به آن انصراف پیدا کند، هم وجود نداشته باشد، بر اجیر فقط لازم است که نماز را با واجبات آن انجام دهد.

• پرسش: اگر شخصی فوت کند و همه دارایی او خانه‌ای باشد که فرزندانش در آن سکونت دارند، و نماز و روزه بر ذمّه او باشد و پسر بزرگ او هم به علت کار‌های روزانه قادر به قضای آن نباشد، آیا واجب است که این خانه را بفروشند و نماز و روزه او را قضا نمایند؟

پاسخ آیت الله خامنه ای: در فرض مرقوم، فروش خانه واجب نیست، ولی قضای نماز و روزه‌ای که به عهده پدر است، در هر حالی بر پسر بزرگتر واجب است، مگر در صورتی که میت وصیت به اجیر گرفتن از ثلث ترکه اش کرده باشد و ثلث ترکه هم برای انجام همه نماز و روزه‌های او کفایت کند که در این صورت ثلث ترکه باید برای آن مصرف شود.

• پرسش: اگر فردی شخصی را برای نماز‌های قضای میّت اجیر کند، چنانچه اجیر پیش از تمام کردن نماز‌ها بمیرد و اجرت همه آن‌ها را گرفته باشد:

الف. اگر اجیرکننده قید کرده باشد که تمام نماز‌ها را خود اجیر بخواند طوری که اجیر کننده تنها نمازی که خود اجیر بخواند را از او خواسته، اجاره نسبت به ما بعد فوت اجیر باطل است و اجیرکننده بین دو کار مخیّر است: یا آنکه اجاره مقدار گذشته را فسخ نکند و مقداری از اجرت قراردادی را که در برابر نماز‌های باقیمانده قرار می‌گیرد، پس بگیرد و یا آنکه اجاره مقدار گذشته را نیز فسخ کرده و اجرة المثل را کم کند و مقدار باقیمانده را پس بگیرد.

ب. در صورتی که اجاره کننده شرط کرده باشد که تمام نماز‌های قضا را خود اجیر بخواند طوری که اجیر کننده دو چیز را از اجیر خواسته است یکی انجام نماز‌ها و دیگری آن که خود اجیر آن‌ها را بخواند، اجیرکننده می‌تواند اجاره را فسخ کند و اجرت المثل مقداری را که اجیر به جا آورده کسر کرده و مقدار باقیمانده را پس بگیرد یا آنکه اجاره را فسخ نکرده و اجرت المثل نماز‌های باقیمانده را که اجیر انجام نداده بگیرد.

ج. اگر اجاره کننده شرط یا قید نکرده باشد که اجیر خودش نماز‌ها را بخواند، باید ورثه اش از مال او برای نماز‌های باقیمانده اجیر بگیرند، اما اگر میّت مال نداشته باشد، بر ورثه او چیزی واجب نیست و ذمه میّت از عمل یا مال فارغ و پاک نمی‌شود.

قیمت نماز استیجاری

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی ادیب یزدی خطیب و کارشناس امور دینی درباره شرایط خواندن نماز قضا برای اموات اظهار کرد: برای خواندن نماز اموات می‌توان نایب گرفت و پرداخت مبلغی تحت عنوان خرید و فروش نماز یا روزه مشکل شرعی ندارد.

وی در ادامه گفت: قیمتی که برای خواندن نماز یا گرفتن روزه پرداخت می‌شود کاملا توافقی است و مبلغ واحدی ندارد.

این خطیب و کارشناس امور دینی بیان کرد: شخصی که بخواهد روزه فرد دیگری را بگیرد نباید روزه قضا برگردن داشته باشد، ولی در خواندن نماز شخصی باید نماز را اقامه کند که حمد و سوره را درست قرائت کند و نماز خواندن آن صحیح باشد.