ظرفیت‌های همکاری تهران- ریاض برای منطقه

به گزارش مجله خبری نگار، به موازات مذاکرات منطقه‌ای کشورمان در روزهای اخیر دو پیام مهم از سوی مسئولان دیپلماتیک و امنیتی ایران به همسایگان داده شد.

به گزارش مجله خبری نگار،چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت در یادداشتی به قلم حسن بهشتی پور کارشناس مسایل سیاست خارجی، آورده است: آقای شمخانی گفته که «آماده مشارکت با کشورهای منطقه در سازوکار ایجاد امنیت دسته جمعی هستیم.» آقای ظریف هم این‌طور اظهارنظر کرده که «ما آماده‌ایم که تمام اختلافات را کنار گذاشته و در دفاع از حقوق مردم فلسطین متحد شویم.» واقعیت این است که ایران و عربستان سعودی به عنوان دو قدرت اصلی منطقه علی‌رغم تمام اختلاف‌نظرها، توان حذف کامل تأثیر و نفوذ یکدیگر را ندارند. مهم این است که به نظر می‌رسد دو طرف این واقعیت را پذیرفته‌اند و از همین‌رو در پی آن هستند که تنازع و مخاصمه فعلی را در سطح یک رقابت معمول منطقه‌ای کاهش داده و در همین سطح کنترل کنند.

البته در تمام سال‌های گذشته ایران همواره بر لزوم تنش‌زدایی دوطرفه تأکید کرده بود اما همان‌طور به‌شکل علنی هم روشن بود، عربستان این تصور را داشت که می‌تواند در فرایند مخاصمه برنده میدان باشد. کما اینکه در صحبت‌های اخیر آقای ظریف هم روایت ایشان از اتفاقاتی که بر سر مسأله یمن افتاده بود به روشنی مشخص می‌کرد که ماجرا چه بوده است.

هرچند زمان و منابع بسیاری قربانی عدم درک درست عربستان از موقعیت شد و فرصت‌های طلایی زیادی از دست رفت اما اکنون واقعیت چهره خود را به سعودی‌ها نشان داده است. تحول مهم دیگری که در این شرایط باعث تغییر رویکرد عربستان شده، تغییر در دولت امریکاست. الان بین ریاض و واشنگتن بر سر سه موضوع خاشقجی، مسائل یمن و آینده برجام اختلافاتی جدی وجود دارد و دیگر نگاه سردمداران ایالات متحده به عربستان مانند نگاه دولت ترامپ نیست. به تبعیت از امریکا کشورهای فرا منطقه‌ای هم به دلایل مختلف و در رأس آنها مسأله امنیت انرژی، مایل به تغییر وضعیت مخاصمه در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس هستند.

همکاری منطقه‌ای خصوصاً بین دو قدرت بزرگ یعنی ایران و عربستان سه ویژگی مهم دارد؛ اول اینکه می‌تواند مشارکت منطقه‌ای را تقویت کند. به هر حال واقعیت این است سیاست دیگر کشورهای منطقه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تابعی از سیاست و اقدامات ایران و عربستان است و عادی‌سازی روابط بین این دو می‌تواند به عادی‌سازی شرایط منجر شود. دوم مسأله افزایش ضریب امنیت منطقه تحت تأثیر مشارکت بازیگران درون منطقه است.

 به این معنا که دیگر این کشورها برای هم تهدید محسوب نخواهند شد. سوم هم موضوع موقعیت کشورهای فرامنطقه‌ای است که در چنین شرایطی بهانه برای حضور آنها کاهش می‌یابد.

هم‌اکنون شاهد هستیم که بازیگرانی چون بحرین، امارات و کویت که سیاست آنها بیشتر متأثر از عربستان بوده هم تمایل خود را به انجام گفت‌وگوهای منطقه‌ای نشان داده‌اند. در این میان عامل برهم‌زننده بازی قطعاً فقط می‌تواند اسرائیل باشد. اینکه در پیام وزیر خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان بر مسأله فلسطین تأکید شده به همین دلیل است. مضافاً اینکه فلسطین علی رغم تحولاتی که اخیراً در روابط اسرائیل و برخی اعراب شکل گرفته همچنان موضوعی در جهان اسلام و جهان عرب محسوب می‌شود که حساسیت روی آن زیاد است. یعنی می‌تواند بهانه شروع تنش‌زدایی قرار بگیرد.

با این توصیف در صورتی که اجازه دخالت‌های اغیار در این روند تنش‌زدایی داده نشود و البته تحولات دیگر حوزه سیاست خارجی در همین مسیر باشند می‌توان تصور کرد که آینده مناسبات و روابط منطقه‌ای در سطح خاورمیانه و با در نظر گرفتن نقش ایران، متفاوت‌تر از وضعیت ناپایدار کنونی خواهد بود.

منبع: ایران