استفاده از انرژی هسته‌ای کلید تضمین امنیت انرژی!

به گزارش مجله خبری نگار/ایمنا، ایران به‌عنوان کشوری با جمعیت نزدیک به ۸۵ میلیون نفر و رشد سالانه مصرف برق بیش از ۵ درصد، از دهه‌های پیشین با چالشی جدی در تأمین پایدار انرژی روبه‌رو بوده است؛ ذخایر عظیم نفت و گاز، هرچند برای دهه‌ها به‌عنوان ستون اقتصاد و تأمین برق شناخته می‌شدند، به‌تدریج نشانه‌هایی از فروکش‌کردن نرخ تولید و مشکلات زیست‌محیطی بروز دادند، افزایش آلودگی هوای کلان‌شهرها، فشار بر شبکه برق در روز‌های اوج مصرف و آسیب‌پذیری در برابر نوسانات قیمت جهانی سوخت و تحریم‌های نفتی، دولت ایران را به جست‌وجوی منابع جدید و پایدار انرژی واداشت.

در این چارچوب، فناوری برق هسته‌ای، که نخستین واحد آن در نیروگاه بوشهر در سال ۲۰۱۱ وارد مدار شد، به‌سرعت به گزینه‌ای راهبردی برای تضمین امنیت انرژی تبدیل شد، الگوی تولید ثابت و ظرفیت‌های بالا (حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ مگاوات بر واحد) و همچنین چرخه سوخت داخلی (از مرحله استخراج و غنی‌سازی اورانیوم تا تولید میله‌های سوخت) ایران را قادر می‌سازد تا وابستگی تاریخی خود به واردات گاز و نفت جهت تولید برق را به‌مراتب کاهش دهد؛ تجربه جهانی نشان داده که نیروگاه‌های هسته‌ای با نرخ بهره‌برداری بالای ۹۰ درصد، برخلاف نیروگاه‌های گازی یا زغال‌سنگ که بین ۵۰ تا ۶۰ درصد فعالیت دارند، می‌توانند تکیه‌گاهی قابل‌اتکا برای شبکه برق ملی باشند، به‌علاوه توانایی ذخیره‌سازی سوخت هسته‌ای تا دو سال در سایت نیروگاه، ایران را در برابر هرگونه فشار تحریمی یا نوسانات شدید بازار جهانی انرژی بیمه می‌کند، توسعه برق هسته‌ای نه کالای یک لوکس گران‌قیمت، بلکه راهکاری ضروری برای پایداری شبکه برق و تضمین رفاه عمومی در میان‌مدت و بلندمدت محسوب می‌شود.

نیروگاه‌های برق هسته‌ای ویژگی‌های فنی منحصربه‌فردی دارند که آنها را از سایر منابع تولید متمایز می‌سازد؛ نخست آن‌که تولید برق آنها به شرایط اقلیمی وابسته نیست؛ برخلاف نیروگاه‌های خورشیدی که در روز‌های ابری یا زمستان محدودیت تولید دارند، یا توربین‌های بادی که در روز‌های آرام هوا غیرفعال هستند، این پایداری امکان برنامه‌ریزی دقیق مدیریتی برای تراز بار لحظه‌ای شبکه را فراهم می‌کند. دوم این است‌که با وجود تأثیر تغییرات اقلیمی و افزایش دما در بسیاری از مناطق کشور، نیروگاه‌های هسته‌ای می‌توانند با سیستم‌های خنک‌کننده استاندارد و طراحی‌های مدرن تطبیق پیدا کند و در بازه‌های دمایی وسیع کارکرد ایمن خود را حفظ کنند.

سوم، توسعه فناوری‌های نسل سوم پلاس راکتور‌های سبک آب‌فشار (PWR) در ایران، با استاندارد‌های بین‌المللی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، ضریب اطمینان ایمنی، سیستم‌های خودکنترلی و قابلیت‌های بازنشستگی سریع (passive safety) را به‌طور چشم‌گیری ارتقا داده است. علاوه بر این، ساخت پیشران‌های فناوری همچون سیستم‌های سوخت میکرو-شعاعی و راکتور‌های کوچک و قابل جابه‌جایی (SMR)، نشانگر برنامه بلندمدت ایران برای تنوع‌بخشی به ظرفیت هسته‌ای و استقرار سریع در موقعیت‌های مختلف جغرافیایی است، این فناوری‌های پیشرفته به ایران این امکان را می‌دهد که ضمن تأمین انرژی شهری و صنعتی، برای مصارف خاص همچون تأمین برق صنایع نفت و گاز در مناطق دورافتاده و پروژه‌های توسعه منطقه‌ای نیز بهره‌برداری کند، در نتیجه توسعه برق هسته‌ای نه‌تنها به پایداری شبکه کمک می‌کند، بلکه تاب‌آوری کل نظام انرژی کشور را در برابر شوک‌های داخلی و خارجی افزایش می‌دهد.

برق هسته‌ای، راهکاری پایدار برای امنیت انرژی ایران

با آغاز هر پروژه نیروگاه هسته‌ای، بسته‌ای اقتصادی عظیم شکل می‌گیرد که شامل هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه، بهره‌برداری و نگهداری، مدیریت پسماند و در نهایت بازنشستگی واحد است، هر واحد هزار مگاواتی نیروگاه بوشهر در فاز ساخت و نصب، رقمی بین ۲ تا ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم ایجاد می‌کند که خود محرکی برای رونق صنایع فولاد، سیمان، ماشین‌سازی و تأمین تجهیزات نیروگاهی به شمار می‌رود، این زنجیره تولید-ساخت، اشتغال مستقیم دست‌کم ۵ هزار نیروی متخصص در فاز اجرای اصلی و بیش از ۲۰ هزار شغل غیرمستقیم در صنایع وابسته به‌همراه دارد، از سوی دیگر در مقایسه با نیروگاه‌های فسیلی، برق هسته‌ای هزینه‌های سوخت بسیار کمتری دارد؛ هزینه هر کیلووات‌ساعت برق هسته‌ای در ایران (با لحاظ هزینه پسماند و بازنشستگی) در بلندمدت کمتر از متوسط بهای برق تولیدی از گاز و زغال‌سنگ است؛ این ساختار هزینه‌ای پایدار، موجب ثبات قیمت برق برای مصرف‌کنندگان صنعتی و کاهش هزینه تولید کالا و رقابت‌پذیری بیشتر در بازار‌های صادراتی می‌شود، به لحاظ زیست‌محیطی نیز هر واحد هزار مگاواتی هسته‌ای سالانه بیش از ۷ میلیون تن انتشار دی‌اکسیدکربن را که معادل جایگزینی بیشتر یک میلیون خودرو سواری است، حذف می‌کند.

کاهش آلودگی هوا در کلان‌شهر‌ها و منطقه‌های صنعتی، اثر مستقیم بر بهبود شاخص‌های سلامت عمومی، کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش امید به زندگی دارد، این دستاوردها، ایران را در مسیر تعهدات بین‌المللی خود در معاهده تغییر اقلیم و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد پیش می‌برد و نشان از یک مدل توسعه صنعتی-زیست‌محیطی هماهنگ دارد.

سرمایه‌گذاری کلان در برق هسته‌ای جنبۀ مهمی در افزایش ظرفیت علمی و تحقیقاتی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور دارد. با ایجاد پارک‌های فناوری هسته‌ای، پژوهش‌های کاربردی در زمینه مواد پیشرفته، شیمی محفظه‌های سوخت، سیستم‌های ایمنی خودکار و مدیریت پسماند پرتوزا رشد خواهد کرد، این فضا به ظهور شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فناورانه در حوزه هسته‌ای منجر می‌شود که علاوه بر توسعه دانش بومی، می‌توانند در بازار منطقه‌ای نیز فعال شوند، از منظر دیپلماتیک، ایران با تکمیل چرخه سوخت و عرضه برق صلح‌آمیز به همسایگان خود، می‌تواند به قدرت انرژی منطقه‌ای تبدیل گردد و روابط اقتصادی-سیاسی خود را گسترش دهد.

پروژه‌های صادرات برق هسته‌ای به کشور‌های دارای کمبود ظرفیت تولید یا زیرساخت‌های ناکافی، ضمن خلق درآمد ارزی پایدار، امکان تعامل و همکاری فنی-تخصصی را نیز فراهم می‌آورد، در مباحث بین‌المللی، ارائه دستاورد‌های علمی و ایمنی ایران در کنفرانس‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همکاری با نهاد‌های فنی جهانی، افزایش اعتماد و کاهش موانع تحریمی را در پی خواهد داشت، در افق چشم‌انداز سال ۱۴۲۴ شمسی (۲۰۴۵ میلادی)، برنامه ایران برای دستیابی به مجموع ۲۰ گیگاوات ظرفیت برق هسته‌ای، نه یک آرمان دوردست بلکه چشم‌اندازی عملیاتی است که با تأمین منابع مالی مبتنی بر مشارکت دولت و بخش خصوصی، ارتقای استاندارد‌های ایمنی و توسعه نیروی انسانی متخصص می‌تواند محقق شود، گسترش برق هسته‌ای نمایانگر عزم جزم ایران برای حرکت به‌سوی صنعتی دانش‌بنیان، متوازن‌سازی رشد اقتصادی و حفظ محیط‌زیست و تحکیم جایگاه کشور در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی است.