ساخت و ساز‌های غیرمجاز، میراث تاریخی دستوا را تهدید می‌کند

به گزارش مجله خبری نگار، این منطقه که در نزدیکی شوشتر واقع شده، با تمدنی غنی و گذشته‌ای پر رمز و راز، توجه بسیاری از باستان‌شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی را به خود جلب کرده است. با این حال، در سال‌های اخیر، ساخت‌وساز‌های غیرمجاز و حفاری‌های غیرقانونی در این منطقه، تهدیدی جدی برای حفظ و نگهداری این آثار باستانی ایجاد کرده است.

گزارش زیر به بررسی آخرین وضعیت محوطه تاریخی دستوا و تلاش‌های انجام شده برای حفاظت از این منطقه می‌پردازد.

علی محمد چهارمحالی، کارشناس میراث فرهنگی و آثار تاریخی، در این رابطه می‌گوید: «بقایای به جا مانده در دستوا مربوط به دوره الیمایی و حدفاصل دوره سلوکیه و دوره اشکانی هستند. منطقه دستوا از محدوده پشت امام‌زاده عبدالله و تا حوالی حوالی روستای مهدی‌آباد بوده و شهر بزرگی به شمار می‌رفته است.

وی می‌افزاید: محدوده‌ای که الان با عنوان دستوا می‌شناسیم، در واقع محل تدفین و قبور مربوط به درگذشتگان این قوم بوده است.»

چهارمحالی همچنین اشاره می‌کند: «دکتر رهبر اولین کاوش را در آنجا داشته و شاید به جرات بتوان گفت سایت منحصر به فردی از دوره الیمایی است که در خود تاریخ نهفته دارد و شوربختانه به علت ساخت‌وساز‌هایی که صورت می‌گیرد، این منطقه در حال نابودی است. این شهر در حوالی قرن دوم پابرجا بوده و در این تمدن سکه‌های بسیاری به دست آمده که روی آنها، در حاشیه با خط کوفی کلمه دستوا نوشته شده و بسیار زیبا و خوب کار شده‌اند.»

او همچنین بر لزوم حفاظت از این محوطه تأکید می‌کند: «کار‌های حفاظتی در این منطقه بسیار نیاز بوده و ضروری است. علیرغم شکایت‌های زیادی که از سوی مجموعه میراث فرهنگی انجام شده، متأسفانه نتیجه‌ای برای مقابله با ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در این نقطه حاصل نشده و افراد سودجو با ساخت ویلا و حفاری غیرقانونی و کار‌های مشابه، در حال وارد کردن ضربه سنگین بر پیکره این اثر مهم هستند.»

دستوا، گنجینه‌ای بی‌همتا در آستانه نابودی

یکی از اعضای انجمن دوستداران میراث فرهنگی، در مصاحبه‌ای با تأکید بر اهمیت حفظ آثار تاریخی دستوا گفت: «دستوا نه تنها یک گنجینه ملی بلکه یک هویت تاریخی برای مردم خوزستان است. از زمانی که ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در این منطقه آغاز شد، نگرانی‌های ما درباره تخریب این میراث بی‌نظیر دوچندان شده است. اگرچه مجموعه میراث فرهنگی در تلاش برای جلوگیری از این اقدامات است، اما تاکنون نتیجه موثری حاصل نشده است و به‌نظر می‌رسد همکاری بیشتر نهاد‌های نظارتی ضروری باشد.»

وی ادامه داد: «ما به عنوان دوستداران میراث فرهنگی، درخواست داریم که مسئولین هرچه سریع‌تر وارد عمل شوند و از نابودی این اثر جلوگیری کنند. دستوا فقط یک منطقه تاریخی نیست، بلکه نمادی از تمدن و تاریخ ایران است که حفظ آن بر عهده همگان است.»

تلاش‌ها برای حفظ میراث دستوا ادامه دارد

امین مهدوی‌کیا، مدیر پایگاه محوطه میراث ملی شهر تاریخی دستوا شوشتر، درباره وضعیت مرمت و ساماندهی آثار موجود در این محوطه اظهار کرد: «ساماندهی، مرمت و ثبت اشیاء فرهنگی و گچ‌بری‌های مقابر یافت‌شده از کاوش‌های ادوار گذشته در محوطه میراث ملی شهر تاریخی دستوا در دستور کار این پایگاه قرار گرفته است. بخشی از مرمت‌های یادشده توسط کارشناسان مرمت اشیاء، شامل گچ‌بری‌های بجامانده از طاق‌هایی با تزئینات گچی و بخش دیگر شامل ظروف مختلف سفالی که قدمتی قاجاری در محوطه شهر تاریخی دستوا دارند، شامل می‌شود.»

وی افزود: «اشیاء و گچ‌بری‌های یادشده طی مراحلی و با رعایت پروتکل‌های لازم و دقت بالا با نظارت تیم باستان‌شناسی جهت عملیات مرمت به محل کارگاه مرمت این پایگاه در حال انجام است و پس از آن مراحل ساماندهی و ثبت آنها توسط کارشناسان فنی، در سامانه مربوطه صورت می‌پذیرد.»

مهدوی‌کیا ادامه داد: «علاوه بر این موارد، اصلاح سایه‌بان‌های موقت روی مقابر و پاکسازی محوطه حدود ۳ هکتار به صورت دوره‌ای با نیرو‌ها و عوامل اجرایی پایگاه سازه‌های آبی انجام می‌شود. پایگاه دستوا هیچ نیروی انسانی ندارد، حتی هیچ اعتبار مصوبی هم نداشته ولی از اواخر سال ۱۴۰۲ تا کنون اعتباراتی با همکاری اداره کل متبوع جهت اقدامات بالا در نظر گرفته شده و در حال انجام هستند.»

او همچنین خاطرنشان کرد: «قرار است تا آخر امسال پس از تعیین عرصه و حریم مصوب محوطه دستوا، با تکمیل ساخت نشانه‌های سیمانی حدود محوطه را مشخص و زیرساخت‌های لازم (تابلو راهنمای مسیر، تابلوی معرفی، نصب نیمکت و سطل زباله و ...) برای حضور گردشگران فراهم گردد و با رایزنی‌هایی که با پژوهشگاه وزارت میراث فرهنگی شده، قرار است به یک سایت‌موزه تبدیل شود.»

آینده‌ای روشن برای دستوا؟

با آغاز پروژه تعیین عرصه و حریم محوطه دستوا، امید است که علاوه بر جلوگیری از تخریب بیشتر این میراث باستانی، کاوش‌ها به شناخت دقیق‌تر از تاریخ و فرهنگ این منطقه کمک کنند. برنامه‌هایی برای معرفی دستوا به عنوان یکی از آثار تاریخی مهم ایران در دست اجرا است که می‌تواند به رونق گردشگری و ثبت این محوطه به عنوان یک جاذبه مهم گردشگری کمک کند.

این در حالی است که با گذشت زمان و ادامه روند ساخت و ساز‌های غیرقانونی، نگرانی‌ها درباره نابودی کامل این اثر تاریخی همچنان ادامه دارد.