لزوم هدفمندتر شدن یارانه اقشار متوسط

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: به گفته «علیرضا محمدی» اکنون حدود ۸۰ میلیون نفر در کشور (معادل ۹ دهک) یارانه نقدی دریافت می‌کنند که از این جمع، ۳ دهک پایین، نفری ۴۰۰ هزار تومان و ۶ دهک بعدی نفری ۳۰۰ هزار تومان در ماه دریافت می‌کنند.

با یک محاسبه سرانگشتی مشخص می‌شود که سالانه حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به ۹ دهک جامعه پرداخت می‌شود. اما آیا این رقم هنگفت، توانسته تاثیری بر رفاه خانوار بگذارد؟ مسئله حمایت از خانوار‌ها در اقتصاد ایران همواره از چند جنبه محل بحث بوده است. از یک سو نحوه شناسایی خانوار‌های هدف، از سوی دیگر نحوه تامین منابع حمایت یارانه‌ای از محل یکسان سازی قیمت ارز یا افزایش قیمت انرژی و تبعات آن و همچنین نوع حمایت یارانه‌ای در قالب پرداخت نقدی یا غیرنقدی (کالابرگ الکترونیک) ۳ محور مهم مباحث یارانه‌ای بوده است. با این حال سوال این است که پرداخت نقدی و حتی شکل تکامل یافته‌تر یعنی پرداخت در قالب کالابرگ الکترونیک چقدر به قدرت خرید خانوار‌ها کمک می‌کند.

به نظر می‌رسد به جز برخی اقشار ضعیف (شاید در حدود ۳ یا ۴ دهک) که مبلغ یارانه حتی در همین حد هم در معیشت آن‌ها اثر محسوس دارد، اقشار متوسط با وجود مشکلات معیشتی، چنین یارانه‌ای مشکل آنان را حل نمی‌کند. از این منظر سوق دادن بخشی از یارانه مذکور برای این دست خانوارها، به ویژه با اولویت خانوار‌های فاقد مسکن، می‌تواند گزینه مناسب‌تری برای این خانوار‌ها باشد. در حقیقت اگر فرض کنیم یارانه فعلی کمکی به معیشت روزمره نیمی از یارانه بگیران نمی‌کند، اما می‌توان این مبلغ و حتی با فرض اصلاح تدریجی قیمت انرژی، مبلغ به مراتب بیشتری نسبت به یارانه فعلی را برای نیاز‌های اساسی‌تر این اقشار به ویژه در زمینه مسکن، بهداشت و درمان و آموزش اختصاص داد.

به طور مشخص نیمی از مبلغ یارانه فعلی که معادل ۱۶۰ هزار میلیارد تومان است، می‌تواند منبع قابل توجهی برای حمایت یارانه‌ای از اقشار متوسط فاقد مسکن یا نیازمند به حمایت بیمه‌ای کارآمدتر در بخش بهداشت و درمان یا آموزش و حتی اشتغال باشد. آن چه مهم است این است که ذهنیت سیاست گذار از حمایت یارانه‌ای باید از محدوده پرداخت نقدی و حتی کالابرگ الکترونیک که به مراتب از یارانه نقدی مفیدتر است، فراتر رود و به ویژه با اضافه شدن منابع ناشی از بازتوزیع تدریجی و پلکانی یارانه انرژی، این حمایت با ترکیب برخی منابع بانکی و بودجه‌ای دیگر به ویژه در زمینه نهضت ملی مسکن، می‌تواند به سمت مسائل عینی‌تر از جمله مسکن سوق یابد و کمک مهمی به حل مشکلات این اقشار در حوزه بهداشت و آموزش کند؛ لذا انتظار می‌رود که درباره هدفمندتر شدن یارانه‌های موجود تصمیمات بهتری اتخاذ شود.