عبور آرام از فصل سرد سال با ذخیره‌سازی بموقع گاز

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: ثبت بزرگترین رکورد ذخیره‌سازی ۱۰ ساله اخیرگاز در هشت‌ماهه امسال؛ از ابتدای امسال تا پایان آبان ماه در مجموع نزدیک به سه میلیارد مترمکعب گاز به مخازن ذخیره‌سازی شوریجه D و سراجه قم تزریق شده که رکوردی بی‌سابقه در یک دهه فعالیت تزریق در این دو مخزن به‌شمار می‌رود.

از ذخیره‌سازی گاز طبیعی به‌عنوان عاملی مهم در ایجاد توازن و کاهش ناترازی بین میزان عرضه و تقاضای گاز در فصل سرد سال یاد می‌شود.

باوجود تولید و تزریق روزانه بیش از ۸۵۰ میلیون متر مکعب گاز به خطوط سراسری کشور، همچنان با ناترازی ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه هستیم.

براساس سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی، مصرف گاز طبیعی در کشور تا سال ۱۴۱۰ به صورت متوسط سالیانه به میزان ۴.۶ درصد و بین سال‌های ۱۴۱۰ تا ۱۴۲۰ نیز به صورت متوسط سالیانه میزان ۳.۲ درصد افزایش می‌یابد. همچنین در حوزه عرضه نیز تا سال ۱۴۱۰ به صورت متوسط سالیانه به میزان ۴.۳ درصد افزایش و پس از آن به‌صورت متوسط سالیانه ۲.۳ درصد کاهش می‌یابد. پیش بینی می‌شود در سال ۱۴۲۰ میزان کل عرضه گاز طبیعی به ۸۹۸.۷ میلیون مترمکعب در روز برسد.

هرچند که میزان مصرف همه بخش‌ها برابر با ۱۴۱۰.۸ خواهد بود که نشان از ناترازی ۵۱۲ میلیون مترمکعبی در روز دارد.

ذخیره‌سازی گاز به‌منظور استفاده در فصول سرد سال یک راه‌حل آزموده شده در دنیاست که می‌تواند مشکلات مربوط به اوج مصرف گاز در کشور‌ها را حل کند.

با اجرای این راهکار، در ماه‌های گرم سال که مصرف گاز پایین است، گاز مازاد در مخازن ذخیره می‌شود و در ماه‌های سرد سال که مصرف به پیک می‌رسد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از ایران به عنوان کشوری گازی یاد می‌شود، زیرا ارزش حرارتی گاز تولیدی در کشور معادل روزانه ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه است.

به صورت متوسط سهم ذخیره‌سازی گاز از کل مصرف در دنیا ۱۱ درصد و در بین همه کشور‌هایی که مخزن ذخیره‌سازی گاز دارند ۱۶.۴ درصد است.

این عدد برای اروپا برابر با ۲۳ درصد است. ایران با دارا بودن ۱.۷ درصد ظرفیت ذخیره‌سازی از کل مصرف، رتبه پایینی دارد.

دولت سیزدهم با اجرای هفت طرح مغفول مانده ذخیره‌سازی گاز طبیعی، عزم خود را جزم کرد تا در یک برنامه پنج‌ساله منتهی به سال ۱۴۰۵ با هدف ایجاد ظرفیت برداشت ۱۱۴ میلیون مترمکعب در روز، عقب‌ماندگی‌های توسعه‌ای در این حوزه را جبران کند.

ذخیره‌سازی گاز در مخازن طبیعی موجود زیرزمین مانند مخازن نفت و گاز تخلیه‌شده، سفره‌های آب زیرزمینی و گنبد‌های نمکی، روشی متداول و شناخته‌شده برای جبران کمبود گاز مورد نیاز در جهان است.

ذخیره‌سازی گاز طبیعی با هدف پوشش مازاد مصرف در فصل‌های سرد سال، ایجاد امنیت در تأمین گاز و تعادل در شبکه گازرسانی در زمان وقوع حوادث غیرقابل پیش‌بینی، پایداری صادرات گاز، ارزآوری و تقویت موقعیت ژئوپلیتیک کشور، تداوم تأمین گاز مورد نیاز برای تزریق به مخازن نفتی با هدف ازدیاد برداشت، کاهش انتشار آلاینده ناشی از سوخت مایع جایگزین در نیروگاه و کمک به مدیریت شبکه گازرسانی نقاط مختلف کشور اجرایی می‌شود.

در کشور به‌دلیل گسترش استفاده و تنوع مصرف گاز طبیعی و نبود تعادل بین عرضه و تقاضای آن در فصل‌های سرد، ضرورت برنامه‌ریزی برای ایجاد ذخایر راهبردی دوچندان شد.

البته تا پیش از سال ۸۶ ذخیره‌سازی به شکلی محدود دنبال می‌شد، اما پس از سرمای شدید در آن سال، تمرکز جدی‌تری روی این مسأله شکل گرفت و مطالعات و اقدام‌هایی از جمله بررسی ۲۱۷ طرح ذخیره‌سازی زیرزمینی نفت و گاز آغاز شد.

از مجموع طرح‌ها، بیش از ۱۰ مخزن و گنبد نمکی برای ذخیره‌سازی شناخته شد که در فاصله سال‌های ۸۶ تا ۹۲، دو طرح مهم ذخیره‌سازی در کشور شامل مخزن شوریجه در استان خراسان رضوی با ظرفیت ۲.۲ میلیارد مترمکعب در سال و مخزن سراجه استان قم با ظرفیت ۱.۲ میلیارد مترمکعب در سال اجرایی شد تا با ذخیره‌سازی گاز در هشت ماهه گرم سال، در دوران اوج نیاز مصرف در فصل سرما، بتوان از این میدان‌ها برداشت کرد.

وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران برای تحقق این هدف، توسعه فاز ۲ ذخیره‌سازی گاز طبیعی در مخزن شوریجه به‌منظور افزایش ظرفیت سالانه ذخیره‌سازی ۴.۵ میلیارد مترمکعب در سال با حفاری ۲۸ حلقه چاه جدید، توسعه ذخیره‌سازی گاز طبیعی در سراجه با هدف افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی سالانه کشور به ۱.۵ میلیارد مترمکعب، طرح پیش‌امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز در میدان مختار با هدف افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی سالانه کشور به ۱.۵ میلیارد مترمکعب، طرح امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز طبیعی در گنبد نمکی نصرآباد کاشان به‌منظور افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی سالانه ۵۰۰ میلیون مترمکعب، طرح ایمن‌سازی چهار حلقه چاه ذخیره‌سازی گاز طبیعی در آبخوان یورتشا، طرح امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز در ساختار قزل‌تپه با هدف افزایش حجم ظرفیت ذخیره‌سازی روزانه گاز کشور در فصل‌های سرد سال به ۲۸ میلیون مترمکعب و طرح امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز طبیعی بانکول با هدف افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی روزانه گاز کشور تا ۱۱ میلیون مترمکعب را در دستور کار قرار دادکه پیش‌بینی می‌شود با این کار تا پنج سال آینده حدود ۲۵ درصد گاز کشور از محل ذخیره‌سازی تأمین شود.

از قرار معلوم، از ۱۴ طرح مدنظر، اکنون هفت طرح در حال عملیاتی و اجرایی شدن است.

گفته می‌شود که در پایان دوره ۵ ساله میزان ذخیره‌سازی به حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید.
هرچند که در ادامه بررسی جزئیات برنامه هفتم وزارت نفت مکلف شد از طریق شرکت تابعه ذیربط در امور گاز نسبت به ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی به نحوی اقدام کند که میزان تولید از محل ذخیره‌سازی گاز طبیعی در دوره دوماهه اوج درپایان برنامه به حداقل ۱۲۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز افزایش یابد.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران اظهار داشته که در دولت سیزدهم ۷ مخزن برای ذخیره‌سازی گاز در‌اختیار شرکت ملی گاز ایران قرار گرفت که از این ۷ مخزن، مطالعه ۵ مخزن انجام شده و پیمانکار پروژه انتخاب و فعال شده است. فاز دوم شوریجه نخستین پروژه‌ای بود که عملیات اجرایی آن آغاز شد و افزود که سپس توسعه فاز دوم سراجه و سه میدان سبز قزل‌تپه، بانکول و مختار آغاز شد. پیمانکار هر سه میدان مشخص و کلنگ‌زنی آن آغاز شده است. در پروژه ذخیره‌سازی گاز در قزل‌تپه، کار به برپایی دکل رسیده و بانکول نیز بزودی وارد این مرحله می‌شود، ولی در پروژه مختار کمی با تأخیر این اتفاق خواهد افتاد.

رضا نوشادی افزود: مخزن ششم، پروژه نصرآباد کاشان است که الان در مرحله مناقصه است. جنس این مخزن، گنبد نمکی است و نگاه ما به این پروژه این است که در ۲۰ الی ۳۰ سال اخیر که ممکن است فضای سوخت‌های فسیلی کمتر تنگ‌تر شود، از این مخزن برای ذخیره‌سازی هیدروژن استفاده کنیم؛ بنابراین به مخازن گنبد نمکی با دو رویکرد ذخیره‌سازی گاز و ذخیره‌سازی احتمالی هیدروژن نگاه و برنامه‌ریزی می‌شود.
به گفته وی، پروژه هفتم مربوط به یورشای ورامین است که البته با برخی ابهامات مخزنی مواجه است و ممکن است ما نتوانیم این مخزن را کاندید ذخیره‌سازی گاز کنیم و در نهایت مطالعات، کار را به مناسب نبودن این مخزن برساند و تصریح کرد که در ادامه وزارت نفت تصمیم گرفت که یک شورای‌عالی ذخیره‌سازی گاز تشکیل بدهد که در سطح عالی این وزارتخانه این موضوع پیگیری شود و به نتیجه برسد. یکی از تصمیمات شورای‌عالی ذخیره‌سازی این بود که سه میدان جدیدی که نقش تولید و ذخیره‌سازی را دارند، یعنی میادین قزل‌تپه، بانکول و مختار به شرکت ملی نفت واگذار شود که اگر این ۷ میدان برای ذخیره‌سازی گاز به بهره‌برداری برسد، هدفگذاری ما رساندن میزان تأمین گاز از محل ذخیره‌سازی گاز به ۱۰۰ میلیون مترمکعب در ۴ ماه است که حدوداً معادل ۱۰ درصد میزان مصرف گاز در فصل سرماست.