ماراتن اروپا برای قانونمند کردن هوش مصنوعی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-میترا جلیلی: باتوجه به افزایش توسعه هوش‌مصنوعی در جهان و تلاش غول‌های فناوری برای طراحی و تولید هوش‌مصنوعی انحصاری خود، نگرانی‌ها در زمینه سوء‌استفاده‌های احتمالی از این فناوری نوظهور در زمینه‌های مختلف مالی، پزشکی، هنری و سایر موارد رو به افزایش است. محققان معتقدند کشور‌هایی که در قانون‌گذاری در زمینه هوش‌مصنوعی تعلل کنند باتوجه به گسترش سریع این فناوری نوظهور، در آینده‌ای نزدیک با مشکلاتی جدی مواجه خواهند شد؛ از این‌رو بسیاری از کشور‌ها به‌دنبال قانونمند‌کردن این فناوری و درنظر گرفتن جریمه‌هایی برای مجرمانی هستند که برای ارتکاب جرم، از این تکنولوژی بهره گرفته‌اند. در این زمینه می‌توان اروپا را پیشتاز دانست چراکه پس از یک ماراتن طولانی سرانجام در این قاره، تازه‌ترین توافق تاریخی درباره هوش‌مصنوعی امضا شد.

اجرای قانون از ۲۰۲۵

پس از مذاکرات سه‌روزه، اعضای پارلمان اروپا به توافق موقتی درباره نخستین قوانین جامع جهان برای تنظیم استفاده کلان از هوش‌مصنوعی (AI) و همچنین قوانین مربوط به هوش‌مصنوعی در سیستم‌هایی مانند ChatGPT و تشخیص چهره دست یافتند. هدف توافق، این است که اطمینان حاصل شود سیستم‌های هوش‌مصنوعی مورد استفاده در بازار اروپا، امن هستند و به حقوق بنیادی و ارزش‌های این اتحادیه احترام می‌گذارند. این قانون که از آن به‌عنوان یک نقطه عطف یاد می‌شود با هدف تحریک سرمایه‌گذاری و نوآوری در زمینه هوش‌مصنوعی در اروپا امضا شده است. گفتنی است که هرچند این توافق در اتحادیه اروپا امضا شده، ولی هر قانونی حداقل تا سال ۲۰۲۵ اجرایی نخواهد شد. البته نگرانی از آینده هوش‌مصنوعی بدون قانون‌های مشخص فقط مختص کشور‌های عضو اتحادیه اروپا نیست و امریکا، انگلیس که روزگاری عضو اتحادیه اروپا بودند و همچنین چین همگی عجله دارند تا دستورالعمل‌های خود را درباره قانون‌گذاری‌های مشخص برای ابعاد مختلف هوش‌مصنوعی منتشر کنند.

هوش‌مصنوعی از نگاه پارلمان اروپا

پارلمان اروپا هوش‌مصنوعی را نرم‌افزاری تعریف می‌کند که می‌تواند برای مجموعه معینی از اهداف تعریف‌شده توسط انسان، خروجی‌هایی مانند محتوا، پیش‌بینی‌ها، توصیه‌ها یا تصمیم‌گیری‌هایی ایجاد کند که این خروجی‌ها بر محیط‌هایی که با آن‌ها تعامل دارند، تأثیر خواهد داشت. چت جی‌پی‌تی و DALL-E نمونه‌هایی از هوش‌مصنوعی مولد هستند. این برنامه‌ها با حجم وسیعی از داده‌ها مانند متن و تصاویر آنلاین، یاد می‌گیرند محتوای جدیدی تولید کنند؛ محتوایی که به نظر می‌رسد توسط یک انسان ساخته شده است. به اصطلاح «چت روبات‌ها» مانند چت جی‌پی‌تی می‌توانند مکالمات متنی داشته باشند و سایر برنامه‌های هوش‌مصنوعی مانند DALL-E هم می‌توانند از دستورالعمل‌های متنی ساده، تصاویری ایجاد کنند.

سکوی پرتاب برای استارتاپ‌های اروپا

در توافق هوش‌مصنوعی تلاش شده است تا درآینده‌ای نزدیک، برای مدل‌های هوش‌مصنوعی پرطرفدار که می‌توانند خطرات زیادی ایجاد کنند، قانون‌هایی مشخص وضع شود. همچنین در این توافق، به گسترش فهرست ممنوعیت‌ها البته با امکان استفاده از ابزار‌های شناسایی بیومتریک از راه دور توسط مجریان قانون در فضا‌های عمومی هم پرداخته شده است. گفتنی است درحال حاضر این مقررات در حوزه‌های خارج از محدوده قوانین اتحادیه اروپا اعمال نمی‌شود و توافق هوش‌مصنوعی درباره سیستم‌هایی که منحصراً برای اهداف نظامی یا دفاعی استفاده می‌شوند هم فعلاً اعمال نخواهد شد. همچنین سیستم‌های هوش‌مصنوعی‌ای که فقط با هدف تحقیق و نوآوری استفاده می‌شوند، تحت تأثیر این قوانین در اتحادیه اروپا قرار نخواهند گرفت.

کارمه آرتیگاس، وزیر امورخارجه اسپانیا در بخش دیجیتالی‌سازی و هوش‌مصنوعی دراین‌باره گفت: توافق هوش‌مصنوعی که البته هنوز به قانون تبدیل نشده، یک ابتکار قانون‌گذاری شاخص با پتانسیل بالا برای تقویت توسعه و استفاده از هوش‌مصنوعی ایمن و قابل‌اعتماد در سراسر بازار واحد اتحادیه اروپا توسط بازیگران خصوصی و دولتی است.

وی افزود: این توافق به عنوان اولین پیشنهاد قانونی در نوع خود در جهان، می‌تواند یک استاندارد جهانی برای مقررات هوش‌مصنوعی در سایر حوزه‌های قضایی تعیین کند، درست همان‌طور که پیش‌تر GDPR انجام داده است. (GDPR یا «مقررات محافظت از داده‌های عمومی» به منظور حفظ حریم خصوصی و جلوگیری از سوءاستفاده شرکت‌ها از داده‌های شخصی کاربران پیش از این در پارلمان اتحادیه اروپا به تصویب رسیده است.)

تیری برتون، کمیسر اتحادیه اروپا هم این توافق را تاریخی توصیف کرد و گفت: به این ترتیب قوانین روشنی برای استفاده از هوش مصنوعی تعیین خواهد شد که در نوع خود بی‌نظیر است.

این خیلی بیشتر از یک کتاب قانون است و می‌توان آن را سکوی پرتابی برای استارتاپ‌ها و محققان اتحادیه اروپا دانست که در مسابقه جهانی هوش‌مصنوعی، پیشتاز هستند و رهبری آن را به عهده دارند.

اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا هم دراین‌باره گفت: قانون هوش‌مصنوعی کمک می‌کند تا بدون اینکه امنیت و حقوق مردم تهدید شود، این فناوری نوظهور توسعه یابد.

این یک چهارچوب قانونی منحصربه‌فرد برای توسعه هوش‌مصنوعی است که می‌توانید به آن اعتماد کنید.

جریمه‌های تخلف از قانون هوش‌مصنوعی

در توافق جدید که قرار است در آینده به قانونی مشخص تبدیل شود به مصرف‌کنندگان و کاربران توجه ویژه شده است به‌گونه‌ای که این گروه حق دارند در صورتی که احساس کنند از ناحیه هوش‌مصنوعی متضرر شده‌اند، شکایت کنند چراکه جریمه‌هایی برای تخلفات در حوزه هوش‌مصنوعی در اتحادیه اروپا در نظر گرفته شده است.

درباره جریمه نقض قانون هوش‌مصنوعی باید گفت که درصدی از گردش مالی جهانی سالانه شرکت‌های متخلف در سال مالی قبل یا مبلغ از پیش تعیین‌شده، هر کدام که بیشتر باشد، به‌عنوان مبلغ جریمه تعیین شده است.

این مبلغ ۳۵ میلیون یورو یا ۷ درصد برای نقض برنامه‌های ممنوعه هوش‌مصنوعی، ۱۵ میلیون یورو یا ۳ درصد برای نقض تعهدات قانون هوش‌مصنوعی و ۷.۵ میلیون یورو یا ۱.۵ درصد برای ارائه اطلاعات نادرست خواهد بود.
با این‌حال، توافق موقت محدودیت‌های متناسب‌تری را به‌منظور جریمه‌های اداری برای شرکت‌های کوچک و متوسط و شرکت‌های نوپا در صورت تخلف از مفاد قانون هوش‌مصنوعی در نظر خواهد گرفت.

بازار بزرگ هوش‌مصنوعی

با نگاهی به اندازه بازار جهانی هوش‌مصنوعی، می‌توان از دلیل نگرانی مقامات و محققان فناوری در کشور‌های مختلف ازجمله اعضای اتحادیه اروپا درباره این تکنولوژی درک بهتری داشت. تحلیلگران مؤسسه پژوهشی گارتنر در گزارشی آورده‌اند:اندازه این بازار در سال ۲۰۲۲ میلادی برابر با ۱۳۶.۵۵ میلیارد دلار بوده و در سال ۲۰۳۰ به ۱۸۱۱.۸ میلیارد دلار رسیده است. انتظار می‌رود در سال‌های آینده با پشتوانه سرمایه‌گذاری‌های فزاینده در فناوری‌های هوش‌مصنوعی و مزیت رقابتی هوش‌مصنوعی در اقتصاد جهانی، رشد تصاعدی داشته باشد.

در این گزارش آمده است که پیش‌بینی می‌شود اندازه بازار جهانی هوش‌مصنوعی از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰، با (CAGR) نرخ رشد مرکب سالانه ۳۷.۳ درصد افزایش یابد. (نرخ رشد سالانه مرکب، میانگین نرخ رشد سالانه یک سرمایه‌گذاری است که در دوره‌ای طولانی‌تر از یک سال انجام می‌شود). طبق این گزارش، هوش مصنوعی پتانسیل عظیمی برای کمک به اقتصاد جهانی دارد و انتظار می‌رود هوش‌مصنوعی تا پایان سال‌جاری میلادی حدود ۱۵.۷ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی کمک کند که بیشتر از مجموع تولید فعلی چین و هند است.

همچنین در گزارش محققان گارتنر آمده است که بیشترین دستاورد‌های اقتصادی حاصل از هوش‌مصنوعی، در چین خواهد بود که تا پایان سال‌جاری میلادی، افزایش ۲۶ درصدی تولید ناخالص داخلی را خواهد داشت و پس از آن، تولید ناخالص داخلی امریکای شمالی با ۱۴.۵ درصد افزایش به ۱۰.۷ تریلیون دلار می‌رسد که به این ترتیب تقریباً ۷۰ درصد از تأثیر اقتصاد جهانی را به خود اختصاص می‌دهند.