«رشد» چه راهی را باید طی کند؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: پنجاه و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم رشد در حالی از هفتم آذرماه سال‌جاری کار خود را آغاز می‌کند که به‌عنوان قدیمی‌ترین جشنواره فیلم کشور، هر ساله پذیرای مهم‌ترین فیلم‌های علمی، آموزشی و تربیتی کشور می‌شود. با این همه در هر دوره، نقد‌های متعددی از سوی اهالی رسانه و هنر نسبت به این جشنواره وارد شده است. نقد‌هایی که برخی به شیوه برگزاری این رویداد و برخی دیگر به عدم تناسب زیرساخت‌های موجود در مدارس با ماهیت این جشنواره مربوط می‌شود. در این گزارش با طرح پیشنهاد‌هایی برای متولیان برگزاری جشنواره فیلم رشد، از این می‌گوییم که جشنواره‌ای با قدمت بالا همچون «رشد» چگونه می‌تواند به جایگاه حقیقی خود دست یابد.

ظرفیت‌های بین‌المللی یک جشنواره قدیمی‌

اداره فعالیت‌های سمعی و بصری وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۳۴۲ تصمیم به راه‌اندازی جشنواره بین‌المللی با محوریت فیلم‌های آموزشی و تربیتی گرفت. این رویداد با عنوان اولیه «فستیوال بین‌المللی فیلم‌های آموزنده» پس از ۵ دوره برگزاری، به «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های آموزشی» تغییر نام یافت.

برگزاری این رویداد با چند سال وقفه، در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۴ دوباره از سر گرفته شد تا پانزدهمین دوره و نخستین دوره برگزاری آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با نام «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های آموزشی و تربیتی»، دوباره از سر گرفته شود. از دوره بیستم برگزاری این جشنواره نام آن به «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های علمی، آموزشی و تربیتی رشد» تغییر کرد که همچنان نیز با همین عنوان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این استمرار در برگزاری جشنواره‌ای بین‌المللی که یکی از بزرگترین امتیازات این رویداد فرهنگی هنری است، زمانی می‌تواند به حداکثر اثرگذاری خود برسد که از ظرفیت این رویداد در بُعد بین‌المللی بدرستی استفاده شود.

این قابلیت می‌تواند از طریق استفاده از ظرفیت تعامل با کشور‌های همسایه و هم‌کیش فعال شود تا آثار دریافتی از کشور‌های مورد اشاره در این رویداد پرتعدادتر شوند و جشنواره رشد محملی برای استفاده همه کشور‌های منطقه غرب آسیا شود. اتفاقاً منحصر به فرد بودن موضوع جشنواره که همان فیلم‌های علمی، آموزشی و تربیتی است می‌تواند در این زمینه بزرگترین امتیاز باشد.

لزوم حمایت جدی از دانش‌آموزان و معلمان فیلمساز

مهم‌ترین شاخصه جشنواره فیلم رشد، گردهم آوردن فیلم‌هایی است که محتوای آن‌ها به نوعی به مسائل علمی، آموزشی و تربیتی مرتبط هستند، اما در کنار این شاخصه مهم ویژگی ممتاز و منحصر به فرد این جشنواره ایجاد امکان رقابت میان فیلمسازان حرفه‌ای با فیلمسازان آماتور است. از دوره سی‌وسوم، برگزارکنندگان این رویداد تصمیم گرفتند تا به دانش‌آموزان و معلمان علاقه‌مند به فیلمسازی نیز این فرصت را بدهند تا با سایر فیلمسازان وارد رقابت شوند.

معلمان و دانش‌آموزانی که در برخی از موارد از منظر نگاه هنری و خلاقیت‌های ذاتی دست‌کمی از هنرمندان شاخص سینمای ایران ندارند. از این‌رو فراهم کردن فرصتی برای درخشیدن این افراد، اتفاق مهمی است که نباید از کنار آن براحتی گذشت. البته خوب است که برگزارکنندگان این رویداد نگاهی به جریان ورود استعداد‌های کشف شده از این طریق به فضای حرفه‌ای هنر هم داشته باشند تا بتوانند از طریق حمایت‌های مادی و معنوی فضای کار را برای این استعداد‌ها تسهیل کنند.

«رشد» آموزشی و تربیتی بماند

در کنار حمایت از دانش‌آموزان و معلمان فیلمساز، لازم است متولیان این جشنواره نسبت این رویداد با سینمای کودک را هم مشخص کنند. هر چند که به‌دلیل مشترک بودن مخاطبان هر دو جشنواره از نگاه کلی، آثار متقاضی حضور در هر دو رویداد می‌توانند یکی باشند، اما با توجه به ماهیت علمی و آموزشی جشنواره بین‌المللی فیلم رشد، باید آثار متقاضی حضور در این رویداد دارای رویکرد‌های مورد اشاره باشند و صرف اینکه یک اثر برای سینمای کودک ساخته شده، مجوز راهیابی آن به جشنواره رشد نیست. محتوای اصلی جشنواره باید گسترش فرهنگ تصویری در نظام آموزشی و پرورشی کشور باشد و اساساً نباید به این جشنواره به چشم یک رویداد رقابتی با سایر رویداد‌های مرتبط با کودکان و نوجوانان نگریست.

فیلم خوب بستر مناسب پخش می‌خواهد

یکی دیگر از نقاط ضعف جدی این رویداد را باید عدم تناسب ظرفیت‌های اکران با آثار ورودی به این جشنواره دانست. در شرایطی که در هر دوره از این جشنواره علاوه بر سینما فلسطین به‌عنوان محل اصلی برگزاری جشنواره، از ظرفیت برخی از سالن‌های آمفی‌تئاتر و پخش فیلم در سراسر کشور استفاده شده است؛ اما به نظر می‌رسد برای آنکه بتوان ظرفیت نمایش فیلم‌های علمی، آموزشی و تربیتی را به شکلی کامل در مدارس کشور فعال کرد، باید فکری به حال نوسازی مدارس و افزودن بخشی ویژه نمایش فیلم در ساختار مدارس کرد.

فضای مناسب و تجهیزات استاندارد نمایش تصویر و صدا در کنار محیطی برای نمایش فیلم، زیرساختی است که باید از سوی متولی برگزاری جشنواره فیلم رشد که اتفاقاً متولی اصلی مدیریت مدارس کشور هم هست، فراهم شود. علاوه بر این قابلیت زیرساختی، باید نگاهی هم به سرمایه انسانی این حوزه داشت.

منابع انسانی شاغل در مدارس باید با مفاهیمی مثل فیلم و سینما و شیوه‌های اصولی به کارگیری آن برای فرایند‌های آموزشی آشنا باشند. چرا که بدون فراهم شدن زیرساخت‌های نمایش فیلم و همچنین منابع انسانی مورد نیاز در این حوزه، هر چقدر هم که جشنواره در گردآوری و انتخاب بهترین فیلم‌های آموزشی، تربیتی و علمی کشور کوشا باشد؛ باز هم در رسیدن به هدف نهایی جشنواره که بهره‌گیری از این آثار در فرایند‌های تعلیم و تربیت دانش‌آموزان است؛ ناموفق خواهد بود.