آنچه وزیر خارجه عراق درباره ایران گفت و نگفت؛ دیپلماسی چند لایه یا گزینشی؟

به گزارش مجله خبری نگار وزیر عراقی بار‌ها تاکید کرد که ایران و عراق مشترکات و منافع همپیوند متعددی از حیث فرهنگی، دینی، اقتصادی-تجاری و همجواری دارند. فواد حسین این را گفت که عراق با همسایگان دوست است و اینکه «ما با دوستان بحث می‌کنیم، اما مواجهه نمی‌کنیم، زیرا مواجهه را مقابل دشمنان با ابزار‌های دیگری غیر از زور به کار می‌بریم.»

وزیر خارجه عراق در این مصاحبه ۴ بار از «دخالت ایران» گفت و ۴ بار نیز از «دخالت ترکیه» (در ارتباط با تعقیب عناصر پ ک ک در خاک عراق)، ۲۷ بار از «ایران و ایرانی» حرف زد و ۲۶ بار از «ترکیه و ترک ها»، ۳ بار از «صراحت با ایران» به جای «سکوت» سخن گفت، ۸ بار از «اعتماد متقابل، گفتگو و تفاهم»، دو بار اصطلاح «امنیت جمعی» را به کار برد، سه بار نام اردن و دو بار اسم مصر را آورد، اما از آمریکا، انگلیس، دولت‌های غربی حاضر در عراق و یا حتی سایر کشور‌های عربی همپیمان با آمریکا در منطقه خلیج فارس هیچ نگفت به جز عربستان سعودی آنهم در ارتباط با گفتگو‌های ایران و عربستان. از دعوت عراق به شورای همکاری خلیج فارس نیز در ارتباط با دیپلماسی فعال منطقه‌ای عراق، حرف‌هایی زد.

با این حال، فواد حسین در این مصاحبه از چند گزاره ادعایی استفاده کرد که به نظر می‌رسد رویکردی گزینشی با چشم پوشی از برخی واقعیت‌ها در آن وجود دارد؛ مثلا اینکه «طرف ایرانی باید این را بفهمد که ما دوست باقی خواهیم ماند، اما مساله دخالت‌های ایران غیرقابل قبول است»

فواد حسین گفت که «به تهران گفتیم ما مشترکات دینی، اقتصادی، تجاری و... زیاد داریم و به همکاری مشترک نیازمندیم نه دخالت از طرف ایرانی؛ ما نیاز به ائتلاف داریم و دخالت در امور عراق غیرقابل قبول است...» البته سکاندار سیاست خارجی عراق به مصداق‌های این دخالت ادعایی اشاره‌ای نکرد.

وزیر خارجه عراق از گفتگو با طرف‌های ایرانی درباره آب‌های عراق و رود‌های مشترک سرچشمه گرفته از ایران گفت، اما یک اتهام را دوباره با این عبارت‌ها متوجه ایران کرد: ما با ساخت سد‌ها و مدیریت آب مشکل داشتیم و مسائل داخلی هم داریم؛ نباید همه مشکلات را گردن دیگران بیندازیم، اما مسائلی هم با دیگران داریم مثل تغییر مجرای رود‌ها در ایران؛ این دیگر مساله ممانعت از ورود آب یا کاهش آب نیست بلکه تغییر مجرای رود است و باید گفت و گویی صریح با ایران داشته باشیم که آن را عملا آغاز کردیم.

وزیر عراقی در عین حال اذعان می‌کند که عمده آب عراق از ترکیه می‌آید، اما وقتی به موضوع ترکیه و پرداخت حقابه عراق از دجله و فرات می‌پردازد، لحن او در مقایسه با صحبت از ایران به نحو قابل ملاحظه‌ای انعطاف پذیر‌تر می‌شود؛ تاحدی که تقصیر را متوجه خود عراق می‌کند و می‌گوید: بنای سد‌های ترکیه مساله امروز نیست و از دهه‌های پیش بوده است، ترک‌ها در گفتگو با ما می‌گفتند که آب رود‌ها به سوی شما که می‌آید وارد دریا (خلیج فارس) می‌شود؛ چرا آن را مدیریت نمی‌کنید؟! ما با ساخت سد‌ها و مدیریت آب مشکل داشتیم و مسائل داخلی هم داریم؛ نباید همه مشکلات را گردن دیگران بیندازیم...

البته فواد حسین با ذکر سابقه‌ای از همکاری امنیتی قدیمی و موقت (یکساله) بین بغداد و آنکارا (در زمان رژیم صدام) به مساله حملات ترکیه به شمال عراق هم پرداخت و گفت که اقدام ترکیه غیرقانونی است و با بغداد هماهنگی نمی‌کند.

این مقام عراقی در عین حال گفت:، اما یک مشکل وجود دارد و آن اینکه چگونه با ترکیه تفاهم کنیم؟ چطور می‌توان تدابیری علیه ترکیه اتخاذ کرد در حالی که حجم روابط اقتصادی و تجاری عراق با ترکیه به ۲۰ میلیارد دلار رسیده است که البته به نفع ترکیه است. همین طور با ایران؛ آیا عراق آماده آن است که مرز‌ها را به روی روابط تجاری ببندد؟ نه. من این باور را ندارم، بلکه باید با کشور‌های همجوار از زبان گفتگو استفاده کنیم و جایگزینی برای آن نداریم.

با همه این گفته‌ها به ویژه درباره ادعای دخالت ایران، وزیر خارجه عراق ترجیح داد صحبتی از سابقه نجات بخش ایران برای تمامیت عراق نکند همان طور که از طرح دخالت‌های مخرب برخی طرف‌های دیگر هم در طول دهه‌های اخیر در عراق پرهیز کرد.

وزیر خارجه عراق در اظهاراتی عجیب مدعی شد که روابط این کشور با ایران از «مرحله سکوت» به «مرحله صراحت» رسیده است و تهران این روز‌ها «گویش جدیدی» از بغداد می‌شنود که پیش از آن وجود نداشته است.

نکته عجیب در اظهارات فواد حسین این است که او نه در این مصاحبه از آمریکا سخن می‌گوید نه از خدمات بی دریغ ایران برای حفظ یکپارچگی عراق بلکه بر ادعای «دخالت ایران» متمرکز می‌شود.

این درحالی است که ایران همواره به شکل گیری یک عراق مستقل و یکپارچه کمک کرده است همانطور که در ماجرای استقلال طلبی اربیل با پا درمیانی ایران و مجاهدت‌های شهید سلیمانی، این کشور از خطر تجزیه و جنگ داخلی حفظ شد. در جریان تصرف خاک عراق به دست تروریست‌های داعش نیز، ایران تنها کشوری بود که ظرف کمتر از ۲۴ ساعت پس از درخواست عراقی‌ها به آن‌ها سلاح رساند در حالی که ناظرانی مانند حاکم الزاملی نایب رئیس پارلمان عراق می‌گویند «آمریکایی‌ها به ما گفتند سلاح‌های درخواستی عراق ۶ سال بعد یعنی در سال ۲۰۲۰ به دست آنان خواهد رسید؛ زمانی که دیگر از عراق چیزی باقی نمی‌ماند تا از آن دفاع شود.»

فواد حسین این را هم نگفت که شهید قاسم سلیمانی خود در میدان نبرد برای حفظ تمامیت ارضی عراق حاضر بود و نهایتا هم در خاک عراق به دستور دولت آمریکا به شهادت رسید.