حکایت و داستان‌های خیام نیشابوری

به گزارش مجله خبری نگاراگرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است و حجةالحق لقب داشته است، اما آوازه او بیشتر برای نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. علاوه بر آنکه رباعیات خیام را به بیشتر زبان‌های زنده ترجمه کرده اند، ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه نموده است که مایه شهرت بیشتر او در مغرب زمین شده است. او به خیامی و خیام نیشابوری و خیامی النیسابوریهم نامیده شده است، از ریاضی دانان، ستاره شناسان و شاعران به نام ایران در دوره سلجوقی است.

صحبت زیبای خیام در مورد ارزش شادی

روزی فردی به خیام خردمند، که دوران کهنسالی را پشت سر می‌گذاشت گفت: شما به یاد دارید دقیقا پدر بزرگ من، چه زمانی درگذشت؟!

خیام پرسید: این پرسش برای چیست؟
آن جوان گفت: من تاریخ درگذشت همه خویشانم را بدست آورده ام و می‌خواهم روز وفات آن‌ها بروم گورستان و برایشان دعا کنم و خیرات دهم و…
خیام خندید و گفت: آدم بدبختی هستی! خداوند تو را فرستاده تا شادی بیافرینی و دست زندگان و مستمندان را بگیری تا نمیرند تو به دنبال مردگانت هستی؟! … بعد پشتش را به او کرد و گفت مرا با مرده پرستان کاری نیست و از او دور شد.

اندیشمند کشورمان ارد بزرگ می‌گوید: (کاویدن در غم‌ها ما را به خوشبختی نمی‌رساند)؛ و هم او در جایی دیگر می‌گوید: (آنکه ترانه زاری کشت می‌کند، تباهیدن زندگی اش را برداشت می‌کند)

داستان زیبا از حکیم عمر خیام نیشابوری

روزی حکیم عمر خیام از گوشه نشینی و حال مستی خود خسته می‌شود و در صدد بر می‌آید این حال را تغییر دهد. صبحی بهاری از خلوت خود خارج شد و مسیر در پیش گرفت به سمت کوهی که در نزدیکی ولایت بود راهی شد.

در راه به تخته سنگی رسید و از خستگی بر روی آن نشست و همینطور که به پیرآمون خود نگاه می‌کرد چند قدم جلوتر درخت سیب زیبایی رخ نمایی می‌کرد در زیر درخت سایه بانی و چمنی در کنار درخت گذر آبی ذلال و بر آرامش انجا بلبلی مستی می‌کرد حکیم عمر خیام تا با این منظره مواجه شد اندیشه‌ای کرد که من بروم وبا جامم برگردم واز این فضای دلنشین لذتی ببرم پس راه آمدن در پیش گرفت و برگشت تا وسایل عیش و نوش خود را فراهم کند.

بعد از ساعتی باز گشت و تخته سنگی برای جامش اختیار کرد و بر روی آن گذاشت در حال و هوای خود بود که ناگهان بادی وزید و جای باده را انداخت و شکست. حکیم عمر خیام رو به آسمان کرد و گفت؟
ابریق می‌مرا شکستی ربی بر من در عیش را ببستی ربی
من می‌خورم و تو می‌کنی بد مستی خاکم به دهان مگر تو مستی ربی

وبه کنار رودخانه رفت تا دست و روی خود را بشوید و مسیر بازگشت در پیش گیرد که در آب جوی رخ خود را نظاره کرد ودید نیمی از صورتش سیاه شده این بار عجزانه رو به آسمان کرد و گفت؟

ناکرده گنه در این جهان کیست بگو آن کس که گنه نکرده، چون زیست بگو
من بد کنم و تو بد مکافات دهی پس فرق میان من و تو چیست بگو

و، چون این گونه عاجزانه از خداوند متعال پوزش طلب کرد خداوند رحمان و رحیم به او نظری کرد و رویش را دوباره سفید کرد. همیشه به دل از کسی که ناراحتش کردین عذر خواهی کنید نه از میمیک صورت تا از ذهنش پاک شود.

داستان خیام و خواجه‌ی بزرگ کاشانی

روزی خواجه به دیوان نشسته بود، عمر خیام درآمد و گفت: «ای صدر جهان! از وجه ۱۰ هزار دینار معاش، هر سال من کمتر باقی به دیوان عالی مانده است، نایبان دیوان را اشارتی بلیغ می‌باید تا برسانند»
خواجه گفت: تو جهت سلطان عالم چه خدمت می‌کنی، که هرسال ده هزار دینار باید به تو داد؟
خیام برآشفت و گفت:
«وا عجبا! من چه خدمت کنم سلطان را! – هزار سال آسمان و اختران را در مدار و سیر به بالا و شیب جان باید کندن تا از این آسیابک دانه‌ای درست، چون عمر خیام بیرون افتد؛ و از این هفت شهر پای بالا و هفت دیه سر شیب، یک قافله سالار دانش، چون من درآید. اما – اگر خواهی – از هر دهی در نواحی کاشان، چون خواجه، ده ده بیرون آرم و به جای او بنشانم که هر یک از کار خواجگی بیرون آید»

خواجه از جای بشد و سر در پیش افکند که جواب بس دندان شکن بود. این حکایت را به ملک شاه سلجوقی باز گفتند. گفت: «بالله که عمر خیام راست گفت.»
هزار سال نثر فارسی - دفتر ۲ - رویه‌ی ۳۳