به چه چیز‌هایی خمس تعلق می‌گیرد؟

خمس در اصطلاح شرع، حقی است که خروج آن از مال، واجب بوده و به دو قسمت تقسیم می‌شود که یک قسمت آن سهم امام علیه السلام است و قسمت دیگر آن سهم سادات می‌باشد.

به گزارش مجله خبری نگار، خمس از نظر لغت به معنی یك پنجم است و در شرع خمس عبارت است از اینكه هر مسلمانی كه بالغ و عاقل باشد با شرایط و تفصیلی كه بعداً بیان خواهیم كرد بر او لازم است كه خمس هفت چیز را بعنوان حق واجب الهی بدهد و به صورت كلی خمس دو قسمت می شود یك قسمت از آن خدا و پیامبر و اولی الامر( امام) است كه با وجود امام معصوم سهم خدا و پیامبر نیز حق امام میباشد كه از آن به سهم امام تعبیر می شود و قسمت دیگر آن حق سادات مستمند و درمانده است كه به آن سهم سادات گفته می شود.

خمس از منظر قرآن

خداوند در آیه زیر وجوب خمس و مصارف آنرا به صورت فشرده بیان کرده و اهمیّت آنرا گوشزد كرده است.
« وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامی وَ الْمَساكِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا »

( یعنی ای مؤمنان) بدانید كه آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (كم یا زیاد) خمس (یك پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل كرده ایم دارید.

خمس از چه چیزهائی واجب است؟

در هفت چیز خمس واجب است كه عبارتند از:
1. منفعت كسب: هر گاه انسان از تجارت یا صنعت یا كسب های ديگر مالی بدست‌آورد.

2. معدن: درصورتی که كسی از معدن« طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، ذغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج»، نمك و معدن های ديگر چیزی بدست‌ آورد در صورتی كه به مقدار نصاب ( بعد از كسر مخارج به میزان 105 مثقال نقره سكه دار یا 15 مثقال طلای سكه دار قیمت آن) باشد باید خمس آن را بدهد.

3. مال حلال مخلوط به حرام:درصورتی که مال حلال با مال حرام به طوری مخلوط شود كه انسان نتواند آن ها را از یكدیگر تشخیص دهد و صاحب مال و مقدار آن هیچ كدام معلوم نباشد باید خمس تمام مال را بدهد.

4. گنج: گنج مالی است كه در زمین یا درخت یا كوه یا دیوار مخفی باشد و كسی آن را پیدا كند( و صاحب آن معلوم نباشد و خلاصه) طوری باشد كه به آن گنج بگویند( باید خمس آن را بدهد)

5. غنیمت:درصورتی که مسلمانان به امر امام معصوم ـ (ع) ـ با كفار جنگ كنند چیزهائی در جنگ بدست آورند به آن ها غنیمت گفته می شود و مخارجی كه برای غنیمت كرده اند مثل مخارج نگهداری و حمل و نقل آن و نیز مقداری كه امام ـ (ع) ـ صلاح می داند به مصرفی برساند و چیزهائی كه مخصوص به امام است، باید از غنیمت كنار بگذارند و خمس بقیه آن را بدهند.

6. جواهری كه به واسطه فرو رفتن در دریا به دست می آید:درصورتی که كسی به واسطه فرو رفتن در دریا لؤلؤ یا مرجان یا جواهر ديگر روئیدنی باشد یا معدنی، كه با فرو رفتن در دریا بدست می آید درصورتی که پس از كم كردن مخارجی كه برای بیرون آوردن آن كرده قیمت آن به هجده نخود طلا برسد باید خمس آن را بدهد.

7. زمینی كه كافر ذمّی از مسلمانان می خرد:درصورتی که كافر ذمّی( یهودی یا نصرانی كه در پناه اسلام است) زمینی را از مسلمانان بخرد باید خمس آنرا از همان زمین بدهد و چنانچه پول آن را هم بدهد اشكالی ندارد ولی چنانچه غیر از پول چیز دیگری بدهد باید با اجازه حاكم شرع باشد و نیز اگر مسکن و دكان و شبیه اینها را از مسلمانان بخرد درصورتی که زمین آن را جداگانه قیمت كنند بایدخمس زمین را بدهد.

مواردی که خمس ندارد:

- مهریه زنان.
- مالی که به انسان ارث می رسد.
- چیزی که به انسان بخشیده می شود.
- عیدی هایی که دریافت می کند.

- جایزه هایی که دریافت می کند.
- مالی که به عنوان خمس یا زکات یا صدقه دریافت می کند.

منبع: بیتوته