تعمیق روابط با همسایگان، اولویت سیاست خارجی دولت

به گزارش مجله خبری نگار،از آغاز پیروزی حجت الاسلام «سیدابراهیم رییسی» رییس جمهوری کشورمان در رقابت‌های انتخاباتی، دولتمردان از شخص رییسی گرفته تا دیگر اعضای کابینه با موضع گیری‌های مداوم خود مسیر سیاست خارجی را ترسیم کرده اند؛ مسیری که بجای غرب از کشور‌های همجوار و منطقه می‌گذرد.

رییسی همواره در سخنان خود بر حل بحران‌ها و مشکلات منطقه از طریق گفتگو تاکید و اعلام کرده که اولویت سیاست خارجی دولت او بهبود روابط با همسایگان است. این استراتژی دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی را می‌توان در جریان سخنرانی روز تحلیف نیز آشکارا مشاهده کرد. رییس جمهوری در این مراسم تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران، کشور‌ها و ملت‌های همسایه را خویشاوند خود می‌داند و مهم‌ترین و اصلی‌ترین اولویت سیاست خارجی خود را، ارتقا روابط با کشور‌های همسایه خود دانسته و خواهان عزت و اعتلای آن هاست.

در حوزه میدانی و سیاست اعمالی نیز چند روز پیش شاهد برگزاری «اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق» بودیم؛ نشستی که در آن نمایندگان ۹ کشور مصر، ایران، عربستان، اردن، قطر، امارات، کویت، ترکیه و فرانسه مشارکت داشتند و نکته مورد توجه، حضور وزیر امور خارجه ایران و سران دولت‌های عربی منطقه در آن اجلاس بود.

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه روز شنبه ششم شهریورماه در اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق در بغداد با بیان این‌که آن چه امروزه بیش از پیش به آن نیازمندیم، «امنیت پایدار منطقه‌ای» با مشارکت کشور‌های منطقه است، گفت: امنیت جز از طریق اعتماد متقابل کشور‌های منطقه به یکدیگر، تکیه بر توانمندی‌های ملی، تقویت ارتباطات و حسن همجواری و عدم مداخله کشور‌های بیگانه محقق نخواهد شد.

ایران تا کنون در عمل نشان داده که برای تهران، ترمیم و تعمیق همکاری‌ها با کشور‌های همسایه و منطقه در اولویت است؛ همکاری‌هایی که بستر را برای ایجاد امنیت دورنزای منطقه‌ای هموار و به ثبات و امنیت خاورمیانه منتهی خواهد شد. ضمن اینکه این همسویی می‌تواند به حضور نیرو‌های آمریکایی و اروپایی در این پهنه خاکی و آبی خاورمیانه و خلیج فارس پایان بخشد.

در ارتباط با همکاری ایران با همین کشور میزبان یعنی عراق که اینک به کانون همگرایی منطقه‌ای تبدیل شده لازم به ذکر است که طی سال‌های گذشته، تبادلات تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق به بیش از ۱۲ میلیارد دلار رسیده است. وجود هشت گذرگاه رسمی فعال بین دو کشور و استمرار تبادلات تجاری در این گذرگاه‌ها حتی با وجود شیوع کرونا، نشان از درهم تنیدگی اقتصادی دو کشور دارد.

افزون بر آن، ایران طی سال‌های گذشته با صادرات خدمات فنی و مهندسی، گاز و برق سهم قابل توجهی در توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری عراق داشته است. ضمن اینکه جمهوری اسلامی ایران در راه مبارزه با تروریسم به یاری کشور عراق شتافت و در این مسیر از هیچ کمکی دریغ نکرد.

شواهد گویای آن است که ایران و دیگر کشور‌های عربی منطقه عزمی جزم برای بهبود مناسبات دارند و همین اراده جدی آن‌ها باعث شده که در اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق دور هم جمع شوند. بی تردید در صورتی می‌توان به کاهش اختلاف‌ها و تنش‌ها بین کشور‌های منطقه خوشبین بود که اراده برای کاستن از بار اختلاف‌ها در دو طرف وجود داشته باشد.

از سرگیری مذاکرات ایران و عربستان با میانجیگری عراق نیز نشانه‌ای مثبت برای افزایش همکار‌های های منطقه‌ای است. بعد از برگزاری این اجلاس، «ایرج مسجدی» سفیر ایران در عراق اعلام کرد که دور چهارم مذاکرات ایران و عربستان برگزار می‌شود. وی در مرکز گفتگو‌های الرافدین عراق درباره مناسبات منطقه‌ای و نقش عراق در نزدیک سازی دیدگاه‌های ایران و عربستان گفت: از طریق همکاری دولت عراق، سه دور مذاکرات با عربستان در بغداد انجام دادیم و دور چهارم در پی تشکیل دولت جدید ایران برگزار خواهد شد.

برخی گمانه زنی‌ها قبل از برگزاری اجلاس منطقه‌ای حمایت از عراق از دیدار رسمی و تداوم مذاکرات مقامات تهران و ریاض حکایت می‌کرد، اما گویی این اتفاق رخ نداد و «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که در سفر امیرعبداللهیان میان ایران و عربستان مذاکره‌ای صورت نگرفته است.

چند روز پس از برگزاری اجلاس، اما وزیر خارجه کشورمان در یک برنامه تلویزیونی از گفت و گوی کوتاه خود با وزیر خارجه عربستان در حاشیه نشست بغداد خبر داد و گفت: «در این اجلاس با وزیر امور خارجه عربستان گفتگو‌هایی صورت گرفت و طرف سعودی نیز تبریک گفت و اشاره داشت که با استقرار دولت جدید ارتباطات خود را با ایران آغاز خواهیم کرد، اما در این سفر و اجلاس مذاکراتی با سعودی‌ها انجام نشد.»

از نگاه ناظران تجربه ناکام اعتماد به غرب در این سال‌ها از جمله دلایل گرایش بیشتر دولت سیزدهم به سمت کشور‌های همجوار و منطقه است. به ویژه بیانات اخیر رهبری در انتقاد از غرب گرایی دولت قبل طی آخرین دیدار با اعضای دولت روحانی حجتی بر دولت جدید بود. رهبر انقلاب روز چهارشنبه ششم مرداد با بیان اینکه «هرجایی که کارهایتان را منوط کردید به غرب، ناموفق ماندید»، فرمودند: «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد. هر جا که کار‌ها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید، ناموفق بودید.»

کارشناسان بر این باورند دولت سیزدهم نگاهی متفاوت از دولت قبل به مسایل بین المللی و سیاست خارجی خواهد داشت؛ بنابراین دولت رییسی ضمن اهمیت به کشور‌های همجوار و منطقه، توجهی ویژه به برنامه همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین و نیز سند جامع همکاری‌های ۲۰ ساله ایران و روسیه دارد. ضمن اینکه انتظار می‌رود این دولت نیم نگاهی نیز به قدرت‌های نوظهوری، چون برزیل، هند، افریقای جنوبی نیز داشته باشد.