تیر خلاص به توهم عادی سازی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: وقتی سیدابراهیم رئیسی و «محمد بن‌سلمان»، ولیعهد سعودی همزمان با اوج‌گیری بحران نظامی غزه برای نخستین بار در ۷ سال گذشته دقایقی طولانی با یکدیگر گفتگو کردند، می‌شد پیش‌بینی کرد که دیگر معادلات خاورمیانه سمت و سویی سوای آنچه تل آویو در سال‌های اخیر برای تحقق آن تدارک دیده، به وقوع پیوسته است.

از این رو طبیعی بود که «کارل بیلت» رئیس مشترک اندیشکده شورای اروپایی روابط خارجی در واکنش به تماس تلفنی میان رئیس‌جمهور ایران با ولیعهد عربستان سعودی درباره تحولات فلسطین تصریح کند که همسویی دو طرف در شرایط کنونی، یک تحول استثنایی است. به گفته او این تحول «همسویی قابل توجهی بین عربستان و ایران در بحران کنونی بشمار می‌رود». این تحول از منظر «بیانکو»، تحلیلگر حوزه خاورمیانه هم به این معنا بود که تهران و ریاض در مسأله فلسطین در کنار یکدیگر ایستاده‌اند.

گفت‌و‌گوی ۴۵ دقیقه‌ای رئیسی و «بن‌سلمان» پس از آن صورت گرفت که نیرو‌های مقاومت فلسطین از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ عملیات همه‌جانبه و بی‌نظیری موسوم به «طوفان الاقصی» را از غزه (جنوب فلسطین) علیه مواضع رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی آغاز کرده‌اند؛ عملیاتی غافلگیرانه که تل‌آویو در واکنش به آن همه گذرگاه‌های غزه را مسدود ساخته تا مقاومت فلسطین را به توقف عملیات «طوفان الاقصی» ناگزیر کند.

تلاش ناکام کاخ سفید

در پی این حملات بود که رهبران سعودی در پیامی به سران کاخ سفید و رژیم صهیونیستی اعلام کردند که همچنان در کنار فلسطینی‌ها می‌مانند و به تمام مذاکرات برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل پایان می‌دهند. رسانه امریکایی «اکسیوس» در این رابطه به نقل از یک مقام امریکایی گزارش داد که عربستان و چند کشور عربی که توافق عادی‌سازی با اسرائیل را امضا کرده‌اند، درخواست «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا برای محکوم کردن جنبش حماس فلسطین بعد از آغاز عملیات «طوفان الاقصی» را رد کرده‌اند. اما گفت‌و‌گوی تلفنی رئیسی و ولیعهد سعودی که از یکدستی مواضع و حمایت جمهوری اسلامی و عربستان از مردم فلسطین در برابر جنگ‌افروزی اسرائیل حکایت می‌کرد، تیر خلاص بر تلاش‌هایی بود که هم‌پیمانان اسرائیل بویژه امریکا در ضدیت علیه حملات حماس به جریان انداخته بودند. چنانکه «بن فرحان»، وزیر خارجه سعودی در دیدار با همتای امریکایی خود بر ضرورت حمایت از مردم غزه تأکید کرد و «بلینکن» نتوانست مقام‌های عربستان را قانع کند تا حساب حماس را از مردم فلسطینی یا دیگر گروه‌های مبارز جدا کند.

چالش‌های عادی‌سازی رابطه با اسرائیل

این تلاش ناکام امریکا در کنار همسویی کم‌سابقه تهران و ریاض در مسأله فلسطین نشان می‌دهد گزاره عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی با میانجیگری دولت «جو بایدن» با چنان چالش‌های جدی و اساسی روبه‌رو است که حتی اگر پیش‌تر هم محقق می‌شد، امکانی برای ثبات و پایداری نداشت؛ بویژه آنکه عربستان پس از آنکه با واقعیت فقدان متحدان واقعی و حمایتگر روبه‌رو شد، رویکرد‌های دیگری را ازجمله اتحاد با تهران در پیش گرفت. اینچنین بود که نخست عملیات نظامی خود در جنگ یمن را متوقف کرد و برای نخستین‌بار در سال‌های اخیر گفتگو با حوثی‌ها برای دستیابی به صلح واقعی را آغاز کرد؛ اقدامی که با هدف از میان بردن منابع خطر متعدد و مرتبط با جنگ یمن صورت گرفت. در پی آن رهبران سعودی آماده امضای توافق صلح با تهران شدند و روابط دیپلماتیک خود را با کشورمان احیا کردند.

این توافق می‌توانست مهم‌ترین تحولی باشد که برای امنیت و ثبات عربستان سعودی در دهه‌های اخیر روی داده است؛ چه اکثریت یافتن نسبی رویکرد ایران در مورد حل بحران‌های منطقه‌ای همچون سوریه و نقش پررنگ آن در ترتیبات سیاسی منطقه در کنار هزینه‌های خسارت‌بار رقابت با ایران در پرتو درگیری در خاورمیانه حاکمان سعودی را به روند صلح با جمهوری اسلامی هدایت کرد. این در حالی بود که سیاست خارجی جمهوری اسلامی دولت رئیسی همزمان از فرصت تغییر در رویکرد سیاست خارجی خود به خوبی در راستای توسعه روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بهره جست و در عرصه بین‌الملل فعال‌تر از همیشه ظاهر شد؛ موقعیتی که برای عربستان به معنای بی‌فایده بودن هزینه قطع رابطه با ایران بود.

اینچنین شد که ریاض دست دوستی به سمت تهران دراز کرد و در عین حال خود را برای ورود به ائتلاف‌های منطقه‌ای با حضور قدرت‌های بزرگ شرق آماده نشان داد.

رایزنی‌های منطقه‌ای امیرعبداللهیان در ایستگاه «دوحه»

قدردانی «اسماعیل هنیه» از حمایت تهران

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در ادامه سفر منطقه‌ای خود با هدف رایزنی پیرامون تحولات فلسطین به «دوحه» رفت و با مقام‌های این کشور ازجمله امیر و وزیر خارجه این کشور دیدار کرد. امیرعبداللهیان همچنین با «اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی حماس و تعدادی از رهبران این جنبش در دفتر حماس در دوحه دیدار کرد. وزیر خارجه در این دیدار با اشاره به اقدام خودجوش ملت فلسطین در طراحی و اجرای عملیات طوفان الاقصی گفت: «به اعتراف بسیاری از صاحبنظران، طوفان الاقصی نشان داد که برخلاف تصور غلط برخی‌ها، فلسطین زنده است و روند عادی‌سازی روابط برخی کشور‌ها نمی‌تواند خللی در اراده محکم ملت فلسطین در پیگیری حقوق طبیعی، انسانی و قانونی آنان ایجاد کند.» او به تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران در رایزنی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به‌منظور توقف حملات وحشیانه صهیونیست‌ها علیه مردم مظلوم غزه اشاره کرد و گفت: «به تلاش‌ها و پیگیری‌های خود ادامه خواهیم داد و از هر ابتکار عمل کشور‌های اسلامی در حمایت از ملت فلسطین حمایت می‌کنیم.»

رئیس‌دفتر سیاسی حماس نیز از حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران از فلسطین قدردانی کرد و گفت: «عملیات طوفان الاقصی یک ضربه و شکست استراتژیک بر رژیم صهیونیستی وارد کرد و کشتار و جنایات آن‌ها در غزه نشان‌دهنده درماندگی و آشفتگی آنهاست.»

امیرعبداللهیان همچنین در دیدار با همتای قطری خود با اشاره به جنایات صهیونیست‌ها در نوار غزه گفت: «در صورت ادامه جنایات رژیم صهیونیستی، هیچ کسی نمی‌تواند تضمین کند شرایط در منطقه به همین شکل باقی بماند.»

دست همه طر‌ف‌ها در منطقه روی ماشه است

وزیر امور خارجه در پایان سفرش به چهار کشور منطقه در تهران در جمع خبرنگاران گفت: این سفر با دو هدف انجام شد؛ دیدار با رهبران مقاومت و اطلاع از وضعیت میدانی مقاومت و دیگر رایزنی با رهبران سیاسی منطقه برای یافتن یک راه‌حل سیاسی فوری در توقف جنایات جنگی و رفع محاصره انسانی. وی با بیان اینکه وضعیت انسانی به دلیل تداوم جنایات بسیار وخیم است، عنوان کرد: به صراحت به طرف‌های مختلف گفتیم که اگر تجاوزات و کشتار زنان و کودکان به فوریت متوقف نشود دست همه طر‌ف‌ها در منطقه روی ماشه است و وضعیت منطقه مثل انبار باروتی است که هر لحظه امکان یک انفجار مهیب وجود دارد و کنترل از دست همه طرف‌ها خارج خواهد شد.

امیرعبداللهیان همچنین یادآور شد: در این دیدار‌ها به طرف امریکایی هشدار جدی داده شد که نمی‌توانید هم مقاومت و هم دیگر کشور‌ها را دعوت به خویشتنداری بکنید، سخن از عدم توسعه جنگ به میان بیاورید، اما خود تمام قد در کنار رژیم فروپاشیده اسرائیل بایستید. وی تأکید کرد: مسئولیت هرگونه عواقب بعدی و احتمال باز شدن جبهه‌های مقاومت در منطقه و هرگونه توسعه جنگ به طور مستقیم متوجه امریکا و رژیم صهیونیستی است.