نخجوان به مناقشه جدید باکو و ایروان بدل می‌شود؟

به گزارش مجله خبری نگار، خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش کرده است: مانند قره‌باغ کوهستانی که مردم ارمنی‌تبار آن در خاک آذربایجان از مردم ارمنستان دور افتاده‌اند، نخجوان منطقه‌ای است متعلق به جمهوری آذربایجان که از این کشور جدا مانده است.

نخجوان حدود ۶ درصد از خاک جمهوری آذربایجان را تشکیل داده و خاک ارمنستان ارتباط این منطقه با آذربایجان را قطع کرده است. نخجوان با ترکیه و ایران هم‌مرز است و جمعیتی معادل ۴۶۰ هزار نفر دارد که اکثر آن‌ها آذری و برخی هم قومیت روسی دارند.

نخجوان و قره‌باغ شباهت‌های بسیاری دارند، اما تفاوت‌های آن‌ها هم کم نیست.

در دوران اتحاد جماهیر شوروی، نخجوان از طریق جاده و راه‌آهن به آذربایجان متصل بود، اما در پی وقوع جنگ قره‌باغ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در دهه ۱۹۹۰، ارتباط زمینی از بین رفت، اما ارتباط هوایی پابرجا ماند.

اما در ۲۰۲۰ جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ رخ داد که به جنگ دوم قره‌باغ هم شناخته می‌شود. با میانجی‌گری روسیه طرفین، آتش‌بس اعلام کردند و توافقی امضا شد که در یکی از مفاد آن، ارمنستان موظف شد که «امنیت» راه‌های ارتباطی میان جمهوری آذربایجان و برون‌بوم نخجوان را «تضمین» کند.

جمهوری آذربایجان ایده ساخت «دالان زنگزور» را مطرح می‌کند که با گذر از استان «سیونیک» ارمنستان، جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند؛ حال آنکه چنین امری در توافق سه‌جانبه ۲۰۲۰ و بند ۹ آن گنجانده نشده و تنها بحث تضمین امنیت راه ارتباطی با نخجوان مطرح شده است.

در ماه دسامبر باکو تنها راهی که ارمنستان را به قره‌باغ متصل می‌کرد، مسدود کرد و مدعی شد که دولت ایروان از این جاده برای استخراج مواد معدنی و قاچاق سلاح به نیرو‌های جدایی‌طلب این منطقه استفاده می‌کند. ارمنستان مدعی شد که انسداد این جاده موجب کمبود غذا و سوخت برای جمعیت ۱۲۰هزار نفری قره‌باغ می‌شود.

در هفته گذشته با حمله ناگهانی نیرو‌های جمهوری آذربایجان، گروه‌های مسلح ارمنی‌تبار قره‌باغ ناچار به پذیرش انحلال شدند.

الهام علی‌اف و رجب طیب اردوغان، سران جمهوری آذربایجان و ترکیه روز دوشنبه در نخجوان دیدار کرده و احتمالاً درباره راه زمینی میان نخجوان و دیگر مناطق آذربایجان گفتگو کردند. آنکارا که در دو جنگ سابق قره‌باغ هم حامی جمهوری آذربایجان بود، از ساخت این مسیر ارتباطی استقبال می‌کند.

کارشناسان منطقه بر این باورند که احتمالا علی‌اف و اردوغان در این دیدار درباره اعلام مهلت زمانی به ایروان برای بازگشایی مسیر ارتباطی نخجوان و آذربایجان گفتگو کرده‌اند؛ خصوصاً دالان زنگزور.

اما ارمنستان با مفهوم دالان زنگزور مخالفت کرده و اظهار می‌کند که برقراری این مسیر ارتباطی بدون نظارت ایروان، نادیده گرفتن حق حاکمیت ارمنستان است.

موضع کشور‌های منطقه از جمله ایران، ترکیه و روسیه در قبال این مسئله هم از اهمیت بالایی برخوردار است. ترکیه حامی برقراری این مسیر ارتباطی است، زیرا از طریق آن به برخی دیگر مناطق ترک‌زبان متصل می‌شود. روسیه هم که از ۲۰۲۰ نیرو‌های صلح‌بان خود را در منطقه قره‌باغ مستقر کرده، اعلام کرده است که برقراری این دالان می‌تواند امکان‌پذیر باشد.

اما این کریدور پیشنهادی آذربایجان، در امتداد مرز ارمنستان با ایران کشیده خواهد شد و تهران نگران است که باکو با این کار سعی در قطع دسترسی ایران به ارمنستان را داشته باشد و در این زمینه هشدار داده است.

آرارات میرزویان، وزیر خارجه ارمنستان اخیراً در مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: وادار کردن ایروان به برقراری این مسیر که از کنترل ارمنستان خارج است، غیرقابل‌قبول است و جامعه بین‌المللی هم نباید آن را بپذیرد.