خانه‌های خالی در برابر مالیات سر خم نکردند!

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: قانون مالیات خانه‌های خالی در سال ۱۳۹۹ تصویب و برای اجرا ابلاغ شد و برای سومین سال متوالی در قانون بودجه کشور گنجانده شد. نگاهی به تجربه دو سال و نیم اجرای این قانون به خوبی نشان می‌دهد این قانون که برای عرضه خانه‌های خالی در بازار بود کاملا شکست خورده و گزارش عملکرد پنج ماهه سازمان امور مالیاتی نشان می‌دهد هنوز دریافت مالیات از خانه‌های خالی به درستی اجرا نمی‌شود و مبلغ آن به قدری ناچیز است که نشان از فاقد کارایی بودن آن برای عرضه خانه‌های خالی به بازار است.

کل مالیات وصولی بابت خانه‌های خالی در کشور در پنج ماه نخست امسال کمتر از ۵/ ۳ میلیارد تومان است. این در حالی است که در لایحه بودجه امسال پیش بینی درآمد دو هزار میلیاردی از مالیات خانه‌های خالی برآورد شده است. البته بد نیست بدانید که وزیر مسکن و شهرسازی پیش از این تعداد خانه‌های خالی در کشور را بین ۲ تا ۲.۵ میلیون خانه اعلام کرده بود که در این مدت ۵۶۸ هزار واحد آن شناسایی شده است. در این گزارش ضمن بررسی میزان مالیات گرفته شده از خانه‌های خالی از ناکارامدی این قانون نوشته ایم.

قانونی که به هدفش نرسید

بر اساس قانون مالیات خانه‌های خالی، اگر واحد مسکونی در شهر‌های بالای ۱۰۰ هزار نفر بیش از ۱۲۰ روز خالی از سکنه باشد، مشمول مالیات می‌شود. سال اول معادل شش برابر مالیات متعلقه، سال دوم معادل ۱۲ برابر مالیات متعلقه و سال سوم به بعد معادل ۱۸ برابر مالیات متعلقه. به همین منظور، وزارت راه برای شناسایی خانه‌های خالی، سامانه املاک و اسکان را از بهمن ۱۳۹۸ رونمایی و مرداد ۱۳۹۹ اجرایی کرد و به این سامانه وظیفه دیگری هم علاوه بر شناسایی خانه‌های خالی محول شد که شناسایی محل سکونت خانوار بود. در این زمینه، از ۱۹ فروردین سال گذشته تمامی سرپرستان خانوار مکلف شدند تا اطلاعات مربوط به املاک خود را در سامانه املاک و اسکان ثبت کنند تا وضعیت سکونت آن‌ها از نظر خالی یا دارای سکنه بودن برای اعمال مالیات مشخص شود البته اطلاعاتی از تعداد ثبت‌نام‌کننده‌ها منتشر نشده است.

دلایل ناکارامدی قانون خانه‌های خالی

از همان ابتدایی که در دی ۱۳۹۹ آیین نامه مالیات خانه‌های خالی توسط دولت قبل ابلاغ شد مشخص بود که روند شناسایی خانه‌های خالی با مشکلاتی همراه خواهد بود که یکی از آن‌ها شناسایی خانه‌های خالی بود. هرچند وزیر مسکن و شهرسازی پیش از این اعلام کرده بود بین ۲ تا ۲.۵ میلیون خانه خالی در کشور وجود دارد، اما بعد از ۲.۵ سال خبر‌ها حاکی از آن است که تنها ۵۶۸ هزار خانه خالی شناسایی شده است که مهم‌ترین دلیل شناسایی نشدن این خانه‌ها هم نبود زیر ساخت برای دریافت اطلاعات از خانه‌هایی است که در اختیار مردم قرار دارد. البته همان طور که پیش از این گفتیم وزارت مسکن و شهرسازی از فروردین سال گذشته تمامی سرپرستان خانوار را مکلف کرد تا اطلاعات مربوط به املاک خود را در سامانه املاک و اسکان ثبت کنند تا وضعیت سکونت آن‌ها از نظر خالی یا دارای سکنه بودن برای اعمال مالیات مشخص شود، اما اطلاعاتی از تعداد ثبت‌نام‌کننده‌ها منتشر نشد و به نظر می‌رسد استقبال چندانی از این طرح نشد.

۵ ماهه امسال چقدر مالیات دریافت شد

همان طور که خواندید تا کنون ۵۶۸ هزار واحد خالی در کشور شناسایی شده که به طور یقین تعداد خانه‌های خالی به مراتب بیش از این تعداد است، با این حال مالیات دریافتی در پنج ماهه امسال از این خانه‌ها بسیار ناچیز بوده و به رقم سه میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان رسیده است یعنی هر خانه حدود شش هزار تومان! البته ممکن است برخی از مالکان خانه‌های خالی هنوز به واریز مالیات اقدام نکرده باشند. بااین حال بد نیست بدانید که حدود ۷۵ درصد از این مبلغ وصولی ناچیز نیز مربوط به استان تهران است یعنی از همین حدود ۳.۵ میلیارد تومان مالیات هم ۲.۶ میلیارد تومان از خانه‌های در تهران مالیات گرفته شده که دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون آن مربوط به شمال تهران است.

در ضمن سازمان مالیاتی خراسان رضوی هم در این پنج ماه حدود ۱۵ میلیون تومان برای خانه‌های خالی مالیات پرداخته است. این ارقام به روشنی نشان می‌دهد ابزار مالیاتی که دولت با هدف تنظیم بازار مسکن و جلوگیری از احتکار ملکی به سراغ آن رفته فاقد کارایی بوده، چراکه پیش بینی دولت کسب درآمد ۲۰۰۰ میلیارد تومانی از محل این سرفصل مالیاتی بوده است، اما با گذشت نزدیک به نیمی از سال، آن چه وصول شده حتی معادل قیمت یک واحد آپارتمان میان متراژ در یک منطقه متوسط شهر تهران نیست.

مالیات تنها از ۸ خانه خالی در تهران!

فرمول محاسبه مالیات خانه‌های خالی به این ترتیب است که مالیات مربوط بر اساس ضریبی از ارزش اجاره ملک تعیین می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد با این وصف مالیاتی که برای خانه‌های خالی منظور می‌شود بین یک تا دو درصد از قیمت روز املاک خواهد بود. البته برای خانه‌های خالی دوم و سوم ضرایب مضاعفی نیز در نظر گرفته شده است، اما با فرض این که کل مالیات ۵/۲ میلیاردی وصولی از مالکان خانه‌های خالی در تهران مربوط به نخستین خانه خالی آن‌ها باشد، می‌توان این طور برآورد کرد که رقم مذکور مالیاتی است که از بابت خالی ماندن هشت واحد آپارتمان ۱۰۰ مترمربعی در نیمه شمالی شهر وصول شده است.

پروژه‌ای که شکست خورد

مهم‌ترین هدف قانون مالیات خانه‌های خالی عرضه آن‌ها به بازار بود، اما نگاهی به آمار‌ها نشان می‌دهد که این قانون عملا نتوانسته این هدف را برآورده کند و حتی درآمدی هم برای دولت نداشته است. در حالی که وقت زیادی از مجلس به آن اختصاص پیدا کرد. با این حال به نظر می‌رسد دولت یا باید راهکاری برای شناسایی خانه‌های خالی و دریافت مالیات از آن‌ها پیدا کند یا به دنبال راه‌های دیگری برای عرضه خانه‌های خالی به بازار بگردد. چون نگاهی به کارنامه دو سال و نیم قانون مالیات بر خانه‌های خالی نشان می‌دهد که این پروژه شکست خورده و هیچ کدام از اهداف درآمدزایی دولت و عرضه خانه‌های خالی اتفاق نیفتاده است.